Problem sprowadza się do pytania, czy orzeczenie słowackiego organu rentowego uchylające decyzję polskiego organu ubezpieczeniowego wiąże polski ZUS?
Sprawa jest o tyle istotna, że poprzez zakwestionowanie kompetencji państwowych instytucji, pracownik przez kilka lat nie podlegał żądnemu ubezpieczeniu społecznemu.
Zagadnienie przedstawił rozszerzonemu składowi trzyosobowy skład Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Sądu Najwyższego. Zaproponował on dwa możliwe rozwiązania:
- statyczny, horyzontalny (skoro doszło do porozumienia między organami słowackim i polskim, to orzeczenie nie podlega uchyleniu przez słowacki sąd do momentu objęcia ubezpieczeniem przez stronę słowacką),
- dynamiczny oznaczający, że na każdym etapie postępowania decyzja słowackiego organu może oddziaływać na bieg postępowania
Konflikt między zakładami
Zakład Ubezpieczeń w 2014 r. stwierdził, że w okresie od 1 września 2010 r. do 28 lutego 2011 r. Damian Ś. podlega ustawodawstwu polskiemu w zakresie zabezpieczenia społecznego. W wyniku rozpoznania odwołania Damiana Ś., Sąd Okręgowy w Krośnie wyrokiem z 31 maja 2017 r. oddalił odwołanie.
Sąd pierwszej instancji ustalił, że Damian Ś. prowadzi od 1 października 2003 r. pozarolniczą działalność gospodarczą (salon mody ślubnej). Od 1 września 2010 r. do 28 lutego 2011 r. odwołujący się był zatrudniony na terenie Słowacji na umowie o pracę.
Z tego względu wystąpił do organu rentowego z wnioskiem o ustalenie właściwego ustawodawstwa. Po przeprowadzeniu procedury wyjaśniającej, decyzją słowackiej Socialnej Poistovny stwierdzono, że wnioskodawca nie podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu w okresie od 1 września 2010 r. do 28 lutego 2011 r. z tytułu pracy najemnej na Słowacji.
Sąd popiera ZUS
W ocenie sądu pierwszej instancji, decyzja organu rentowego jest prawidłowa, bowiem została wydana po przeprowadzeniu procedury ustalania właściwego ustawodawstwa, uregulowanej w art. 16 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady nr 987/2009 z 16 września 2009 r. dotyczącego wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego.
Sąd podkreślił, że określenie ustawodawstwa właściwego dla oceny granicznego stosunku prawnego następuje w oparciu o prawo miejsca świadczenia pracy najemnej. W rozpoznawanej sprawie było to prawo Republiki Słowackiej.
Wyrok Sądu Okręgowego zaskarżył apelacją wnioskodawca, domagając się jego zmiany oraz poprzedzającej go decyzji organu rentowego przez ustalenie, że w okresie od 1 września 2010 r. do 28 lutego 2011 r. nie podlegał ustawodawstwu polskiemu. W uzasadnieniu swego stanowiska podniósł zarzut braku zbadania legalności decyzji organu rentowego, która została wydana 3 przedwcześnie, bez oczekiwania na prawomocne zakończenie postępowania przed słowackimi instytucjami zabezpieczenia społecznego.
Czytaj: Umowa ubezpieczenia podlega podatkowi u źródła
Sąd Apelacyjny w Rzeszowie 23 marca 2018 r. uchylił zaskarżony wyrok oraz poprzedzającą go decyzję organu rentowego i sprawę przekazał do ponownego rozpoznania bezpośrednio organowi rentowemu oraz orzekł o kosztach procesu. Sąd stwierdził, że istota sporu sprowadzała się do ustalenia właściwego ustawodawstwa w przypadku jednoczesnego prowadzenia przez skarżącego pozarolniczej działalności gospodarczej na terenie Polski oraz wykonywania pracy najemnej na terenie Słowacji. Kwestie dotyczące wskazania właściwego ustawodawstwa, co trafnie ustalił sąd pierwszej instancji, reguluje art. 13 ust. 3 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego.
Stanowiska prokuratury i Zakładu
Na rozprawie przed Sądem Najwyższym prokurator Bartłomiej Szyprowski, delegowany do Prokuratury Krajowej, opowiedział się za negatywną odpowiedzią na postawione pytanie. To znaczy, że sąd rozpoznał istotę sprawy. A co więcej - uchylenie przez inne państwo członkowskie decyzji polskiego ZUS nie ma wpływu na bieg postępowania krajowego.
Podobnie wypowiedzieli się pełnomocnicy ZUS; radca prawny Jolanta Charchuła stwierdziła, że w tej sprawie doszło do wyczerpania wariantu autonomii horyzontalnej. Była zgoda, że sprawą zajmuje się polski Zakład Ubezpieczeń, a nie słowacki.
Radca prawny Marin Mucha dodał, że należy wziąć pod uwagę cel zabezpieczenia społecznego. Jest nim uchronienie przed ryzykiem pracowników. Rozporządzenie unijne mówi o dialogu i koncyliacji i stanowi swoisty pomost pomiędzy dwoma porządkami prawnymi. Zatem orzeczenie innego kraju nie powinno wiązać ZUS-u.
SN przyznaje rację prokuratorowi
Izba Pracy SN orzekła, że przedmiotem postępowania było ustalenie, które ustawodawstwo jest obowiązujące. Istotne w tej sprawie jest ustawodawstwo polskie, gdyż tak stanowi porozumienie między organami rentowymi Słowacji i Polski.
- Nie doszło do nie rozpoznania sprawy - powiedział sędzia Józef Iwulski. - Sąd I instancji prawidłowo rozpoznał sprawę, bo wnioskodawca będzie objęty polskim ustawodawstwem.
Pełna uchwała Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych brzmi: Nie dochodzi do „nierozpoznania istoty sprawy” w rozumieniu art. 386 § 4 k.p.c. w związku z art. 477(14a) k.p.c. w sytuacji, gdy w toku postępowania sądowego w sprawie o podleganie obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu uchylona zostaje decyzja wydana przez organ rentowy innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej w przedmiocie niepodlegania ubezpieczeniu społecznemu w tym państwie.
Sygnatura akt III UZP 4/18, uchwała siedmiu sęziów SN z 9 września 2020 r.
Cena promocyjna: 59.25 zł
Cena regularna: 79 zł
Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 0 zł
