Stowarzyszenie Opiekunów "STOP Wykluczeniom" i Ruch "Wykluczeni Opiekunowie" opiniowały projekt nowelizacji ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oraz ustawy o świadczeniach przedemerytalnych przygotowany przez MRPiPS. Według resortu sprawowanie opieki nad niepełnosprawnym członkiem rodziny należy traktować jak czas zatrudnienia i zaliczać go do wymaganego prawem okresu uprawniającego do nabycia prawa do zasiłku dla bezrobotnych czy świadczenia przedemerytalnego - jednak tylko w sytuacji śmierci podopiecznego albo wówczas, gdy utracił on orzeczenie o niepełnosprawności lub o danym stopniu niepełnosprawności.

Według ministerstwa rodziny rozszerzenie katalogu uprawnionych do świadczeń nie jest możliwe ze względu na możliwości finansowe państwa

Oba stowarzyszenia opiniując projekt, podkreśliły, że każdy opiekun osoby z niepełnosprawnością powinien być traktowany jak osoba wykonująca pracę i mieć prawo do korzystania z rozwiązań przewidzianych w ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Według nich sprawowanie opieki nad osobą niepełnosprawną niezdolną do samodzielnej egzystencji – zwłaszcza w systemie niezinstytucjonalizowanym - jest ciężką i wyczerpującą pracą trwającą 24 godzin przez 7 dni w tygodniu.

"W związku z czym ograniczenie prawa do zasiłku dla bezrobotnych tylko do dwóch sytuacji (...) jest niczym innym, jak dyskryminacją osób wykonujących pracę w charakterze opiekuna osoby niepełnosprawnej niezdolnej do samodzielnej egzystencji w odniesieniu do pracowników wykonujących inne prace zarobkowe" - czytamy w raporcie z konsultacji publicznych.

Według stowarzyszeń opiekunów prawo do zasiłku powinno przysługiwać nie tylko z tych dwóch przyczyn, ale również w tych przypadkach, w których utrata prawa do świadczenia opiekuńczego nastąpiła z przyczyn niezależnych od opiekuna lub innych zdarzeń losowych. Podano kilka przykładów takich sytuacji, np. gdy stan zdrowia opiekuna po 30 latach sprawowania opieki ulega pogorszeniu na tyle, że nie jest w stanie dalej wykonywać swych obowiązków i rezygnuje z prawa do świadczenia opiekuńczego albo gdy podopieczny, po wielu latach, zmienia opiekuna. W obu przypadkach - nie mają oni prawa do zasiłku dla bezrobotnych czy wcześniejszej emerytury.

Stowarzyszenia uważają, że przy zaproponowanych zapisach znaczna część opiekunów osób niepełnosprawnych, nawet po długotrwałym sprawowaniu opieki, zostanie pozbawiona pomocy państwa w przystosowaniu się do nowych warunków życiowych.

Także inne organizacje związane z osobami niepełnosprawnymi podnosiły sprawę rozszerzenia katalogu uprawnionych do zasiłku czy świadczenia przedemerytalnego. Polski Związek Niewidomych zaproponował, aby opiekunowie osób niepełnosprawnych mogli ubiegać się o nie w sytuacji, gdy osoba niepełnosprawna, na którą pobierane było świadczenie pielęgnacyjne, specjalny zasiłek opiekuńczy lub zasiłek dla opiekuna, zawarła związek małżeński. Obecnie zawarcie związku małżeńskiego pozbawia jej opiekuna prawa do pobierania świadczeń.

Według MRPiPS rozszerzenie katalogu uprawnionych do świadczeń nie jest możliwe ze względu na możliwości finansowe państwa; nie jest też możliwe oszacowanie liczby osób, które w takim przypadku mogłyby być uprawnione do zasiłku dla bezrobotnych lub świadczenia przedemerytalnego.

W opinii resortu rozwiązania zawarte w projekcie noweli są optymalne, bo uwzględniają obiektywne i możliwe do weryfikacji przesłanki utraty prawa do świadczeń dla opiekunów i są możliwe do zrealizowania z Funduszu Pracy. "Alternatywą byłaby bowiem tylko całkowita rezygnacja z wprowadzenia możliwości nabycia zasiłku dla bezrobotnych oraz świadczenia przedemerytalnego przez byłych opiekunów osób niepełnosprawnych" - dodano.

Zgodnie z projektem noweli ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, do okresu uprawniającego do nabycia prawa do zasiłku dla bezrobotnych, czyli 365 dni w okresie 18 miesięcy bezpośrednio poprzedzających rejestrację opiekuna w urzędzie pracy jako osoby bezrobotnej, zaliczany będzie okres pobierania świadczenia pielęgnacyjnego czy zasiłku opiekuńczego, mimo nieodprowadzania składki na Fundusz Pracy. Podkreślono jednak, że dotyczy to sytuacji, gdy świadczenie zostało utracone np. w związku ze śmiercią podopiecznego czy utratą orzeczenia o niepełnosprawności.

Analogiczne rozwiązanie zastosowano przy prawie do świadczenia przedemerytalnego; w tym przypadku obowiązuje jednak kryterium wieku i przepracowanego czasu. Opiekun do dnia, w którym ustało prawo do świadczenia, musi ukończyć co najmniej 55 lat w przypadku kobiet, 60 lat w przypadku mężczyzn i legitymować się okresem uprawniającym do emerytury (co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn).

Na podstawie danych MRPiPS oraz GUS oszacowano, że łączna liczba osób pobierających świadczenie pielęgnacyjne, specjalny zasiłek opiekuńczy lub zasiłek dla opiekuna w 2016 r. wyniesie średnio miesięcznie 216,9 tys. i nie zmieni się w kolejnych latach.

Projektowana ustawa miałaby wejść w życie 1 stycznia 2017 r. (PAP)