Odpowiedź:
Przy ustalaniu prawa do zasiłku chorobowego z tytułu pozarolniczej działalności bądź współpracy z osobą prowadzącą taką działalność uwzględnia się okres wcześniejszego ubezpieczenia chorobowego z tytułu stosunku pracy, jeżeli przerwa pomiędzy tym okresem a okresem ubezpieczenia chorobowego z tytułu pozarolniczej działalności lub współpracy nie przekracza 30 dni. Rozwiązanie stosunku pracy i rozpoczęcie pozarolniczej działalności gospodarczej już po nabyciu prawa do zasiłku macierzyńskiego z tytułu stosunku pracy nie ma wpływu na prawo do tego zasiłku, czy też jego wysokość. Jeżeli zasiłek macierzyński przysługuje z tytułu stosunku pracy to przy ustalaniu jego podstawy wymiaru uwzględnia się wynagrodzenie z tego tytułu. Wykonywanie pracy zarobkowej w okresie orzeczonej niezdolności do pracy powoduje utratę prawa do zasiłku chorobowego. Takiego skutku nie pociąga za sobą wykonywanie pracy zarobkowej w okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego.
Uzasadnienie:
Stosownie do art. 4 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 159) – dalej u.ś.p., osoba, która dobrowolnie podlega ubezpieczeniu chorobowemu, a więc na przykład osoba prowadząca pozarolniczą działalność (np. przedsiębiorca) lub osoba współpracująca z osobą prowadzącą taką działalność, nabywa prawo do zasiłku chorobowego po upływie 90 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego. Z art. 4 ust. 2 u.ś.p. wynika jednak, że do okresu nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego wlicza się także poprzednie okresy ubezpieczenia chorobowego, jeżeli przerwa między nimi nie przekroczyła 30 dni lub była spowodowana urlopem wychowawczym, urlopem bezpłatnym albo odbywaniem czynnej służby wojskowej przez żołnierza niezawodowego. Oznacza to, że jeżeli dana osoba zostanie objęta dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym z tytułu pozarolniczej działalności bądź współpracy z osobą prowadzącą taką działalność przed upływem 30 dni od dnia ustania ubezpieczenia chorobowego z tytułu stosunku pracy, to przy ustalaniu prawa do zasiłku chorobowego z tytułu pozarolniczej działalności bądź współpracy z osobą prowadzącą taką działalność będzie brany pod uwagę również okres ubezpieczenia chorobowego z tytułu stosunku pracy. Stąd też, pomimo że taka osoba zanim zachoruje nie będzie podlegała dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu z tytułu pozarolniczej działalności bądź współpracy z osobą prowadzącą taką działalność przez okres co najmniej 90 dni to może posiadać wymagany przepisami u.ś.p. okres 90 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego z uwagi na uwzględnienie w nim poprzedzającego go okresu ubezpieczenia chorobowego z tytułu stosunku pracy.
Prawo do zasiłku macierzyńskiego – co wynika z art. 29 ust. 1 pkt 1 u.ś.p. – przysługuje kobiecie, która urodziła dziecko, jeżeli poród nastąpił w okresie ubezpieczenia chorobowego lub urlopu wychowawczego. Jeżeli zatem pracownica w okresie, w którym była objęta ubezpieczeniem chorobowym z tytułu stosunku pracy urodzi dziecko to z tego tytułu nabędzie prawo do zasiłku chorobowego. Okoliczność, iż już po nabyciu prawa do zasiłku macierzyńskiego ustanie stosunek pracy i pracownica rozpocznie pozarolniczą działalność gospodarczą nie pozbawi jej prawa do tego zasiłku. Przedmiotowa okoliczność nie będzie również miała wpływu na wysokość już pobieranego zasiłku macierzyńskiego z tytułu stosunku pracy. Z art. 36 ust. 1 w zw. z art. 47 u.ś.p. wynika, że zasadniczo podstawę wymiaru zasiłku macierzyńskiego przysługującego pracownicy stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych ubezpieczenia chorobowego poprzedzających miesiąc, w którym nastąpił poród. W podstawie wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego z tytułu stosunku pracy nie może być zatem uwzględniony przychód z tytułu pozarolniczej działalności, czy też współpracy z osobą prowadzącą taką działalność.
Zgodnie z art. 17 ust. 1 u.ś.p. wykonywanie przez ubezpieczonego pracy zarobkowej w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pozbawia go prawa do zasiłku chorobowego za cały okres tej niezdolności. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 4 kwietnia 2012 r., II UK 186/11, LEX nr 1216851; wyjaśnił, że wykonywanie pracy zarobkowej w rozumieniu tego przepisu polega na podjęciu działań stanowiących realizację obowiązków pracowniczych lub wynikających z innego stosunku prawnego obejmującego świadczenie pracy. Pracami takimi (w przypadku prowadzenia działalności pozarolniczej) będzie wykonywanie konkretnych czynności związanych wprost z działalnością gospodarczą, w tym nadzór nad zatrudnionymi pracownikami, obsługa klientów, przyjmowanie i wydawanie materiałów. Jednocześnie Sąd Najwyższy stanął na stanowisku, że nie stanowi takiej pracy uzyskiwanie w trakcie korzystania ze zwolnienia lekarskiego dochodów, niepołączonych z osobistym świadczeniem pracy, np. podpisywanie w trakcie zwolnienia lekarskiego dokumentów finansowych, sporządzonych przez inną osobę oraz formalnoprawne tylko prowadzenie jednoosobowej działalności gospodarczej, jeśli osoba ją prowadząca jest równocześnie pracodawcą i wyłącznie w zakresie jej obowiązków leży nadzór nad działalnością firmy. Powyższe oznacza, że jeżeli aktywność osoby prowadzącej pozarolniczą działalność w okresie orzeczonej niezdolności do pracy ogranicza się jedynie do wystawiania faktur VAT, czy też podpisywania innych dokumentów finansowych, to taka aktywność nie jest pracą zarobkową w rozumieniu art. 17 ust. 1 u.ś.p. i nie powoduje utraty prawa do zasiłku chorobowego. Inaczej rzecz się przedstawia w przypadku zasiłku macierzyńskiego, gdyż do tego zasiłku nie stosuje się przepisu art. 17 ust. 1 u.ś.p. Stąd też, nawet jeżeli ubezpieczona wykonuje pracę zarobkową w okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego to nie pozbawia jej to prawa do tego zasiłku.
Piotr Kostrzewa, autor współpracuje z publikacją Serwis Prawa Pracy i Ubezpieczeń Społecznych  
Odpowiedzi udzielono 21 listopada 2014 r.