Nowości zawiera rządowy projekt nowelizacji ustawy o świadczeniach rodzinnych, który trafił do prac legislacyjnych w Sejmie. Przewiduje przyznawanie dwóch rodzajów świadczeń: świadczenia pielęgnacyjnego (przysługującego niezależnie od dochodu na osobę w rodzinie) i specjalnego zasiłku opiekuńczego (uzależnionego od dochodu na osobę w rodzinie).
Dwa świadczenia zamiast jednego zasiłku opiekuńczego
Rząd chce uszczelnić system przyznawania wsparcia dla osób zajmujących się niepełnosprawnymi bliskimi. Zamiast obecnego zasiłku opiekuńczego planuje dwa świadczenia: jedno będzie się należało bez względu na osiągany dochód, a drugie dla rodzin potrzebujących wsparcia.
Świadczenie pielęgnacyjne, w wysokości 620 zł miesięcznie, będzie przysługiwało osobom, które zrezygnują z pracy na rzecz opieki nad niepełnosprawnym dzieckiem, jeżeli jego niepełnosprawność powstała przed ukończeniem 18. roku życia lub w trakcie nauki w szkole (lub szkole wyższej), jednak nie później niż do ukończenia 25. roku życia. Do tego świadczenia, przyznawanego bez uprzedniego badania sytuacji dochodowej rodziny, będą uprawnieni krewni dziecka: rodzice (matka lub ojciec), opiekunowie faktyczni oraz spokrewnieni z dzieckiem członkowie rodzin zastępczych, a także inne osoby, na których ciąży obowiązek alimentacyjny.
Do systemu świadczeń rodzinnych przybędzie natomiast nowe świadczenie: specjalny zasiłek opiekuńczy. Warunkiem jego otrzymywania będzie rezygnacja z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w związku z koniecznością sprawowania stałej opieki nad członkiem rodziny mającym orzeczenie o niepełnosprawności. Wysokość tego świadczenia ma wynosić 520 zł miesięcznie. Otrzymywać go będą osoby, na których ciąży obowiązek alimentacyjny i które spełnią kryterium dochodowe. Rząd tłumaczy, że wprowadzenie kryterium dochodowego przy ustalaniu prawa do tego zasiłku wynika z konieczności racjonalnego przyznawania tej pomocy. Obecnie rodzina z niepełnosprawnym dzieckiem może liczyć na wsparcie, jeśli dochód na osobę w rodzinie nie przekracza 583 zł. Od listopada 2012 r. kwota ta będzie wyższa; rząd przewiduje, że będzie to 623 zł. Przy ustalaniu prawa do specjalnego zasiłku opiekuńczego obowiązkowe będzie przeprowadzanie wywiadu środowiskowego.
Nowe przepisy mają obowiązywać od 1 stycznia 2013 r. Jednak proponuje się wprowadzenie sześciomiesięcznego okresu przejściowego. A zatem, nowe świadczenia i nowe stawki będą obowiązywały od 1 lipca 2013 r. Przez ten czas zachowane będzie prawo do świadczenia pielęgnacyjnego (520 zł) dla osób obecnie je otrzymujących. Ponadto dla osób spełniających warunki do otrzymania świadczenia pielęgnacyjnego na podstawie nowych przepisów w tym czasie byłby wypłacany dodatek w wysokości 100 zł miesięcznie.
Rząd uważa, że zaproponowane rozwiązania zracjonalizują zasady przyznawania świadczenia pielęgnacyjnego, dzięki czemu będzie ono trafiać do osób rzeczywiście sprawujących opiekę nad bliskimi. Uszczelnienie przepisów jest konieczne ze względu na nadużycia. Ze statystyk wynika, że od początku 2010 r., od kiedy to świadczenie pielęgnacyjne przyznawane jest bez względu na dochody, liczba osób ubiegających się o nie gwałtownie wzrosła . Z danych wynika, że wśród osób, które uzyskały prawo do świadczenia, aż 83 proc. to osoby inne niż rodzice dzieci niepełnosprawnych.