W artykule poruszony zostanie problem motywowania młodych pracowników. Skuteczne sposoby motywowania powinny być związane z systemem wartości i typowymi zachowaniami i nawykami pracowników. W związku z tym należy dobrze poznać ich cechy, aby następnie móc stworzyć dla nich efektywny system motywacyjny.

Pokolenie Y: kim są?

Pokolenie to grupa osób urodzonych mniej więcej w tym samym czasie, granicami chronologicznymi pokoleń bywają wydarzenia historyczne. W przypadku Polski taką datą graniczną jest z pewnością rok 1989, gdy skończył się okres PRL. Podobnie w krajach Zachodu, po drugiej stronie żelaznej kurtyny. Nigdy przedtem młodzi ludzie z tak różnych państw jak Indie, Chiny, Słowacja, Rosja, Tajlandia nie byli do siebie tak podobni, jeśli chodzi o sposoby spędzania wolnego czasu, aspiracje, kody kulturowe itp.
Pokolenie Y zostało po raz pierwszy zdefiniowane w 1993 r. jako pokolenie ludzi urodzonych po pokoleniu wyżu demograficznego po II wojnie światowej (po pokoleniu X). Obecnie uważa się, że nawet ludzie urodzeni do 2001 r. należą do pokolenia Y. W Europie Wschodniej, a także Grecji i Korei Południowej, pokolenie Y jest pierwszym pokoleniem dobrobytu.

Z kolei w Chinach, Turcji i Indiach są pierwszym pokoleniem mającym masową styczność z kulturą Zachodu. Są także pierwszym pokoleniem, które wychowywało się, wykorzystując e-maile, komunikatory internetowe i telefony komórkowe od najmłodszych lat.

Pokolenie Y to owoc dobrobytu, jaki nastał w latach 80. XX w. w krajach zachodnich. Ale także w krajach bloku wschodniego lata te były latami stopniowej unifikacji kulturowej. Pojawiły się wtedy pierwsze „globalne ikony" takie jak Sylvester Stallone (Rocky, Rambo, Cobra). Brytyjski duet Pet Shop Boys śpiewał o zarabianiu pieniędzy:

 

  • Ja mam głowę na karku, a ty świetnie wyglądasz
  • Zaróbmy kupę kasy
  • Zaróbmy...
  • Mam dosyć schematów i zadawania się z palantami.
  • Mój samochód parkuje na dworze [= nie stać mnie na dom z garażem – przyp. tłum.] – nie tak miało być
  • Szukam partnera do biznesu, kogoś, kto poukłada ten bałagan
  • Pytam się sam siebie: czy chciałbyś być bogaty?

Warto także wspomnieć o dwóch słynnych detektywach z serialu Miami Vice, którzy ubierali się w najbardziej stylowe garnitury, jeździli luksusowymi samochodami i pływali na ekskluzywnych łodziach motorowych. Widzowie w latach 80. XX w. na całym świecie zobaczyli dwóch eleganckich policjantów noszących kolorowe garnitury i jeżdżących błyszczącymi kabrioletami po Florydzie. W takich czasach dorastali rodzice dzisiejszych Y. Czyż nie jest wielką pokusą dla każdego X oprócz domu i samochodu mieć „luksusowe dziecko", które dostanie wszystko to, czego brakowało rodzicom, gdy dorastali... Tak właśnie świat stworzył pokolenie Y.
Na pokolenie Y pomstują obecnie zarówno profesorowie uniwersytetów, jak i pracodawcy (szczególnie z pokolenia X). Problemem jest systematycznie spadający poziom wiedzy ogólnej u Y-ków.

Czytaj: Zdekoncentrowani - czyli obraz pokolenia Y w dobie wielozadaniowości

Dla X-ów, wychowanych w gospodarce niedoboru, chęć zwiększenia stanu posiadania własnych zasobów jest niemal genetycznie uwarunkowana. Gdy ktoś w wieku 12 lat stał co tydzień w kolejce po masło i nowe wydanie Świata Młodych, nie rozumie lekceważącego stosunku pokolenia Y do wszelkiego rodzaju szans, jakie daje im życie. W 1984 r. większą radość dawało rodzinie zakupienie masła, niż dziś daje Y-kowi obejrzenie filmu 3D przy kubku popcornu XXL. O ile u X-ów dominują potrzeby transakcyjne, chęć kontroli nad wykonywaną pracą, możliwość samorozwoju oraz potrzeby wyższego wynagrodzenia pieniężnego, o tyle u Y-ków są to:

  • potrzeby społeczne,
  • spójność zespołu,
  • docenienie ze strony przełożonego i pochwały,
  • elastyczny czas pracy.

Dla Y-ków czas wolny jest ważniejszy niż praca. W niedawno opublikowanym raporcie globalnej firmy doradczej PWC na temat pokolenia Y 15% mężczyzn i 21% kobiet z pokolenia Y w badaniu NextGen z 2013 r. stwierdziło, że oddałoby część wynagrodzenia w zamian za większą ilość wolnego czasu.
Przedstawicielom pokolenia Y zarzuca się często wybujałe ambicje. Powodem bywa zawyżone poczucie własnej wartości (rzecz egzotyczna dla pokolenia 40- i 50-latków, którzy dorastali w cieniu technologicznego i kulturowego prymatu Zachodu nad Wschodem). Y-ki nie potrafią odróżnić aspiracji od marzeń. Media codziennie bombardują ich historiami, których głównym przesłaniem jest szybka, spektakularna kariera (from Zero to Hero). Programy takie jak Mam talent czy Must Be the Music promują wzorzec sukcesu opartego na cechach osobowości, a nie na kompetencjach zdobytych systematyczną pracą. Oglądanie Kuby Wojewódzkiego, który za rozmawianie na kanapie z ciekawymi ludźmi zarabia w ciągu miesiąca więcej niż oboje rodziców przeciętnego Y-ka, musi być i frustrujące, i motywujące zarazem. 

Czytaj: Menedżer w firmie pełnej Ygreków. Studium przypadku Grupy Pracuj S.A.

Nie należy jednak przejaskrawiać ani fetyszyzować faktu „niedopasowania" pokolenia Y do rynku pracy. Przede wszystkim pamiętajmy, że także wśród menedżerów coraz większy udział mają przedstawiciele pokolenia Y. Coraz mniej adekwatne jest przekonanie, że rynek pracy składa się z „mądrych" pracodawców (X-ów) i „niedopasowanych" do rynku pracy absolwentów (Y-ków). Nikt nie zwraca uwagi na to, że (jednak) wielu absolwentów, także tych słabo wykształconych, znajduje pracę, a więc szybko dołącza do grona „pracodawców". Chodzi o to, że powszechnie obserwowany ogólny spadek wiedzy ogólnej w społeczeństwie dotyka także pracodawców.

Jakie są Y-ki?

To, że Y-ki są inne od pokolenia ich rodziców, nie trzeba nikogo przekonywać. Ich system wartości jest kształtowany przez media, które dostarczają młodzieży bardzo spójnego pakietu informacyjnego. Kiedyś indoktrynacja była odgórna – Trybuna Ludu, Dziennik Telewizyjny, komórka PZPR w miejscu pracy, seriale takie jak Czterej pancerni i pies, festiwal piosenki radzieckiej w Zielonej Górze stanowiły kontekst kulturowy. Dziś indoktrynacja młodzieży ma charakter oddolny, a koordynatorem nie jest już KC PZPR, tylko chęć zysku po stronie dostawców informacji. Zanikają filmy akcji, w których napięcie budowane jest przez ciekawość. Dziś ten dreszcz emocji młody człowiek dostaje w postaci pościgu samochodowego trwającego 90 minut przerywanego okazjonalnie krótkimi wypowiedziami aktorów w stylu „Cholera!", „Uważaj!", „Skręć w lewo!". Książka papierowa jest dla wielu Y-ków ciałem obcym w przeciwieństwie do książki elektronicznej (tj. na tablecie, kindlu). Zanikają komputery przenośne (laptopy), ponieważ jedyną przewagą, jaką posiadają nad tabletami, jest to, że nadają się do tworzenia treści. Y-ki natomiast treści przede wszystkim konsumują (np. oglądając filmy na tablecie).
Y-ki po obejrzeniu 100 filmów akcji i 10.000 teledysków poszukują ciągłej stymulacji, a wszystko co jej nie zapewnia odpycha. Lubią głębokie przeżycia i doznania. Poszukiwanie nieustannej stymulacji wpływa na sposób spędzania wolnego czasu. Y-ki pasjonują m.in.:

  • sporty ekstremalne (skateboarding, snowboarding, BMX),
  • aktywny wypoczynek (hiking, outdoors),
  • gry video i konkursy gier video (Cyber Athlete Professional League, GameCaster, Global Gaming League),
  • portale społecznościowe, w których każdy może modyfikować profil (mashup) (np. Where's Tim Hibbard, Y! Mash, Sims on Stage),
  • „tradycyjne" portale społecznościowe (Facebook, MySpace, Second Life, del.icio.us, DIGG),
  • tatuaże i studia tatuażu (36% Y-ków w USA ma tatuaż).

Czytaj Y jak Yeti - czyli o pokoleniu wchodzącym na rynek pracy

Techniki motywacji wobec pracowników pokolenia Y

Cechy przedstawicieli pokolenia Y rzutują na ich wrażliwość na bodźce zewnętrzne. Motywowanie pracowników pokolenia Y wymaga stosowania pewnych specyficznych technik motywacyjnych opartych na priorytetach i preferowanym przez Y-ków stylu wartości. Oto przykładowe techniki motywacji, które mogą się sprawdzić wobec pracowników pokolenia Y:

  1. Należy im udzielać częstej informacji zwrotnej – można powiedzieć, że Y-ki mają obsesję na temat informacji zwrotnej na ich temat. W zasadzie każdy e-mail, który otrzymuje przełożony od Y-ka, zasługuje na ocenę. Jeśli asystentka zarezerwowała pociąg, oczekuje, że szef doceni to i wyśle podziękowania z pociągu. Y-ki potrzebują wielkiej liczby „punktów kontrolnych". Praca jest dla nich jak swego rodzaju gra, w której zdobywają punkty, które można „zamienić na awans". Przy wyznaczaniu celów należy także wyznaczać dużą liczbę punktów kontrolnych i benchmarków. Generalnie „głód" informacji zwrotnej to dobra wiadomość dla przełożonych, ponieważ ułatwia planowanie pracy. Należy jedynie pamiętać o konieczności stałego zasilania informacjami swoich przełożonych.
  2. Pracownicy pokolenia Y wychowali się w grupach, dorastali wśród rówieśników i oczekują, że pracować także będą wśród rówieśników. Y-ki są „zwierzętami stadnymi" – pracodawca powinien więc organizować pracę w taki sposób, aby mieli stale styczność z innymi kolegami i koleżankami. Nawet jeśli pracodawca nie da im takiej możliwości, sami odnajdą sposób, aby sformować swój zespół. Y-ki nie lubią samodzielnego podejmowania decyzji.
  3. Negocjuj z nimi! – Y-ki od dziecka wychowywały się w środowisku bezstresowym. Negocjowały z rodzicami i nauczycielami kolor ścian w swoich sypialniach, terminy wyjazdów na wakacje i obciążenie obowiązkami domowymi.
  4. Dawać dużą liczbę deadline'ów dotyczących wykonania drobnych, cząstkowych elementów większego zadania. Ponieważ brakuje im wytrwałości i systematyczności działania, należy dzielić zadania na mniejsze części. Dzięki temu można zapewnić realizację projektu, a także po realizacji każdego deadline'a zapewniać informację zwrotną.
  5. Praw im komplementy – Y-ki mają wysokie mniemanie o sobie, dla dzisiejszych 40-latków wydają się aroganccy. Trzeba częściej ich komplementować, aby zapewnić wyższą satysfakcję z pracy.
  6. Pokazuj sens wykonywanej pracy w wymiarze niefinansowym – Y-kom od młodych lat mówiono, że praca w wolontariacie, działalność charytatywna itp. pozwoli im na szybszy start w życie zawodowe. Gdy wreszcie osiągają wiek wejścia na rynek pracy, przekonują się, że najlepsze płace są w biznesie. Pojawia się frustracja z tego powodu. Trzeba w związku z tym pokazywać Y-kom, że praca w firmie ma także sens pozamaterialny. Stąd CSR (corporate social responsibility, społeczna odpowiedzialność przedsiębiorstw) służy także promocji pracodawcy na rynku pracy jako firmy, której „zależy". Program CSR jest dobry dla zbudowania dobrej reputacji wśród Y-ków.
  7. Zaoferuj im elastyczny czas pracy, a także elastyczność w innych obszarach, np. wprowadzając do menu stołówki firmowej dania dla wegan. Nie dziw się, jeżeli w środku dnia będą chcieli wyjść z biura na lekcje jogi.
  8. Zaoferuj lekcje pisania – Y-ki są świadome coraz częściej swoich niekompetencji, w tym braku kompetencji językowych. Choćby na stanowisku konsultanta klienta problemem jest nieumiejętność sformułowania ustnej reklamacji w formie pisemnej. Banki lub sieci komórkowe zatrudniające setki młodych konsultantów ponoszą realne straty w wyniki braku kompetencji językowych pracowników, którzy nie potrafią napisać poprawnie reklamacji lub raportu ze spotkania.

O pokoleniu Y można pisać z różnych perspektyw. Analiza sytuacji jest ważna. Ale jeszcze ważniejsza jest dyskusja dotycząca przyszłości społeczeństwa, w którym za 20–30 lat rządzić będą przedstawiciele pokolenia Y. Zmiany pokoleniowe, jakie następują, będą miały z pewnością duże implikacje dla ludzkości.

Fragment artykułu pochodzi z Serwisie HR


Literatura

1. Fazlagić J., Po wynikach matur: Egzamin z 1989 roku? Dziś nie do zdania, Dziennik.pl z dnia 28 czerwca 2013 r., http://wiadomosci.dziennik.pl/opinie/artykuly/431705,jan-fazlagic-o-wynikach-matury-2013.html, dostęp: 9.09.2013 r.
2. Czuba A., Bój o posadę, Newsweek z dnia 9 września 2013 r.
3. Fazlagić J., Charakterystyka pokolenia Y, e-Mentor 2008, nr 3
4. Fazlagić J., Szczególne zjawisko. Pokolenie Y wyzwaniem dla pracodawców, Personel i Zarządzanie 2010, nr 3, s. 63–66
5. Fazlagić J., Zrozumieć pokolenie Y, Dyrektor Szkoły 2011, nr 1, s. 30–33
6. Fazlagić J., Know-how w działaniu! Jak zdobyć przewagę konkurencyjną dzięki zarządzaniu wiedzą, Gliwice 2010
7. Cuffin E., The 10 Reasons Why Generation-Y Is Soft, http://elitedaily.com/life/the-10-reasons-why-generation-y-is-soft/
8. Nasar J., 20 Things 20-Year-Olds Don't Get, http://www.forbes.com/sites/jasonnazar/2013/07/23/20-things-20-year-olds-dont-get/