W obliczu powyższych wyzwań warto rozważyć stworzenie w firmie systemu, który jednocześnie wpłynie na bieżącą motywację pracowników, ale także doprowadzi do związania się na dłużej z firmą przez kluczowe osoby i zmniejszenia rotacji.
Cele realizowane przez programy opcyjne
Program ESOP, czyli Employee Stock Option Plan, realizuje szereg istotnych celów, które mogą przynieść długoterminowe korzyści zarówno dla pracowników, jak i samej spółki. Przede wszystkim działa on jako silny mechanizm motywacyjny – pracownicy, którzy otrzymują możliwość objęcia udziałów lub akcji spółki, zyskują motywację do zwiększenia swojego zaangażowania w codzienną pracę. Jako przyszli współwłaściciele firmy czują się bezpośrednio związani z jej wynikami, co przekłada się na ich większą lojalność i chęć do działania na rzecz jej rozwoju. ESOP jest również skutecznym narzędziem do utrzymania kluczowych członków zespołu. Pracownicy zyskują dodatkowy bodziec, by pozostać w organizacji na dłużej z uwagi na powiązanie korzyści finansowych z osiąganymi przez spółkę wynikami finansowymi oraz wzrostem jej wartości.
Sprawdź również książkę: [E-book] Zarządzanie kompetencjami. Perspektywa firmowa i osobista >>
Program opcyjny – jak to działa?
Istotą programu opcyjnego jest zaoferowanie określonym członkom zespołu możliwości objęcia udziałów lub akcji w spółce, co przekształca pracowników w współwłaścicieli firmy. Taki model nie tylko motywuje do wzmożonego wysiłku na rzecz rozwoju przedsiębiorstwa, ale również tworzy wspólnotę interesów pomiędzy właścicielami a kluczowymi pracownikami oraz kadrą menadżerską.
Po objęciu udziałów lub akcji, beneficjenci programu partycypują w zyskach wypracowanych przez spółkę. Dodatkowo, mogą w przyszłości czerpać korzyści ze wzrostu wartości firmy, zwłaszcza w przypadku sprzedaży spółki na rzecz zewnętrznego inwestora. To rozwiązanie jest szczególnie atrakcyjne, ponieważ udziały/akcje w ramach takich programów są zazwyczaj obejmowane po cenie znacznie niższej od rynkowej. W efekcie, w przypadku znacznego wzrostu wartości przedsiębiorstwa, pracownicy mogą uzyskać korzyści istotnie przewyższające te wynikające z tradycyjnych systemów motywacyjnych, takich jak systemy premiowe.
Program ESOP może być skonstruowany na różne sposoby – od regularnego przydzielania opcji na akcje lub udziały, przez ich stopniowe uwalnianie (tzw. vesting), aż po uzależnienie nabycia praw do akcji/udziałów od realizacji określonych celów finansowych lub operacyjnych. Program motywacyjny może być skierowany zarówno do pracowników, jak również do kadry menadżerskiej czy kluczowych współpracowników. W ramach ESOP beneficjenci mogą od razu nabyć bezpośrednio pakiet akcji lub udziałów po spełnieniu warunków przewidzianych w regulaminie ESOP albo otrzymywać warranty subskrypcyjne. Są to papiery wartościowe, które uprawniają ich posiadacza do zakupu w przyszłości akcji spółki po spełnieniu się umówionych warunków.
Czytaj również: Wyrok NSA może przywrócić popularność benefitów opartych o instrumenty finansowe>>
Warunki przyznawania akcji w ramach ESOP
Jednym z pierwszych kroków w celu wdrożenia ESOP jest stworzenie regulaminu programu, który określa między innymi warunki, które muszą zostać spełnione, by uczestnikom programu zostały przyznane prawa do objęcia opcji akcji lub udziałów. Wśród najczęstszych kryteriów kwalifikacji można wyróżnić:
- Czas współpracy ze spółką – ESOP często wprowadza tzw. vesting, czyli mechanizm stopniowego przydzielania udziałów lub akcji pracownikowi po spełnieniu konkretnych warunków. Oznacza to, że dopiero po upływie wskazanego czasu współpracy pracownik zyskuje korzyści wynikające z programu.
- Osiągnięcie przez spółkę określonego poziomu zysku – Jednym z powszechnie stosowanych warunków przyznania akcji beneficjentom programu jest realizacja przez spółkę zakładanych wyników finansowych. Ten mechanizm nie tylko motywuje kluczowych pracowników i kadrę menedżerską do aktywnego działania na rzecz spółki, ale również wspiera podejmowanie inicjatyw sprzyjających jej rozwojowi.
- Realizacja indywidualnych celów – Często przyznanie akcji zależy od realizacji przez pracownika określonych celów KPI (Key Performance Indicators). Te wskaźniki pozwalają mierzyć efektywność zarówno firmy, jak i poszczególnych członków zespołu. Dzięki ESOP pracownicy są bardziej zaangażowani w osiąganie założonych KPI, co przekłada się na wyższe wyniki spółki oraz możliwość monitorowania, czy działania są zgodne z planami biznesowymi.
Wdrożenie ESOP a bezpieczeństwo właścicieli
Beneficjenci programu ESOP przeważnie otrzymują prawo do objęcia udziałów lub akcji spółki, co sprawia, że pracownicy, współpracownicy, a nawet członkowie zarządu mogą stać się jej wspólnikami lub akcjonariuszami. Z perspektywy właścicieli firmy kluczowe jest zatem, by wdrażając program odpowiednio zabezpieczyć swoje interesy i nie doprowadzić do utraty kontroli nad spółką.
Przede wszystkim warto rozważyć wprowadzenie ograniczeń w możliwości zbywania objętych akcji. Przykładem takiego rozwiązania jest tzw. lock-up, który wprowadza zakaz sprzedaży udziałów lub akcji przez określony czas. Inną opcją jest uzależnienie zbycia akcji lub udziałów od uzyskania zgody walnego zgromadzenia, w którym większość głosów posiadają założyciele spółki.
Ponadto, dokumenty wprowadzające ESOP powinny jasno wskazywać sytuacje, w których pracownicy będą zobowiązani odsprzedać spółce (lub założycielom) otrzymane akcje, wskazywać zasady dotyczące spłaty oraz mechanizmy ustalania ceny. W ten sposób w razie zakończenia współpracy albo naruszenia przez pracowników zasad programu, spółka będzie uprawniona do odzyskania przyznanych pracownikowi udziałów/akcji.
Czytaj również w LEX: Ochrona prawna pracowników-sygnalistów (uwagi de lege lata i de lege ferenda) > >
![[E-book] Zarządzanie kompetencjami. Perspektywa firmowa i osobista](/gfx/prawopl/_thumbs/produkty_foto/81614/978-83-8358-438-6_,mXqL62OeqFTLkrXdmIyYmw.jpg)
Cena promocyjna: 97.99 zł
|Cena regularna: 183 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 82.35 zł
ESOP - w jakich spółkach można go wprowadzić?
Program motywacyjny ESOP w praktyce najczęściej spotykany jest w spółkach akcyjnych oraz prostych spółkach akcyjnych. Wynika to m.in. z łatwości emisji nowych akcji i elastyczności w ich zbywaniu, a także z korzyści podatkowych związanych z wprowadzenia ESOP w tego typu spółkach. Nic nie stoi jednak na przeszkodzie, aby wdrożyć go w odpowiednio dostosowanej formie również w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością.
Obecnie, potrzebę wdrożenia długofalowych programów motywacyjnych dostrzega coraz więcej właścicieli firm, niezależnie od formy prawnej spółki i skali prowadzonej działalności. W przypadku prowadzenia firmy w innej formie prawnej (np. spółka jawna lub komandytowa) – właściciele mają szereg możliwości wprowadzenia innego rodzaju programów motywacyjnych spełniających te same cele, co program opcyjny ESOP.
---
Wdrożenie programu ESOP w firmie to złożone przedsięwzięcie, które wymaga uwzględnienia wielu aspektów, takich jak kwestie biznesowe, HR-owe, prawne oraz podatkowe. Dlatego kluczowe jest odpowiednie przygotowanie i szczegółowa analiza potencjalnych ryzyk przed rozpoczęciem programu. Niemniej jednak, dobrze skonstruowany program motywacyjny może odegrać kluczową rolę w budowaniu nowoczesnej firmy, opartej na zaangażowaniu najlepszych specjalistów i dążeniu do długoterminowego rozwoju.
Michał Walczak, radca prawny w PragmatIQ Kancelaria Prawna Szymkowiak S.K.A.
Paweł Skurzyński, radca prawny w PragmatIQ Kancelaria Prawna Szymkowiak S.K.A.
Sprawdź w LEX: CIT: wydatki na motywację zarządu spółka może wrzucić w koszty > >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
