Ile wynosi termin przedawnienia nienależnie opłaconych składek na ubezpieczenia społeczne?

 Czy zgodnie z wyrokiem TK z dnia 26 maja 2010 r. P 29/08 firma ma możliwość odzyskania nadpłaconych składek na ubezpieczenia społeczne od...

 

Czy zgodnie z wyrokiem TK z dnia 26 maja 2010 r. P 29/08 firma ma możliwość odzyskania nadpłaconych składek na ubezpieczenia społeczne od pracowników w sytuacji, gdy nie ma możliwości zaliczenia tej nadpłaty na poczet przyszłych składek z powodu braku zatrudnienia pracowników?
Firma w latach 1999-2004 prowadziła działalność gospodarczą i zatrudniała pracowników (głównie lekarzy, którzy byli zatrudnieni w kilku miejscach i nie zawsze informowali o podstawie składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe). Z tytułu opłacania składek za pracowników w wymienionym okresie powstała nadpłata w wysokości 205.987,00 zł na ubezpieczenia społeczne, 527 zł na ubezpieczenia zdrowotne. Kwota nadpłat została ustalona w oparciu o pismo ZUS. Zdaniem ZUS nadpłata za okres od listopada 2001 r. do grudnia 2002 r. nie podlega zwrotowi z powodu upływu terminu przedawnienia, może zostać natomiast zaliczona na poczet przyszłych składek. Firma jednak nie ma zamiaru zatrudniać pracowników, nie jest też postawiona w stan likwidacji. Czy istnieje możliwość odzyskania nadpłaconych składek?

Termin przedawnienia nienależnie opłaconych składek, zgodnie z obowiązującym przed 8 maja 2008 r. brzmieniem art. 24 ust. 7 u.s.u.s., wynosił 5 lat. Przepis ten został jednak uznany przez TK za niezgodny z Konstytucją. Jeżeli więc obecnie płatnik składek złoży wniosek o zwrot tych składek wydaje się, że ZUS nie może zastosować w tej sprawie art. 24 ust. 7 u.s.u.s., w brzmieniu obowiązującym przed 8 maja 2008 r.

Wyrokiem z dnia 26 maja 2010 r., P 29/08 (Dz. U. Nr 105, poz. 668), TK orzekł, że art. 24 ust. 7 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 z późn. zm.) - dalej u.s.u.s., jest niezgodny z art. 32 w związku z art. 64 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483 z późn. zm.). Trybunał swoje orzeczenie uzasadnił tym, że art. 24 ust. 7 u.s.u.s., wciąż obowiązujący w przypadkach nienależnych składek opłaconych przed 8 maja 2003 r., różnicuje niezgodnie z Konstytucją pozycję płatnika (ubezpieczonego) względem ZUS w zakresie ochrony praw majątkowych, ponieważ nakłada 5-letni termin dochodzenia należności z tytułu składek ubezpieczeniowych, podczas gdy analogiczny termin dla ZUS wynosi 10 lat. Ponadto TK wskazał, że art. 24 ust. 7 u.s.u.s. niezgodnie z Konstytucją różnicuje pozycję płatnika (ubezpieczonego) i ZUS w zakresie ochrony praw majątkowych, ponieważ nie dopuszcza możliwości zawieszenia bądź przerwania biegu terminu określonego w tym przepisie.
Artykuł 24 ust. 7 u.s.u.s. utracił moc z dniem 15 czerwca 2010 r. Art. 24 ust. 7 u.s.u.s., w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 1999 r. do 7 maja 2008 r. stanowił, że zwrotu od ZUS nienależnie opłaconych składek nie można dochodzić, jeżeli od daty ich opłacenia upłynęło 5 lat. Z dniem 8 maja 2008 r. - na mocy art. 3 pkt 1 lit. b ustawy z dnia 28 marca 2008 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 67, poz. 411) - dalej u.z.u.e.r. - art. 24 ust. 7 u.s.u.s. zmienił brzmienie i aż do dnia utraty mocy stanowił, że zwrotu od ZUS nienależnie opłaconych składek nie można dochodzić, jeżeli od daty ich opłacenia upłynęło 10 lat. Jednocześnie w art. 5 ust. 1 u.z.u.e.r. przyjęto regulację prawną, zgodnie z którą przepis art. 24 ust. 7 u.s.u.s., w brzmieniu nadanym u.z.u.e.r., stosuje się także do składek nienależnie opłaconych w okresie przed dniem wejścia w życie u.z.u.e.r. (tj. przed 8 maja 2008 r.), jeżeli dochodzenie ich zwrotu nie uległo jeszcze przedawnieniu na podstawie dotychczasowych przepisów.
5-letni termin przedawnienia składek nienależnie opłaconych składek w 2001 r. i 2002 r. upłynął odpowiednio w 2006 r. i 2007 r., co oznacza, że do tych składek nie stosuje się art. 5 ust. 1 u.z.u.e.r. wydłużającego termin przedawnienia do 10 lat. Określając skutki wyżej wymienione wyroku TK stwierdził, że jego wydanie umożliwia płatnikowi składek (ubezpieczonemu) dochodzenie zwrotu nienależnie opłaconych składek tylko w odniesieniu do okresu od 1 stycznia 1998 r. do 7 maja 2003 r. włącznie i co do których termin zwrotu upłynął w okresie od 1 stycznia 2003 r. do 8 maja 2008 r. Należy przy tym wskazać, że w orzecznictwie sądowym (np. wyrok WSA z dnia 16 lipca 2007 r., III SA/Wr 247/07, niepubl. wyrok WSA z dnia 26 września 2007 r., III SA/Łd 411/07, LEX nr 438829, wyrok NSA z dnia 23 czerwca 2008 r., I OSK 1007/07, LEX nr 496213) prezentowany jest pogląd, że uznany za niekonstytucyjny dany akt normatywny (przepis prawny) musi być kwalifikowany jako mający moc obowiązującą od dnia ogłoszenia wyroku TK, czyli wywiera skutki na przyszłość, przy czym w zakresie stosowania prawa orzeczenie TK wywołuje skutek retroaktywny (wsteczny) wpływając na ocenę prawną stanów faktycznych powstałych w okresie poprzedzającym wejście w życie orzeczenia TK. Utrata mocy obowiązującej przepisu na skutek orzeczenia TK oznacza, że niekonstytucyjny przepis jest usunięty z systemu prawnego w sposób bezwzględny i bezwarunkowy, a zatem nie może być stosowany również do oceny stanów faktycznych ukształtowanych w czasie, gdy jeszcze obowiązywał.
Stąd też wydaje się, że jeżeli obecnie płatnik składek złoży wniosek o zwrot składek nienależnie opłaconych składek w latach 2001 - 2002, ZUS nie może wydać negatywnej decyzji w tym przedmiocie powołując się w tym zakresie na art. 24 ust. 7 u.s.u.s., który został uznany przez TK za niezgodny z Konstytucją. Jeżeli zaś ZUS wyda taką decyzję należy wnieść od niej odwołanie do sądu ubezpieczeń społecznych. Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 7 grudnia 2000 r., III ZP 27/00, OSNP 2001, nr 10, poz. 331 wyraził pogląd, że akt normatywny uznany przez TK za niezgodny z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą nie powinien być stosowany przez sąd w odniesieniu do stanów faktycznych sprzed ogłoszenia orzeczenia TK.