Jerzy M. rozpoczął pracę w jednej ze śląskich hut wkrótce po ukończeniu szkoły, było to jeszcze w latach 60-tych. W roku 1970 został powołany do wojska, gdzie służył przez dwa lata. Po zwolnieniu ze służby powrócił do pracy do tej samej huty, w której wcześniej był zatrudniony.

Obowiązujące jeszcze w I połowie lat 70-tych przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 10 września 1956 r. w sprawie zaliczania pracowników do kategorii zatrudnienia (Dz. U. Nr 39, poz. 176 z późn. zm.) zaliczały prace wykonywane w hucie do I kategorii zatrudnienia w szczególnych warunkach. Rozporządzenie to przewidywało również, iż pracownik, powołany do odbycia zasadniczej służby wojskowej, który przed powołaniem wykonywał prace w I kategorii zatrudnienia, a po zakończeniu służby powrócił na to samo stanowisko pracy w szczególnych warunkach, albo na inne stanowisko, również zaliczone do I. kategorii, wówczas okres służby wojskowej zaliczał się do okresu, od którego zależały uprawnienia pracownicze, w tym także uprawnienia emerytalno-rentowe.

Gdy Jerzy M. złożył niedawno wniosek o przyznanie wcześniejszej emerytury ze względu na pracę w szczególnych warunkach, ZUS odmówił mu przyznania świadczenia. Zabrakło mu bowiem ok. 1/2 roku do pełnego stażu 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Okresu służby wojskowej ZUS nie zaliczył do okresu pracy w szczególnych warunkach.

Sądy orzekały różnie. W I instancji uzyskał korzystny wyrok, ale apelację ZUS uwzględnił sąd II instancji i oddalił odwołanie. Z kolei Sąd Najwyższy nakazał ponowne rozpoznanie sprawy. W uzasadnieniu wskazał, że z przepisu art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wynika nakaz uwzględniania w tego typu sprawach stanu prawnego według daty, w której wystąpiły zdarzenia mające znaczenie dla sytuacji ubezpieczonego. Trzeba więc odwołać się do stanu prawnego obowiązującego w 1972 r.

W tej sytuacji okres odbytej czynnej (zasadniczej) służby wojskowej przez pracownika zatrudnionego poprzednio w szczególnych warunkach pracy, który po zakończeniu tej służby zgłosił swój powrót do tego zatrudnienia w ustawowym terminie, traktuje się tak samo jak wykonywanie pracy w szczególnych warunkach – podkreślił w konkluzji SN.

Wyrok Sądu Najwyższego z 17 maja 2012 r. (sygn. akt I UK 399/11)

Michał Culepa