Przez urządzenia techniczne należy rozumieć urządzenia, które mogą stwarzać zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego, a także dla mienia i środowiska. Chodzi o zagrożenia powstające np. wskutek rozprężenia się cieczy lub gazów znajdujących się pod ciśnieniem w zbiornikach ciśnieniowych, rurociągach itp., rozprzestrzenienia się materiałów niebezpiecznych (palnych, wybuchowych, trujących itp.) podczas ich magazynowania lub transportu, a także wskutek awarii lub nieprawidłowego zadziałania urządzeń służących do miejscowego przemieszczania ludzi lub ładunków (dźwigi, windy, żurawie, suwnice, transportery itp.). Szczegółowy wykaz tzw. urządzeń poddozorowych zawiera rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 grudnia 2012 r. w sprawie rodzajów urządzeń technicznych podlegających dozorowi technicznemu (Dz. U. poz. 1468).

Wykonywanie dozoru przez państwowe organy nie zwalnia projektujących, wytwarzających, eksploatujących, naprawiających i modernizujących urządzenia techniczne z odpowiedzialności za jakość i stan tych urządzeń, mające wpływ na ich bezpieczną pracę. Urządzenia techniczne muszą spełniać określone przepisami wymagania ustalone przez właściwych ministrów. Organami państwowego dozoru technicznego jest Urząd Dozoru Technicznego (UDT) oraz jednostki specjalistyczne: Transportowy Dozór Techniczny i Wojskowy Dozór Techniczny.

Wytwarzanie urządzeń technicznych odbywa się na podstawie dokumentacji technicznej (konstrukcyjnej, wykonawczej itp.) uzgodnionej z organem właściwej jednostki dozoru technicznego w zakresie zgodności dokumentacji z wymaganiami dozoru technicznego określonymi przez Ministra Gospodarki w drodze rozporządzenia, a dotyczącymi projektowania, wytwarzania, eksploatacji i naprawy urządzeń oraz materiałów i elementów stosowanych do ich wytwarzania, naprawy lub modernizacji.

Wymagania dozoru są bardzo szczegółowe i dotyczą konstrukcji, obliczeń wytrzymałościowych, wykonania, osprzętu, oznaczeń, materiałów i elementów, naprawy lub modernizacji, zakresu badań technicznych urządzeń i elementów, terminów badań okresowych, rodzaju dokumentacji niezbędnej do objęcia dozorem i potwierdzenia prawidłowości wykonania, spawania, zgrzewania, lutowania, obróbki plastycznej i cieplnej, badań nieniszczących oraz obsługi i konserwacji. Jeżeli dla urządzenia technicznego nie ma ustalonych warunków dozoru technicznego, może być ono projektowane, wytwarzane, naprawiane lub modernizowane na podstawie warunków technicznych uzgodnionych z organem właściwej jednostki UDT.

Urządzenia techniczne objęte dozorem technicznym mogą być eksploatowane tylko na podstawie decyzji zezwalającej na ich eksploatację, wydanej przez organ właściwej jednostki dozoru technicznego. Również dokonanie naprawy lub modernizacji urządzenia technicznego wymaga uprzedniego uzgodnienia z organem UDT.

Ponieważ obsługa, konserwacja i remont urządzeń poddozorowych wymagają odpowiednich kwalifikacji, w rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 18 lipca 2001 r. w sprawie trybu sprawdzania kwalifikacji wymaganych przy obsłudze i konserwacji urządzeń technicznych (Dz. U. Nr 79, poz. 849 z późn. zm.) został określony tryb sprawdzania kwalifikacji wymaganych przy obsłudze i konserwacji urządzeń technicznych, rodzaje urządzeń technicznych, przy których obsłudze i konserwacji wymagane jest posiadanie kwalifikacji oraz wzór wniosku o sprawdzenie kwalifikacji.

Egzamin składa się z egzaminu ustnego z wiedzy teoretycznej w zakresie określonym w ustawie o dozorze technicznym i egzaminu praktycznego polegającego na sprawdzeniu umiejętności w zakresie obsługi i konserwacji urządzeń technicznych. Szczegółową tematykę egzaminu ustala komisja kwalifikacyjna w zależności od rodzaju i zakresu kwalifikacji, o których sprawdzenie ubiega się osoba zainteresowana, i podaje ją do wiadomości tej osobie na 14 dni przed terminem egzaminu. O wyniku egzaminu, w terminie 14 dni od dnia jego przeprowadzenia, osobę zainteresowaną powiadamia organ właściwej jednostki dozoru technicznego, który po pozytywnym wyniku egzaminu wydaje zaświadczenia kwalifikacyjne.

Nieprzestrzeganie wymagań dozoru technicznego jest zagrożone karami. Kto dopuszcza do eksploatacji urządzenie techniczne bez otrzymania decyzji UDT o dopuszczeniu urządzenia do eksploatacji lub obrotu albo eksploatuje urządzenie wbrew decyzji dozoru o wstrzymaniu eksploatacji lub wycofaniu z obrotu urządzenia technicznego podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności. Tej samej karze podlega ten, kto przerabia urządzenie techniczne bez zgody organu właściwej jednostki dozoru technicznego.

Edward Kołodziejczyk