Przyczynkiem do uchwalenia Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/2381 w sprawie poprawy równowagi płci wśród dyrektorów spółek giełdowych oraz powiązanych środków były wymogi z art. 2 Traktatu o Unii Europejskiej (TUE), zgodnie z którym równość jest wartością leżącą u podstaw Unii i jest wspólna państwom członkowskim w społeczeństwie opartym na równości kobiet i mężczyzn. Ponadto, art. 3 ust. 3 TUE, w którym wskazano, że Unia ma wspierać równość kobiet i mężczyzn. Ale przede wszystkim – art. 157 ust. 3 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE), który przyznaje Parlamentowi Europejskiemu i Radzie uprawnienia w zakresie przyjmowania na poziomie Unii środków zmierzających do zapewnienia stosowania zasady równości szans i równości traktowania mężczyzn i kobiet w dziedzinie zatrudnienia i pracy.
W celu zapewnienia w praktyce pełnej równości między mężczyznami i kobietami w życiu zawodowym art. 157 ust. 4 TFUE pozwala na działania pozytywne poprzez umożliwienie państwom członkowskim utrzymania lub przyjmowania środków przewidujących specyficzne korzyści, zmierzające do ułatwienia wykonywania działalności zawodowej przez osoby płci niedostatecznie reprezentowanej, bądź zapobiegania niekorzystnym sytuacjom w karierze zawodowej i ich kompensowania. Z kolei art. 23 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej przewiduje, że należy zapewnić równość kobiet i mężczyzn we wszystkich dziedzinach i że zasada równości nie może stanowić przeszkody w utrzymywaniu lub przyjmowaniu środków zapewniających specyficzne korzyści dla osób płci niedostatecznie reprezentowanej.
Czytaj również: Pracodawcy muszą się przygotować na przepisy, które mogą wstrząsnąć rynkiem pracy>>
Zawodowa równość kobiet i mężczyzn
Jednym z zasadniczych zadań Dyrektywy jest ustanowienie skutecznych środków, które mają przyśpieszyć postępy w osiąganiu równowagi płci. Dyrektywa ustanawia zestaw wymogów proceduralnych dotyczących procesu selekcji kandydatów w celu powołania lub wybrania na stanowiska dyrektorskie z zachowaniem pełnej transparentności procesu, zakładających przede wszystkim równe uznawanie kwalifikacji, wiedzy i umiejętności, niezależnie od płci kandydatów.
Więcej w LEX: Równowaga płci w zarządach spółek >
Artykuł 6 Dyrektywy 2022/2381 precyzuje środki służące osiągnięciu celu poprawy równowagi płci we władzach spółkach giełdowych. Przepis ten stanowi, że państwa członkowskie mają zapewnić, aby spółki giełdowe dostosowały proces selekcji kandydatów, którzy mają zostać powołani lub wybrani na stanowiska dyrektorskie. Kandydatów tych wybiera się na podstawie oceny porównawczej kwalifikacji każdego z kandydatów. W tym celu stosuje się jasne, neutralnie sformułowane i jednoznaczne kryteria w sposób niedyskryminacyjny i w trakcie całego procesu selekcji, w tym podczas przygotowywania ogłoszeń o naborze, na etapie wstępnej selekcji kandydatów, na etapie sporządzania krótkiej listy i na etapie tworzenia pul kandydatów.
Takie kryteria muszą zostać określone przed rozpoczęciem procesu selekcji. W odniesieniu do selekcji kandydatów, państwa członkowskie mają zapewnić, aby - przy wybieraniu między kandydatami posiadającymi równorzędne kwalifikacje pod względem odpowiedniości, kompetencji i wyników w pracy - pierwszeństwo przyznawano kandydatowi należącemu do niedostatecznie reprezentowanej płci, chyba że - w wyjątkowych przypadkach - ważniejsze względy prawne (takie jak: prowadzenie innych polityk dotyczących różnorodności, przywołane w kontekście obiektywnej oceny, która uwzględnia szczególną sytuację kandydata płci przeciwnej i która jest oparta na niedyskryminacyjnych kryteriach) przechylają szalę na korzyść kandydata płci przeciwnej.
Ciężar dowodów przerzucony na spółkę giełdową
Państwa członkowskie mają także podjąć niezbędne środki w celu zapewnienia, aby niewybrany kandydat, należący do niedostatecznie reprezentowanej płci, miał możliwość wykazać przed sądem lub innym właściwym organem, okoliczności faktyczne, na podstawie których można domniemywać, że posiadał kwalifikacje równorzędne kwalifikacjom kandydata należącego do płci przeciwnej, powołanego lub wybranego w wyniku selekcji na stanowisko dyrektorskie, a wówczas, zgodnie z przerzuconym ciężarem dowodu, spółka giełdowa zobowiązana jest do udowodnienia, że do naruszenia w tym zakresie nie doszło.
Państwa członkowskie powinny wdrożyć Dyrektywę do krajowych porządków prawnych do 28 grudnia 2024 roku, natomiast spółki muszą sprostać określonym w niej wymaganiom do 30 czerwca 2026 roku.
Do osiągnięcia celów dotyczących równowagi płci w organach spółek będą zobowiązane spółki giełdowe, tj. spółki, które mają siedzibę w Państwie członkowskim oraz spółki, których akcje są dopuszczone do obrotu na rynku regulowanym w co najmniej jednym państwie członkowskim. Przepisy zobowiązujące do zapewnienia równowagi płci nie będą miały zastosowania do mikroprzedsiębiorstw, małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP).
Minimalne standardy i selekcja kandydatów
Przepisy Dyrektywy nie mają na celu szczegółowego zharmonizowania przepisów krajowych dotyczących procesu selekcji i kryteriów kwalifikacji na stanowiska dyrektorskie. Jednakże w celu osiągnięcia równowagi płci należy wprowadzić pewne minimalne standardy w odniesieniu do wymogu obowiązującego spółki giełdowe, w których brakuje zrównoważonej reprezentacji płci. Standardy te mają dotyczyć selekcji kandydatów powoływanych lub wybieranych na stanowiska dyrektorskie na podstawie przejrzystego i wyraźnie określonego procesu selekcji oraz obiektywnej, porównawczej oceny kwalifikacji kandydatów pod względem odpowiedniości, kompetencji i wyników w pracy.
Selekcja kandydatów na stanowiska dyrektorskie powinna odbywać się w ten sposób, aby w przypadku osób posiadających równorzędne kwalifikacje pod względem odpowiedniości, kompetencji i wyników w pracy – pierwszeństwo było przyznawane kandydatowi należącemu do niedostatecznie reprezentowanej płci, chyba że – w wyjątkowych przypadkach – istnieją inne względy prawne, takie jak wprowadzone polityki dotyczące różnorodności, które mogą uwzględniać szczególną sytuację kandydata płci przeciwnej.
Państwa członkowskie mogą wprowadzić lub utrzymać przepisy, które są korzystniejsze niż przepisy określone w Dyrektywie, w celu zapewnienia bardziej zrównoważonej reprezentacji kobiet i mężczyzn w odniesieniu do spółek giełdowych zarejestrowanych na ich terytorium krajowym.
Czytaj również: Lewiatan: Unijna dyrektywa wymusi większą równowagę płci w zarządach spółek giełdowych>>
Kiedy jest możliwe zawieszenie stosowania art. 6 Dyrektywy?
Państwo członkowskie może zawiesić stosowanie art. 6 Dyrektywy, jeżeli do dnia 27 grudnia 2022 r. w tym państwie: (1) osoby należące do niedostatecznie reprezentowanej płci zajmują co najmniej 30 proc. stanowisk dyrektorów niewykonawczych lub co najmniej 25 proc. wszystkich stanowisk dyrektorskich w spółkach giełdowych lub gdy na ten dzień (2) prawo krajowe tego państwa członkowskiego:
- wymaga, aby osoby należące do niedostatecznie reprezentowanej płci zajmowały co najmniej 30 proc. stanowisk dyrektorów niewykonawczych lub co najmniej 25 proc. wszystkich stanowisk dyrektorskich w spółkach giełdowych;
- zawiera skuteczne, proporcjonalne i odstraszające środki egzekwowania w przypadku nieprzestrzegania przedmiotowych wymogów oraz
- zobowiązuje wszystkie spółki giełdowe nieobjęte tym prawem krajowym do ustalenia indywidualnych celów ilościowych dla wszystkich stanowisk dyrektorskich.
Obowiązki informacyjne
Państwa członkowskie zostały zobowiązane na podstawie Dyrektywy do nałożenia obowiązku informacyjnego na spółki giełdowe. Spółki mają być zobowiązane, aby raz w roku przekazywać właściwym organom informacje na temat reprezentacji płci w ich organach, z rozróżnieniem na dyrektorów wykonawczych i nie wykonawczych, oraz na temat środków podjętych z myślą o osiągnięciu założonych celów. Co więcej, spółki giełdowe mają być również zobowiązane do udostępnienia wskazanych wyżej informacji, w łatwo dostępny i scentralizowany sposób na ich stronach internetowych. Państwa członkowie będą zobowiązane do publikacji co roku wykazu spółek giełdowych, które osiągnęły cele związane z zapewnieniem równowagi płci oraz do regularnego aktualizowania takiego wykazu.
Sprawdź również książkę: Prawo pracy >>
Postępowania administracyjne i sądowe
Państwa członkowskie mają zapewnić dostępność odpowiednich postępowań administracyjnych lub sądowych, aby umożliwić egzekwowanie obowiązków wynikających z niniejszej dyrektywy. Sankcje muszą być skuteczne, proporcjonalne i odstraszające. Sankcje mogą obejmować grzywny lub możliwość unieważnienia lub stwierdzenia nieważności przez organ sądowy decyzji dotyczącej selekcji dyrektorów podjętej w sposób sprzeczny z przepisami krajowymi przyjętymi na podstawie art. 6 Dyrektywy.
Państwa członkowskie mają obowiązek powiadomić Komisję o odpowiednich wdrożonych przepisach i środkach do dnia 28 grudnia 2024 r.
Zofia Gajewska, adwokat, kancelaria Dubois i Wspólnicy
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
