Odpowiedź: pracodawca może zawrzeć z pracownicą porozumienie zmieniające dotyczące zmniejszenia wysokości wynagrodzenia za pracę. Po powrocie z urlopu macierzyńskiego pracodawca może wypowiedzieć pracownicy umowę o pracę.

Uzasadnienie: Zgodnie z art. 1832 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.) – dalej k.p. pracodawca dopuszcza pracownika po zakończeniu urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu macierzyńskiego lub dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego do pracy na dotychczasowym stanowisku, a jeżeli nie jest to możliwe, na stanowisku równorzędnym z zajmowanym przed rozpoczęciem urlopu lub na innym stanowisku odpowiadającym jego kwalifikacjom zawodowym, za wynagrodzeniem za pracę, jakie otrzymywałby, gdyby nie korzystał z urlopu. Powyższy przepis dotyczy również pracownika powracającego do pracy po urlopie rodzicielskim.

Zgodnie z powyższym, pracownica powracająca do pracy po urlopie macierzyńskim powinna zostać dopuszczona do pracy na stanowisku zajmowanym przed urlopem (wyjątkowo na stanowisku równorzędnym lub innym odpowiadającym jej kwalifikacjom), za wynagrodzeniem nie niższym niż wynagrodzenie jakie przysługiwało jej przed urlopem (z uwzględnieniem ewentualnych podwyżek, jeżeli takie miały miejsce w czasie jej nieobecności w pracy).

Zmiana wysokości wynagrodzenia za pracę stanowi zmianę istotnego warunku umowy o pracę i może nastąpić bądź w trybie porozumienia stron, bądź w drodze wypowiedzenia pracownikowi dotychczasowych warunków pracy i płacy na zasadach określonych w art. 42 § 1-3 k.p. (tzw. wypowiedzenie zmieniające). Zmiana warunków umowy o pracę zawsze wymaga formy pisemnej. Zawarcie porozumienia zmieniającego możliwe jest w każdym czasie, formalnie nie ma więc przeszkód, aby po powrocie z urlopu macierzyńskiego na mocy porozumienia stron zmniejszyć wysokość wynagrodzenia pracownicy (bez zmiany pozostałych warunków umowy o pracę). Porozumienie stron wymaga złożenia zgodnych oświadczeń woli przez obie strony stosunku pracy, obniżenie pensji w tym trybie wymagałoby więc uzyskania zgody pracownicy.

Po zakończeniu urlopu macierzyńskiego stosunek pracy pracownicy nie podlega już szczególnej ochronie, możliwe więc jest wręczenie pracownicy wypowiedzenia umowy o pracę już pierwszego dnia pracy. Jeżeli pracownica zatrudniona jest na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony w oświadczeniu o wypowiedzeniu pracodawca ma obowiązek wskazać przyczynę wypowiedzenia. Pracownica ma prawo odwołać się do sądu w przypadku uznania, iż przyczyna wskazana przez pracodawcę nie uzasadnia wypowiedzenia umowy o pracę.

Należy dodać, że gdyby pracownica złożyła wniosek o obniżenie wymiaru czasu pracy w trybie art. 1867 k.p. (a więc w okresie, w którym mogłaby korzystać z urlopu wychowawczego), byłaby chroniona przed wypowiedzeniem umowy o pracę od dnia złożenia wniosku do dnia powrotu do nieobniżonego wymiaru czasu pracy, nie dłużej jednak niż przez łączny okres 12 miesięcy.