Systematycznie wzrasta liczba starszych pracowników nadal aktywnych zawodowo. W związku z tym priorytetem stało się zarządzanie BHP w odniesieniu do pracowników „w sile wieku”. Wskaźnik zatrudnienia osób w wieku 55-64 lat wzrósł w krajach UE z 40% w 2005 roku do ponad 50% obecnie. Oczywiście zwiększenie poziomu zatrudnienia i wydłużenie okresu aktywności zawodowej są ważnymi celami polityki europejskiej.

Zmiany związane z wiekiem mogą być zarówno pozytywne, jak i negatywne. Wiele cech, takich jak doświadczenie życiowe, mądrość, myślenie strategiczne, postrzeganie całościowe i rozwaga pojawia lub rozwija się wraz z wiekiem. Z upływem lat wzrasta również doświadczenie zawodowe i wiedza fachowa. Jednak niektóre zdolności funkcjonalne człowieka, głównie fizyczne i sensoryczne (poznawanie za pomocą zmysłów), zwykle ulegają pewnemu pogorszeniu w trakcie naturalnego procesu starzenia się, dlatego potencjalne zmiany zdolności funkcjonalnych powinny być brane pod uwagę w ocenie ryzyka i w konsekwencji będą wymagać odpowiedniego dostosowania stanowiska pracy i warunków jej wykonywania.

Związane z wiekiem zmiany funkcjonalne nie są jednakowe – głównie ze względu na indywidualne różnice stylu życia, odżywiania, kondycji fizycznej, predyspozycji genetycznych w zakresie podatności na choroby, poziomu wykształcenia oraz charakteru pracy i innych środowisk. Starsi pracownicy nie są grupą jednorodną i trzeba mieć na uwadze, że mogą występować znaczne różnice pomiędzy osobami w tym samym wieku.

Zdolności fizyczne i sensoryczne mają największe znaczenie przy ciężkiej pracy fizycznej. Na szczęście przejście od przemysłu wydobywczego i wytwórczego w kierunku usług i przemysłu opartego na wiedzy, a także wzrost automatyzacji i mechanizacji oraz zastosowania urządzeń zasilanych i sterowanych elektrycznie oraz elektronicznie są czynnikami, które zmniejszyły zapotrzebowanie na ciężką pracę fizyczną. W tej sytuacji na znaczeniu zyskuje wiele zdolności i umiejętności przypisywanych osobom starszym, takich jak umiejętności interpersonalne, efektywna obsługa klienta i świadomość jakości.

Wiele zmian związanych z wiekiem ma ponadto wpływ na zdolność wykonywania niektórych, ale nie wszystkich, czynności zawodowych. Na przykład zmiany zmysłu równowagi są istotne w przypadku strażaków i pracowników służb ratowniczych, którzy pracują w ekstremalnych warunkach, obsługując ciężki sprzęt i przenosząc ludzi. Z kolei pogorszenie zdolności oceny odległości i prędkości poruszających się obiektów ma wpływ na zdolność kierowania pojazdami w nocy, ale nie ma znaczenia w przypadku pracowników biurowych.

Zdrowie ludzi w starszym wieku zależy od ich zachowań zdrowotnych we wcześniejszych latach. Spadek zdolności funkcjonalnych można opóźnić i zminimalizować poprzez nawyki zdrowego trybu życia, takie jak regularne ćwiczenia i zdrowe odżywianie. Również miejsce pracy powinno odgrywać zasadniczą rolę w promowaniu zdrowego trybu życia i wspieraniu działań zapobiegających spadkowi możliwości fizycznych, tym samym przyczyniając się do utrzymania zdolności do pracy.

Dobrze zaprojektowane miejsce pracy niesie korzyści nie tylko osobom starszym, lecz także z wszystkich innych grup wiekowych. Zmiany możliwości i zdolności powinny być kompensowane zmianami w organizacji pracy, takimi jak na przykład: przeprojektowanie stanowiska pracy lub rotacja, częstsze krótkie przerwy, lepsza organizacja pracy w systemie zmianowym (np. szybka rotacja zmian do przodu - co 2-3 dni), odpowiednie oświetlenie i ograniczanie hałasu oraz poprawa ergonomii konstrukcji urządzeń na stanowisku pracy.

Edward Kołodziejczyk