O tym, że ustawa o pracowniczych planach kapitałowych (dalej: ustawa o PPK) jest dziurawa jak przysłowiowy ser szwajcarski, wiadomo nie od dziś. Serwis Prawo.pl pisał wielokrotnie o jej mankamentach. Ostatnio np. o pracownikach biur poselskich i senatorskich, którzy nie mogą od 1 stycznia 2021 r. przystąpić do pracowniczych planów kapitałowych, bo ustawodawca o nich zapomniał. Teraz okazuje się, że to nie jedyna grupa pracowników, których ustawa pomija. Kolejną grupą są osoby zatrudnione na etat w zagranicznych przedsiębiorstwach, które w naszym kraju nie mają numeru identyfikacji podatkowej (NIP), numeru REGON, siedziby czy oddziału. Zatrudniani przez nich pracownicy - na podstawie umowy z pracodawcą - przejmują na siebie obowiązki płatnika składek na ubezpieczenia społeczne.
Czytaj w LEX: Czy pracownik może złożyć rezygnację przed przystąpieniem pracodawcy do PPK? >
- Mamy problem z sytuacją, w której pracodawca nie ma NIP, REGON, siedziby, ani oddziału w Polsce. Zgodnie z art. 5 ustawy o PPK, pracownik przejął na siebie obowiązki zagranicznego pracodawcy i dokonał w ZUS zgłoszenia siebie jako płatnika składek. W związku z tym jest zobowiązany, na warunkach wynikających z umowy zawartej z pracodawcą, również do zawarcia umowy o zarządzanie PPK, a następnie umowy o prowadzenie PPK. W firmie w ten sposób zatrudnione są 3 osoby – napisała nasza Czytelniczka. Chce wiedzieć, czy każdy z tych trzech pracowników może zawrzeć umowę o zarządzanie z wybraną przez siebie instytucją, nie porozumiewając się z pracodawcą. A także, czy pomimo tego, że płatnikiem składek jest pracownik, to wyboru instytucji dokonuje pracodawca w porozumieniu z pracownikami. To jednak nie jedyne wątpliwości. Nie wiadomo bowiem, co w sytuacji, jeżeli każdy pracownik wybierze inną instytucję, a pracodawca postanowi wystąpić o nadanie numeru NIP. - Pracodawca nie jest mikroprzedsiębiorcą, ale pracownik nie chce przystąpić do PPK. Czy pracodawca nadal jest zobowiązany do podpisania umowy o zarządzanie, czy tę umowę powinien podpisać pracownik, pomimo że zrezygnował z PPK – pyta Czytelniczka. I dodaje: - W mojej ocenie ustawa zupełnie nie reguluje sytuacji pracowników, których pracodawcy nie mają siedziby w Polsce. Czas mija, termin się zbliża, a my nie wiemy, co począć z pracownikami, którzy przejęli obowiązki pracodawcy. Jaka jest procedura?
Czytaj również: Zwolnienie z wdrożenia PPK dla mikroprzedsiębiorców niekonstytucyjne?
Co mówi ustawa
W ustawie o PPK jest jeden przepis, który dotyczy wypełniania obowiązków ustawowych przez podmiot zatrudniający z siedzibą poza RP za pośrednictwem osoby zatrudnionej. Chodzi o ww. art. 5, zgodnie z którym podmiot zatrudniający, który nie ma siedziby lub miejsca zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, może uzgodnić z osobą zatrudnioną, w drodze umowy zawartej w formie pisemnej pod rygorem nieważności, że spoczywające na nim obowiązki wynikające z ustawy będą wypełniane w jego imieniu przez tę osobę zatrudnioną w okresie jej zatrudnienia w tym podmiocie zatrudniającym.
Zobacz procedurę w LEX: Ustalanie okresu 3 miesięcznego zatrudnienia po upływie którego zawiera się umowę o prowadzenie PPK >
Z kolei na stronie Polskiego Funduszu Rozwoju (PFR) dostępna jest informacja, w której w pkt 14 na pytanie o to, kto i w jakim terminie jest zobligowany do zawarcia umowy o zarządzanie PPK, a następnie umowy o prowadzenie PPK, jeżeli podmiot zatrudniający nie ma siedziby na terenie Polski, w sytuacji gdy:
- podmiot zatrudniający wystąpił o nadanie identyfikatora NIP, a następnie dokonał zgłoszenia w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych na dokumencie ZUS ZPA (tj. zgłoszenia płatnika składek),
- pracownik przejął obowiązki zagranicznego pracodawcy i dokonał w ZUS z głoszenia siebie, jako płatnika składek?
- Należy przyjąć, że jeśli podmiot ten będzie spełniał wskazaną w ustawie o PPK definicję podmiotu zatrudniającego, powinien zawrzeć umowę o zarządzanie PPK, a następnie umowę o prowadzenie PPK, w terminach wynikających z art. 134 ustawy o PPK. Zgodnie natomiast z treścią art. 5 ustawy o PPK podmiot zatrudniający, który nie ma siedziby lub miejsca zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, może uzgodnić z osobą zatrudnioną, w drodze umowy zawartej w formie pisemnej pod rygorem nieważności, że spoczywające na nim obowiązki wynikające z ustawy o PPK będą wypełniane w jego imieniu przez tę osobę zatrudnioną w okresie jej zatrudnienia w tym podmiocie zatrudniającym – twierdzi PFR. Według niego, oznacza to, że pracownik, który przejął na siebie obowiązki zagranicznego pracodawcy i dokonał w ZUS zgłoszenia siebie jako płatnika składek, będzie zobowiązany na warunkach wynikających z umowy zawartej z pracodawcą również do zawarcia umowy o zarządzanie PPK, a następnie umowy o prowadzenie PPK. Umowy powinny zostać zawarte w terminach przewidzianych dla podmiotów wymienionych w art. 134 ust. 1 pkt 4) ustawy o PPK.
Zobacz procedurę w LEX: Obowiązki podmiotu zatrudniającego wobec instytucji finansowej w zakresie uruchomienia PPK >
- Przepisy ustawy o pracowniczych planach kapitałowych nieprecyzyjnie regulują sytuację pracowników, którzy przejmują na siebie obowiązki płatników z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne. Brakuje przysłowiowej kropki nad i. Chodzi o osoby, które są zatrudnione przez zagraniczne przedsiębiorstwa, które w Polsce nie mają ani NIP, ani REGON. Nie mają też w naszym kraju siedziby – tłumaczy nam Dagmara Aniołek HR & Payroll Senior Specialist w RSM Poland. Jak podkreśla, pracownicy zagranicznych firm nie prowadzą działalności gospodarczej, nie są samozatrudnieni. Osoby te są zatrudnione w firmach zagranicznych na podstawie umowy o pracę, ale w Polsce - na podstawie umowy, zwanej potocznie umową posłańca podpisanej pomiędzy pracodawcą, czyli podmiotem zagranicznym a pracownikiem, przejmują na siebie obowiązki płatnika składek. – Są pracownikami, którzy sami za siebie płacą składki z pieniędzy, które na ten cel wypłaca im pracodawca razem z wynagrodzeniem – tłumaczy Dagmara Aniołek.
Sprawdź w LEX: Co powinien zrobić pracodawca, który nie wpłacił w terminie składki na PPK? >
Pozwala na to art. 21 ust. 2 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) NR 987/2009 z dnia 16 września 2009 r. dotyczące wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego. Zgodnie z tym przepisem, pracodawca niemający miejsca prowadzenia działalności w państwie członkowskim, którego ustawodawstwo ma zastosowanie, może uzgodnić z pracownikiem, że spoczywający na pracodawcy obowiązek zapłacenia składek może być wypełniany w jego imieniu przez pracownika, bez uszczerbku dla podstawowych obowiązków pracodawcy. Pracodawca powiadamia instytucję właściwą tego państwa członkowskiego o dokonanych uzgodnieniach.
Sprawdź w LEX: Czy oświadczenia woli związane z PPK mogą być składane w innej formie niż pisemna? >
W efekcie pracownicy są zgłoszeni do ZUS według kodu 0125, jako podmiot pełniący rolę płatnika zagranicznego. W ten sposób zatrudnianych jest coraz więcej Polaków, którzy w naszym kraju sprzedają m.in. sprzęt chirurgiczny, meble czy specjalne ekrany montowane na lotniskach. Osoby te są nierzadko przedstawicielami handlowymi, pełnią rolę punktu serwisowego czy przygotowują przysłowiowy grunt pod działalność, którą w przyszłości zamierza rozpocząć w naszym kraju ich pracodawca. Czasami jedna tylko firma zagraniczna zatrudnia w ten sposób po kilku pracowników w całym kraju.
Jak rozliczyć zwrot wpłat na PPK dokonany w niższej kwocie? >
Zdaniem dr Antoniego Kolka, prezesa Instytutu Emerytalnego, jeśli pracownik przejął na siebie obowiązki zagranicznego pracodawcy i dokonał w ZUS zgłoszenia siebie jako płatnika składek, to będzie zobowiązany do wdrożenia PPK w organizacji. - Umowę o zarządzanie zawiera osoba umocowana do działania w imieniu podmiotu zatrudniającego. Oznacza to, że osoba ta musi posiadać umocowanie do zawierania umów w imieniu pracodawcy zagranicznego. Umowa o zarządzanie PPK jest umową cywilnoprawną, a jej stronami jest podmiot zatrudniający i instytucja finansowa. Konsekwencją takiego rozstrzygnięcia jest przyjęcie, że musi zostać zawarta przez osobę do tego uprawnioną – podkreśla dr Kolek. A ponieważ, jak twierdzi, instytucję finansową zarządzającą PPK wybiera podmiot zatrudniający w porozumieniu z zakładową organizacją związkową, albo reprezentacją osób zatrudnionych, to oznacza to, że należy osiągnąć porozumienie z przedstawicielami pracowników odnośnie tego, jaka instytucja będzie gromadziła oszczędności uczestników.
Sprawdź w LEX: Czy składki potrącone z wynagrodzenia na PPK są również korygowane, jeśli pracownik przebywa na zwolnieniu lekarskim? >
Zdaniem prezesa IE, jeśli każdy pracownik wybierze inną instytucję, a pracodawca postanowi wystąpić o nadanie numeru NIP, to podmiot zatrudniający zawsze wybiera tylko jedną instytucję finansową, która zarządza PPK. Nie ma możliwości wybrania kilku usługodawców. - Ponadto jedynie w sytuacji, gdy podmiot posiada status mikroprzedsiębiorcy nie zachodzi obowiązek wdrożenia PPK pod warunkiem, że wszystkie osoby zatrudnione zrezygnują z oszczędzania w PPK. Natomiast w przypadku firm nie posiadających statusu mikro obowiązek wdrożenia PPK występuje nawet wtedy, gdy wszyscy się z PPK wypiszą składając deklarację o rezygnacji – podkreśla.
Sprawdź w LEX: W jakim terminie należy podpisać umowę oo prowadzenie PPK dla pracowników przejmowanych na podstawie art. 23(1) k.p.? >
Rządowy projekt nie rozwiązuje wszystkich problemów
W środę, w Sejmie odbyło się pierwsze czytanie rządowego projektu stawy o zmianie niektórych ustaw w związku z przeniesieniem środków z otwartych funduszy emerytalnych na indywidualne konta emerytalne (druk sejmowy nr 1005). Projekt trafił do dalszych prac w Sejmowych Komisjach: Finansów Publicznych oraz Polityki Społecznej i Rodziny.
Sprawdź w LEX: Co należy zrobić, jeżeli pracownik posiada podpisaną umowę o prowadzenie PPK u innego pracodawcy? >
Wśród kilkudziesięciu ustaw zmienianych tą ustawą jest także ustawa o PPK. Rząd zaproponował w niej zmiany w art. 2 zawierającym definicje zawartych w ustawie określeń, w tym dodanie pkt 14a a w nim numeru indentyfikacyjnego – NIP lub REGON oraz zmianę pkt 21 zawierającego definicję podmiotu zatrudniającego. Zgodnie z projektem, w lit. a) po wyrazach „o których mowa w pkt 18 lit. a,” dodaje się wyrazy „chyba że zachodzi przypadek, o którym mowa w lit. f,”, w lit. d) po wyrazach „o których mowa w pkt 18 lit. d,” dodaje się wyrazy „chyba że zachodzi przypadek, o którym mowa w lit. f,”, a w lit. e) średnik zastępuje się przecinkiem i dodaje się lit. f w brzmieniu: „f) płatnik, jeżeli pracodawca lub zleceniodawca nie posiada numeru identyfikacyjnego. Nowością będzie dodanie do słowniczka pkt 27a REGON –statystyczny numer identyfikacyjny nadany zgodnie z przepisami ustawy z dnia 29 czerwca 1995 r. o statystyce publicznej (Dz. U. z 2020 r. poz. 443 i 1486).
Co ciekawe, projektodawca ani słowem nie zająknął się w uzasadnieniu o powodach wprowadzanych zmian i ich skutkach.
- Procedowana obecnie ustawa o OFE zakłada zmiany w ustawie o PPK. Pomimo, że projektodawca wskazał w uzasadnieniu, że zmiany mają charakter redakcyjny, należy zwrócić uwagę, że wprowadzona zostanie szersza definicja podmiotu zatrudniającego. Zmieniona definicja obejmie także płatników, jeżeli pracodawca lub zleceniodawca nie posiada numeru identyfikacyjnego. Oznacza to, że doprecyzowana zostanie sytuacja tych firm, które nie posiadając numeru identyfikacyjnego nie miały możliwości obecnie utworzyć PPK dla swoich pracowników – wyjaśnia dr Antoni Kolek. W jego opinii, o wiele ważniejszą jest jednak zmiana polegająca na wprowadzeniu do ustawy o PPK art. 28a, na mocy którego podmioty zatrudniające uzyskają wreszcie podstawę prawną do rozliczenia korekt z instytucją finansową. - Dotychczas ustawodawca nie przewidywał żadnych korekt w PPK, więc zmiana tego przepisu wydaje się być rewolucją, a brzmienie art. 28a doprecyzowuje kto, kiedy i w jakim terminie musi zwrócić nienależnie przekazane wpłaty do PPK – podkreśla.
Zobacz procedury w LEX:
Kwalifikowanie świadczeń stanowiących podstawę naliczania wpłat do PPK >
Dopuszczalność różnicowania wpłat dodatkowych do PPK >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.