Europejski Trybunał Praw Człowieka w decyzji opublikowanej 21 maja uznał, iż odebranie osobom odbywającym karę pozbawienia wolności i skierowanym na leczenie psychiatryczne w szpitalu świadczeń socjalnych dostępnych innym pacjentom nie budzi wątpliwości w świetle Konwencji.

Skargi do Trybunału wniosło pięciu obywateli Wielkiej Brytanii, którzy odbywali lub odbywają kary pozbawienia wolności w szpitalach psychiatrycznych na podstawie brytyjskiej ustawy o zdrowiu psychicznym. Wskutek zmiany do tej ustawy, obowiązującej od 2006 r., osoby skazane na karę pozbawienia wolności, które w toku odbywania kary znalazły się w szpitalu psychiatrycznym, przestały otrzymywać świadczenie pieniężne przysługujące innym pacjentom. Świadczenie to przysługiwało jednak dalej w przypadku tych skazanych, u których leczenie psychiatryczne zostało orzeczone jako alternatywa dla kary pozbawienia wolności. Przed Trybunałem skarżący zarzucili, iż taki stan rzeczy stanowił dyskryminację i naruszał art. 14 Konwencji o prawach człowieka.

Trybunał nie przychylił się do argumentacji skarżących i uznał ich skargi za niedopuszczalne. Zgodnie z orzecznictwem Trybunału dyskryminację stanowi odmienne traktowanie, bez racjonalnego uzasadnienia, osób znajdujących się w istotnie podobnej sytuacji. Trybunał wskazał, iż jakkolwiek sytuację skarżących można porównać do sytuacji, w której znajdowali się inni pacjenci szpitali psychiatrycznych, to jednakże skarżących wyróżniała jedna podstawowa cecha, a mianowicie ich status osób skazanych i osadzonych. Skarżący byli co prawda pacjentami, lecz przede wszystkim byli więźniami skazanymi za poważne przestępstwa, którzy w toku odbywania kary zostali poddani leczeniu psychiatrycznemu w szpitalu z powodu swych zaburzeń psychicznych. Zdaniem Trybunału cecha ta stanowiła wystarczający wyróżnik w stosunku do innych pacjentów szpitala.

Trybunał przypomniał także, iż w sprawach dotyczących świadczeń o charakterze socjalnym państwom-stronom Konwencji przysługuje duża swoboda decyzyjna. Zgodnie z ustawodawstwem brytyjskim skarżący zaczną otrzymywać przedmiotowe świadczenie, jeżeli ich pobyt w szpitalu psychiatrycznym będzie dłuższy niż zasądzona kara pozbawienia wolności. Czas spędzony w szpitalu zalicza się również do okresu takiej kary. W opinii Trybunału takie rozwiązanie w pełni mieści się w zakresie marginesu uznania przysługującego Wielkiej Brytanii zarówno w sferze prowadzonej polityki penalnej, jak i w odniesieniu do swobody kształtowania polityki socjalnej i zabezpieczenia społecznego.

Trybunał uznał także dwa argumenty pozwanego rządu, przedstawione na poparcie zaskarżonej regulacji. Po pierwsze, wypłata dochodzonego świadczenia oznaczałaby podwójne zabezpieczenie skarżących, skoro Państwo i tak łoży na ich utrzymanie w czasie odbywania kary pozbawienia wolności. Odebranie świadczenia nie pozostawia zatem skarżących bez środków do życia. Rząd brytyjski wskazał także, iż brak świadczenia należy również odczytywać jako element polityki karnej.

Trybunał wskazał, iż jakkolwiek osoba skazana na karę pozbawienia wolności nie przestaje być podmiotem praw człowieka, to wykonywanie takich praw bezsprzecznie podlega ograniczeniom wynikającym z osadzenia. Zaskarżone odmienne traktowanie nie wychodzi poza granice swobody decyzyjnej przysługującej władzom krajowym, a tym samym nie jest dyskryminujące w świetle art. 14 Konwencji. W konkluzji Trybunał uznał skargi za rażąco nieuzasadnione i nie przyjął ich do merytorycznego rozpatrzenia.

S.S. przeciwko Wielkiej Brytanii oraz F.F. i inni przeciwko Wielkiej Brytanii - decyzja ETPC z dnia 21 kwietnia 2015 r., skargi nr 40356/10 i nr 54466/10.

Katarzyna Warecka