W art. 211 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.) do podstawowych obowiązków pracowniczych zaliczono obowiązek przestrzegania przepisów oraz zasad bhp. Składa się na niego obowiązek dbania o należyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu oraz porządek i ład w miejscu pracy.
Sumienne wykonywanie tego obowiązku leży nie tylko w interesie właściciela maszyny lub urządzenia, lecz także samego pracownika, bo sprawna maszyna to spokojniejsza i wydajniejsza praca. Wymagania dotyczące użytkowania i konserwacji maszyn i urządzeń, a także zasady ich bezpiecznej obsługi są określone przez producenta w instrukcji obsługi. Jej znajomość oraz bezwzględne stosowanie jest istotnym elementem ww. obowiązku.
W praktyce niekiedy mamy do czynienia z “pomysłowością” pracowników - np. operator żurawia blokuje sygnalizator przekroczenia dopuszczalnego udźwigu lub ignoruje jego sygnały, doprowadzając do złamania lub przewrócenia się żurawia. Do podobnych wypadków może dojść podczas pracy przy tokarce lub szlifierce, gdy operator zablokuje automatyczny wyłącznik maszyny w chwili podniesienia osłony uchwytu. Praca przy podniesionej osłonie grozi np. uszkodzeniem oka tokarza (szlifierza) gorącym wiórem lub opiłkiem. Brak ładu i porządku na stanowisku pracy nie tylko utrudnia samą pracę, ale bywa przyczyną wypadków wskutek np. potknięcia się o źle ułożone elementy, skaleczenia o nieodłożone na właściwe miejsce narzędzie.
Skutkiem braku dbałości o obsługiwaną maszynę i porządek wokół niej może być awaria lub wypadek. Dlatego maszyny i narzędzia oraz ich urządzenia ochronne powinny być utrzymywane w stanie sprawności technicznej i czystości zapewniającej użytkowanie ich bez szkody dla bezpieczeństwa i zdrowia pracowników oraz stosowane tylko w procesach i warunkach, do których są przeznaczone. O dostrzeżonych wadach lub uszkodzeniach maszyny oraz nieprawidłowościach w jej pracy pracownik powinien niezwłocznie zawiadomić przełożonego, a maszyna, której wadliwą pracę lub uszkodzenie stwierdzi w czasie pracy powinna być niezwłocznie zatrzymana i wyłączona z zasilania energią. Wznowienie pracy maszyny bez usunięcia uszkodzenia jest niedopuszczalne.
Maszyn będących w ruchu nie wolno pozostawiać bez obsługi lub nadzoru, chyba że instrukcja obsługi na to zezwala. Maszyn będących w ruchu nie wolno naprawiać, czyścić i smarować, z wyjątkiem smarowania za pomocą specjalnych urządzeń określonych w dokumentacji.
Pracownicy zatrudnieni przy obsłudze maszyn z ruchomymi elementami nie mogą pracować w odzieży z luźnymi częściami, jak np. luźno zakończone rękawy, krawaty, szaliki, poły oraz bez nakryć głowy okrywających włosy. Wiertaczom ponadto nie wolno trzymać wierconego elementu dłonią w rękawicy roboczej lub z obandażowanym palcem. Zdarzało się bowiem, że w przypadku zakleszczenia się wiertła w wierconym przedmiocie, przedmiot ten zaczepiał o rękawicę lub bandaż i powodował uszkodzenie ręki.
Edward Kołodziejczyk