Odpowiedź
Zleceniodawca byłby zobowiązany przeprowadzić postępowanie powypadkowe, gdyby zleceniobiorca podlegał ubezpieczeniu wypadkowemu i podczas wykonywania czynności wynikających z tej umowy uległby zdarzeniu wywołanemu przyczyną zewnętrzną powodującemu uraz lub śmierć. Wypadek, któremu uległ zleceniobiorca przy wykonywaniu pracy, z tytułu której nie podlega ubezpieczeniu wypadkowemu, nie jest wypadkiem przy pracy.
Uzasadnienie
Dla pracownika, który z tytułu stosunku pracy uzyskuje oskładkowany przychód, w przeliczeniu na okres miesiąca, w wysokości co najmniej minimalnego wynagrodzenia umowa zlecenia stanowi tytuł do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych. Oczywiście dotyczy to umowy zlecenia zawartej z innym podmiotem niż własny pracodawca i niewykonywanej na rzecz własnego pracodawcy - art. 9 ust. 1 i 1a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2016 r. poz. 963) - dalej u.s.u.s. Jeżeli osoba wykonująca zlecenie wnosi o dobrowolne ubezpieczenia emerytalno-rentowe, podlega ona również obowiązkowo ubezpieczeniu wypadkowemu (art. 12 ust. 1 u.s.u.s.). Jeżeli natomiast nie doszło do dobrowolnego ubezpieczenia emerytalnego i rentowych (korekta dokumentów, wycofanie nienależnie opłaconej składki), zleceniobiorca nie podlega z tytułu wykonywania zlecenia ubezpieczeniu wypadkowemu.
Stosownie do art. 3 ust. 3 pkt 6 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r. poz. 1242 z późn. zm.) – dalej u.u.w., za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w okresie ubezpieczenia wypadkowego z danego tytułu podczas wykonywania pracy na podstawie umowy zlecenia. Nieodzownym warunkiem uznania zdarzenia, któremu uległa osoba zatrudniona na podstawie umowy zlecenia za wypadek przy pracy jest podleganie ubezpieczeniu wypadkowemu. Jeżeli zleceniobiorca nie podlega ubezpieczeniu wypadkowemu z tytułu wykonywania pracy na podstawie zlecenia i uległ wypadkowi przy wykonywaniu pracy na podstawie takiej umowy, zdarzenia nie uważa się za wypadek przy pracy w rozumieniu u.u.w. Z tytułu takiego zdarzenia zleceniobiorcy nie przysługują świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego. W takim też przypadku zleceniodawca nie sporządza karty wypadku. Stosownie do art. 5 ust. 1 pkt 6 u.u.w., zleceniodawca ustala w karcie wypadku okoliczności i przyczyn jedynie wypadków przy pracy, a zatem zdarzeń, które spełniają warunki określone w powyżej omawianym art. 3 ust. 3 pkt 6 u.u.w., w tym warunek nastąpienia w okresie ubezpieczenia wypadkowego.
Gdyby zleceniobiorca podlegał ubezpieczeniu wypadkowemu i podczas wykonywania czynności wynikających z tej umowy uległby zdarzeniu wywołanemu przyczyną zewnętrzną powodującemu uraz lub śmierć, zleceniodawca (podmiot A) byłby zobowiązany przeprowadzić postępowanie powypadkowe. Ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy dokonuje w karcie wypadku podmiot, na rzecz którego wykonywana jest praca na podstawie wymienionej umowy cywilnoprawnej. Obowiązek ten uzależniony jest nie od tego, u którego podmiotu zatrudniającego opłacana jest składka wypadkowa, lecz na rzecz którego podmiotu była wykonywana praca.
Ponadto, nie ma podstaw, aby pracodawca (podmiot B) przeprowadzał postępowanie powypadkowe, gdyż zdarzenie, które miało miejsce nie nastąpiło w trakcie wykonywania czynności wynikających z umowy o pracę. Stosownie do art. 3 ust. 1 u.u.w. za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą:
• podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych,
• podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia,
• w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.
Odnosząc się do świadczeń związanych z niezdolnością do pracy spowodowaną zdarzeniem, które miało miejsce w trakcie wykonywania czynności wynikających z umowy zlecenia, należy wspomnieć, że świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego w wysokości 100% przysługują jedynie osobie ubezpieczonej, która uległa zdarzeniu uznanemu za wypadek przy pracy (art. 9 ust 1 u.u.w.). W omawianym przypadku zleceniobiorca nie podlega ubezpieczeniu wypadkowemu, a zatem w świetle przepisów zdarzenie nie może być uznane za wypadek przy pracy, i tym samym nie ma podstaw do wypłaty świadczeń wypadkowych, w tym zasiłku chorobowego w wysokości 100%. Jeżeli zleceniobiorca nie podlega dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu, nie ma również prawa do zasiłku z ubezpieczenia chorobowego w wysokości 80% podstawy wymiaru.
W razie nieobecności pracownika w pracy, gdzie jest zatrudniony na podstawie umowy o pracę, z powodu choroby powstałej w związku z omawianym zdarzeniem, pracownikowi będą przysługiwały świadczenia związane z chorobą, tj. wynagrodzenie za czas choroby z art. 92 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 1502 z późn. zm.) albo zasiłek chorobowy z ubezpieczenia chorobowego w wysokości 80% podstawy wymiaru - art. 11 ust. 1 ustawa z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jedn.: Dz. U. z 2016 r. poz. 372 z późn. zm.). Nie ma podstaw do zakwalifikowania zdarzenia jako wypadku przy pracy, który nastąpił w związku z pracą na podstawie umowy o pracę i tym samym wypłaty zasiłku chorobowego w wysokości 100% z ubezpieczenia wypadkowego.
Grzegorz Łyjak
Kto prowadzi postępowanie powypadkowe zleceniobiorcy, zatrudnionego jednocześnie na podstawie umowy o pracę w innym zakładzie pracy?
Pytanie pochodzi z publikacji Serwis BHPKto w opisanej sytuacji powinien poprowadzić postępowanie i stworzyć niezbędną dokumentację powypadkową (protokół powypadkowy/kartę wypadku)? Poszkodowany realizował prace dla firmy A na podstawie umowy zlecenia (prace na budowie). Był zgłoszony do ZUS (zarówno ubezpieczenie zdrowotne, jak i społeczne ze składką wypadkową). Uległ wypadkowi przy pracy (wiadomo już, że wypadek będzie uznany za wypadek przy pracy). Podczas rozpoczęcia postępowania przez zleceniodawcę okazało się, że poszkodowany na krótko przed podpisaniem umowy zlecenia zawarł z innym zakładem pracy (jego syna - firma B) umowę o pracę, z racji tego również był zgłoszony do ZUS (w pełnym zakresie). Nie powiadomił o tym zleceniodawcy, jak argumentował, zrobił to dla ubezpieczenia, liczył na umowę o pracę u zleceniodawcy, ale jej na razie nie dostał. Po wypadku kadrowe obu firm ustaliły, że zleceniodawca dokona stosownej korekty w ZUS, tym samym wycofa składkę społeczną. Jednocześnie poszkodowany dostarczy do pracodawcy (firma B) L4 z tytułu wypadku i skorzysta ze świadczenia 100% wypłaty zamiast 80%. Na tej podstawie zleceniodawca (A) uznał, że w tym przypadku to pracodawca (B) powinien poprowadzić postępowanie powypadkowe. ZUS uznał, że postępowanie powinien poprowadzić zleceniodawca (firma A), bowiem wypadek zdarzył się podczas wykonywania zlecenia, a nie świadczenia pracy. Zleceniodawca nie jest płatnikiem składki wypadkowej. Co zatem miałby wpisać w cz. II pkt 5 karty wypadku (tytuł ubezpieczenia wypadkowego), skoro wynika on z umowy o pracę, a nie zlecenia? Natomiast karta wypadku nie jest przewidziana dla wypadków przy pracy osób zatrudnionych na umowę o pracę. Jak wypełnić również część I karty wypadku (dane płatnika składek)?
