Pytanie pochodzi z publikacji Serwisu BHP.
Stosownie do art. 3 ust. 3 pkt 8 ustawy z 30.10.2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób (Dz.U. z 2015 r. poz. 1242 ze zm.) – dalej u.u.w., za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w okresie ubezpieczenia wypadkowego z danego tytułu podczas wykonywania zwykłych czynności związanych z prowadzeniem działalności pozarolniczej w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych.
Ustalenia okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy, w stosunku do osób prowadzących pozarolniczą działalność, dokonuje w karcie wypadku Zakład Ubezpieczeń Społecznych (art. 5 ust. 1 pkt 8 u.u.w.).
Tym samym, jeżeli pracodawca będący osobą fizyczną realizuje swoje obowiązki pracodawcy w ramach działalności gospodarczej, to w sytuacji, gdy zostanie poszkodowany w wypadku przy pracy postępowanie powypadkowe prowadzi ZUS. Natomiast, jeśli prezes realizuje swoje obowiązki w ramach umowy o pracę, w przypadku zaistnienia zdarzenia wypadkowego, zachowuje on status pracownika.
W tym przypadku będzie miał zastosowanie art. 3 u.u.w., zgodnie z którym za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą:
1) podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych;
2) podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia;
3) w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.
Zobacz także: Protokół powypadkowy bez załączników?>>
Obowiązki związane z ustalaniem okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy wynikające z art. 234 ustawy z 26.06.1974 r. - Kodeks pracy (Dz.U. z 2016 r. poz. 1666 ze zm.) - dalej k.p. oraz rozporządzenia Rady Ministrów z 1.07.2009 r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy (Dz.U. Nr 105, poz. 870) - dalej r.w.p. będą spoczywały na jego pracodawcy. W konsekwencji pracodawca będzie również zobowiązany do powołania zespołu powypadkowego i podpisania protokołu powypadkowego.
Stosownie do art. 31 § 1 k.p., za pracodawcę będącego jednostką organizacyjną czynności w sprawach z zakresu prawa pracy dokonuje osoba lub organ zarządzający tą jednostką albo inna wyznaczona do tego osoba. Przykładowo, jeżeli prezes jest zatrudniony na podstawie umowy o pracę, jego pracodawcą może być spółka, a osobą wyznaczoną do wykonywania wobec pracownika – prezesa czynności w sprawach z zakresu prawa pracy, może być np. przewodniczący rady nadzorczej spółki. On wówczas będzie zobowiązany do powołania zespołu powypadkowego i zatwierdzenia protokołu powypadkowego.
Z założenia fakt zawarcia umowy o pracę z prezesem wyznacza sposób procedowania w razie zaistnienia wypadku przy pracy. W omawianej sytuacji, z uwagi na podstawę świadczenia pracy, ma on status pracownika, a obowiązki powołania zespołu powypadkowego oraz podpisania protokołu spoczywają na pracodawcy (art. 234 k.p.) To, kto w konkretnym przypadku jest pracodawcą powinno wynikać z umowy o pracę.
Problem sprowadza się do odpowiedzi na pytanie, czy z prezesem mogła być zawarta umowa o pracę, a w konsekwencji, czy z punktu widzenia przepisów ustawy z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2016 r. poz. 963 ze zm.) - dalej u.s.u.s., powinien być traktowany jako pracownik, czy osoba prowadząca działalność gospodarczą. Odpowiedź na to pytanie wymagałaby jednak analizy dokumentacji spółki pod kątem m.in. jej rodzaju, statusu prezesa jako właściciela i udziałowca.
Dodajmy, że istota stosunku pracy polega na wykonywaniu przez pracownika pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem, w zamian za wynagrodzenie (art. 22 § 1 k.p.). Jedną z głównych cech jest podporządkowanie pracownika wobec pracodawcy, co wiąże się z możliwością wydawania pracownikowi wiążących poleceń dotyczących pracy. Pracodawcą w takim stosunku może być, jak wspomniano, jednostka organizacyjna, choćby nie posiadała osobowości prawnej, a także osoba fizyczna, jeżeli zatrudniają pracowników (art. 3 k.p.). W takim kontekście uznaje się m.in, że jednoosobowa spółka z ograniczoną odpowiedzialnością nie może zatrudnić w ramach umowy o pracę jedynego członka jej zarządu. Brak możliwości nawiązania stosunku pracy w takim przypadku uzasadniają cechy tego stosunku. Nie zostałyby zrealizowane z uwagi na to, że zachodziłaby tożsamość stron umowy o pracę i nie istniałoby w praktyce podporządkowanie pracownika wobec pracodawcy. W orzecznictwie podkreśla się, że umowy te pozbawione są zasadniczych elementów konstrukcyjnych istotnych dla tego rodzaju stosunków prawnych. W szczególności zaś brak jest w nich cechy szeroko rozumianego podporządkowania pracownika w procesie świadczenia pracy. W przeciwnym razie należałoby dopuścić możliwość istnienia podporządkowania pracownika "samemu sobie", co pojęciowo jest wykluczone. Dlatego w przypadkach, w których w jednoosobowych spółkach z o.o., utworzonych przez osoby fizyczne, dochodzi do powierzenia jedynemu wspólnikowi w umowie wykonywania zadań należących do zakresu zarządu spółki, a jednocześnie wspólnik ten stanowi jej jednoosobowy zarząd, pojęciowo wykluczona jest możliwość, iż na podstawie takiej umowy może dojść do nawiązania stosunku pracy. W nawiązanym w takich warunkach stosunku prawnym brakuje bowiem elementu podporządkowania, stanowiącego konstytutywną (niezbędną) cechę stosunku pracy (por. wyrok SN z 17.12.1996 r., II UKN 37/96, uchwała SN z 8.03.1995 r., I PZP 7/95). Jak wskazał Sąd Najwyższy, dotyczy to zarówno sytuacji, w której umowa jest zawierana przez spółkę reprezentowaną przez wspólnika jako członka jednoosobowego zarządu takiej spółki, jak również przy pomocy pełnomocników. Umowy te zostały bowiem faktycznie zawarte z samym sobą i można im przypisać chęć obejścia ustawy, a także złożenie oświadczenia woli dla pozoru.
Co istotne przyjmuje się również, że umowa taka traktowana jest jako nieważna i nie może być konwalidowana "potwierdzeniem" ze strony pełnomocnika spółki (por. wyrok SN z 5.02.1997 r., II UKN 86/96). Jedyny wspólnik jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością może natomiast świadczyć pracę na rzecz tejże spółki, jako prezes jednoosobowego jej zarządu, tylko poza stosunkiem pracy, a zatem na innej niż umowa o pracę podstawie. Kierunek wykładni wynika również z u.s.u.s. Stosownie do art. 8 ust. 6 pkt 4 u.s.u.s. za osobę, której tytuł ubezpieczenia stanowi prowadzenie pozarolniczej działalności, uważa się między innymi wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (por. wyrok Sądu Najwyższego z 9 .02.2012 r., I UK 260/2011).
| Dowiedz się więcej z książki | |
 |
Ustawa o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.
|