Odpowiedź:
Przepisy BHP obligują pracodawcę do zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy nie tylko osobom zatrudnionym na podstawie stosunku pracy (pracownikom), ale również osobom zatrudnionym na podstawie umów cywilnoprawnych (w tym kontraktów menedżerskich). Nie rozstrzygają jednak, w jaki sposób obowiązek ten powinien zostać zrealizowany. Tym samym decyzja, czy członek zarządu spółki zatrudniony w tej właśnie formie powinien zostać skierowany na badania profilaktyczne, należy wyłącznie do jego zleceniodawcy.
Uzasadnienie:
Umowy cywilnoprawne (np. kontrakty menedżerskie, do których zastosowanie mają przepisy dotyczące umowy zlecenia) uregulowane w przepisach ustawy z 23.04.1964 r. - Kodeks cywilny (Dz.U. z 2017 r. poz. 459 ze zm.) – dalej k.c., to atrakcyjne formy zatrudnienia, bowiem zgodnie z art. 353(1) k.c. umożliwiają stronom tych umów ułożenie stosunku prawnego według swego uznania, jedynie pod warunkiem, że jego treść lub cel nie sprzeciwiają się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego (art. 5 k.c.). Z uwagi na fakt, że do takich umów nie mają zastosowania przepisy ustawy z 26.06.1974 r. - Kodeks pracy (Dz.U. z 2016 r. poz. 1666 ze zm.) – dalej k.p., osobie wykonującej zlecenie przysługują tylko takie prawa, jakie bezpośrednio wynikają z treści umowy.
Należy jednak pamiętać, że zgodnie z art. 304 § 1 k.p. pracodawca jest obowiązany zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki pracy – o jakich mowa w art. 207 § 2 k.p. – także osobom fizycznym wykonującym pracę na podstawie innej niż stosunek pracy w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę, jak również osobom prowadzącym działalność gospodarczą na własny rachunek w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę. Ponadto, zgodnie z art. 304 § 3 k.p., obowiązki określone w art. 207 § 2 stosuje się odpowiednio do przedsiębiorców niebędących pracodawcami, organizujących pracę wykonywaną przez osoby fizyczne:
– na innej podstawie niż stosunek pracy,
– prowadzące na własny rachunek działalność gospodarczą.
Przepisy BHP nie rozstrzygają, w jaki sposób obowiązek ten powinien zostać zrealizowany. Niewątpliwie jednak, jeżeli rodzaj wykonywanej pracy oraz występujące przy niej zagrożenia są tak znaczne, że wskazane jest, aby nawet do doraźnego wykonywania tych prac lub przebywania w tych warunkach były dopuszczane wyłącznie osoby fizyczne mające odpowiedni stan zdrowia i przeszkolone w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, to pracodawca lub inny podmiot organizujący pracę może wymagać od osoby, z którą zawiera umowę cywilnoprawną, poddania się badaniu lekarskiemu lub szkoleniu w zakresie BHP. To samo może dotyczyć zapewnienia takiej osobie odpowiednich (bezpiecznych) narzędzi pracy, środków ochrony indywidualnej czy zbiorowej itp. Z uwagi na to, że omawiane kwestie wiążą się przeważnie z mniejszymi lub większymi kosztami, warto od razu uregulować je w zawartej ze zleceniobiorcą umowie.
Warto również zaznaczyć, że nie tylko na zleceniodawcy ciążą obowiązki związane z bezpieczeństwem i higieną pracy. Trzeba bowiem przypomnieć, że zgodnie z art. 304(1) k.p. obowiązki, o których mowa w art. 211 k.p., podstawowe obowiązki pracownika (m.in. obowiązek poddawania się profilaktycznym badaniom lekarskim) w zakresie określonym przez pracodawcę lub inny podmiot organizujący pracę, ciążą również na osobach fizycznych wykonujących pracę na innej podstawie niż stosunek pracy w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę lub inny podmiot organizujący pracę, a także na osobach prowadzących na własny rachunek działalność gospodarczą, w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę bądź też inny podmiot organizujący pracę.
Tym niemniej, odnosząc się bezpośrednio do treści pytania należy stwierdzić, że w przypadku osób zatrudnionych na podstawie umowy cywilnoprawnej (w tym przypadku członków zarządu zatrudnionych na kontrakcie) z przepisów nie wynika wprost obowiązek kierowania ich na badania profilaktyczne, o których mowa w art. 229 k.p.
W związku z powyższym, strony umowy mogą wprowadzić w niej zapis zobowiązujący taką osobę do przedstawienia aktualnego zaświadczenia lekarskiego potwierdzającego zdolność do wykonywanej pracy. Wskazane zarazem byłoby, aby z treści umowy wynikało, kto ponosi koszty takich badań.
Odnosząc się natomiast do kwestii formalnego wystawienia skierowania na takie badania należy wyjaśnić, że może to zrobić każda osoba upoważniona przez pracodawcę. W praktyce najczęściej robią to pracownicy działów kadr.
Maciej Ambroziewicz, autor współpracuje z publikacją Serwis BHP
Odpowiedzi udzielono 11.08.2017 r.
W jaki sposób, w zakresie badań wstępnych i okresowych, traktować członków zarządu spółki zatrudnionych na kontrakcie?
Pytanie pochodzi z Serwisu BHPCzłonkowie Zarządu spółki są zatrudnieni na zasadzie kontraktu.Co w związku z tym z badaniami wstępnymi i okresowymi? Kto powinien ich skierować?
