W dniu 29 września 2008 r. pracodawca wręczył pracownikowi wypowiedzenie umowy o pracę z zachowaniem ustawowego okresu wypowiedzenia, który upłynie z dniem 31 października 2008 r., następnie 23 października ww. pracownik został powołany do pełnienia funkcji społecznego inspektora pracy przez związki zawodowe.
Czy zakaz wypowiedzenia oraz rozwiązania umowy o pracę z pracownikiem pełniącym funkcję społecznego inspektora pracy na podstawie art. 13 ust. 1 ustawy z dnia 24 czerwca 1983 r. o społecznej inspekcji pracy, należy rozumieć w taki sposób, iż nie można rozwiązać umowy o pracę z pracownikiem, który został powołany do pełnienia funkcji SIP dopiero po wręczeniu mu wypowiedzenia - tak jak w opisanym przypadku?
Czy pracodawca może powoływać się wtedy na np. naruszenie przez związki zawodowe art. 8 kodeksu pracy?
Zgodnie z art. 13 ustawy z dnia 24 czerwca 1983 r. o społecznej inspekcji pracy (Dz. U. Nr 35, poz. 163) - dalej u.s.i.p., zakład pracy nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę z pracownikiem pełniącym funkcję społecznego inspektora pracy w czasie trwania mandatu oraz w okresie roku po jego wygaśnięciu, chyba że zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia. W takim wypadku rozwiązanie umowy o pracę może nastąpić po uprzednim uzyskaniu zgody statutowo właściwego organu zakładowej organizacji związkowej.
Ustawodawca posłużył się w tym przypadku tak zwaną szerszą konstrukcją zakazu wypowiedzenia umowy o pracę, która chroni pracownika nie tylko przed samym złożeniem oświadczenia woli o wypowiedzeniu w okresie ochronnym, ale i przed jego skutkiem w postaci rozwiązania stosunku pracy. Oznacza to, że jeśli oświadczenie woli o wypowiedzeniu zostało złożone jeszcze przed rozpoczęciem okresu ochronnego i w trakcie okresu wypowiedzenia wystąpiło zdarzenie powodujące objęcie pracownika ochroną, to pracodawca powinien cofać złożone oświadczenie woli. Jeżeli tego nie uczyni wypowiedzenie będzie złożone z naruszeniem przepisów i pracownik będzie mógł skutecznie dochodzić wynikających z tego roszczeń.
Taka właśnie sytuacja została opisana w pytaniu. Zasadniczo rzecz biorąc pracodawca powinien obecnie cofnąć oświadczenie woli o wypowiedzeniu umowy o pracę. Powoływanie się na art. 8 k.p. nie daje gwarancji, że w danym przypadku sąd pracy przychyli się do stanowiska pracodawcy. Warto w tym miejscu powołać dwa wyroki Sądu Najwyższego. W wyroku z dnia 24 listopada 2004 r. I PK 11/04, Pr. Pracy 2005/7-8/42, Sąd Najwyższy stwierdził, że wybór pracownika do zarządu zakładowej organizacji związkowej w okresie wypowiedzenia umowy o pracę nie przesądza o sprzeczności z zasadami współżycia społecznego lub społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa jego żądania przywrócenia do pracy, w przypadku naruszenia przez pracodawcę art. 32 ustawy o związkach zawodowych, a taki wybór, nawet po podjęciu przez pracodawcę działań zmierzających do rozwiązania stosunku pracy, sam przez się nie prowadzi do nadużycia prawa wynikającego z przepisów o szczególnej ochronie trwałości stosunku pracy. Również w wyroku z 2 października 2002 r. I PKN 549/01, OSNAP 2004/9/157, Sąd Najwyższy stwierdził, że wybór pracownika do władz związkowych nawet po podjęciu przez pracodawcę działań zmierzających do rozwiązania stosunku pracy sam przez się nie prowadzi do nadużycia prawa wynikającego z przepisów o szczególnej ochronie trwałości stosunku pracy. Oba cytowane wyroki odnoszą się wprawdzie do wyboru do władz związku zawodowego, ale będą miały zastosowanie również do wyboru na społecznego inspektora pracy.
W wielu wyrokach Sąd Najwyższy uwzględniał jednak zarzut naruszenia art. 8 k.p. I tak n.p. w wyroku z dnia 30 stycznia 2008 r., PK 198/07, M.P.Pr 2008/6/316, Sąd Najwyższy stwierdził, że korzystanie z ochrony przed rozwiązaniem stosunku pracy w związku z pełnieniem funkcji w zarządzie zakładowej organizacji związkowej, następnie z powodu długotrwałej niezdolności do pracy, wreszcie z tytułu wyboru na społecznego inspektora pracy dokonane po podjęciu działań zmierzających do wypowiedzenia pracownikowi stosunku pracy mogło być uznane za sprzeczne z art. 8 k.p. W wyroku z dnia 20 stycznia 2008 r., I PK 198/07, M.P.Pr 2008/5/226, Sąd Najwyższy stwierdził, że związek zawodowy ma prawo chronić pracownika przed zwolnieniem. Nie wolno mu jednak stosując tę ochronę, nadużywać wolności związkowej. Z kolei z wyroku z dnia 6 czerwca 2006 r., III PK 12/66, OSNP 2007/7-8/90, Sąd Najwyższy stwierdził, że oddalenie - na podstawie art. 8 k.p. roszczenia o przywrócenie do pracy pracownika podlegającego szczególnej ochronie przed rozwiązaniem z nim stosunku pracy, gdy rozwiązanie to w sposób oczywisty naruszało prawo, może mieć miejsce wyjątkowo w okolicznościach szczególnie rażącego naruszenia obowiązków pracowniczych lub obowiązujących przepisów prawa.
Jak widać z powyższych orzeczeń, powołanie się w opisanej w pytaniu sytuacji na art. 8 k.p. niesie ze sobą ryzyko. Wydaje się, że na podstawie orzecznictwa Sądu Najwyższego można zaryzykować pewne uogólnienie, w myśl którego wybór pracownika do pełnienia funkcji dających ochronę przed rozwiązaniem stosunku pracy nawet po podjęciu przez pracodawcę działań zmierzających do rozwiązania stosunku pracy sam przez się nie prowadzi do nadużycia prawa wynikającego z przepisów o szczególnej ochronie trwałości stosunku pracy. Aby taki akt można było uznać za sprzeczny z zasadami współżycia społecznego lub społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa, powinny wystąpić dodatkowe okoliczności, w postaci np., nagannego zachowania tego pracownika, naruszania przez niego obowiązków pracowniczych, czy też takiego całokształtu okoliczności sprawy, który jasno wskazuje, że wyłącznym celem powołania pracownika do pełnienia tej funkcji była chęć obezwładnienia działań pracodawcy zmierzających do rozwiązania stosunku pracy.
Czy zakaz wypowiedzenia oraz rozwiązania umowy o pracę z pracownikiem pełniącym funkcję społecznego inspektora pracy na podstawie art. 13 ust. 1 ustawy z dnia 24 czerwca 1983 r. o społecznej inspekcji pracy, należy rozumieć w taki sposób, iż nie można rozwiązać umowy o pracę z pracownikiem, który został powołany do pełnienia funkcji SIP dopiero po wręczeniu mu wypowiedzenia - tak jak w opisanym przypadku?
Czy pracodawca może powoływać się wtedy na np. naruszenie przez związki zawodowe art. 8 kodeksu pracy?
Zgodnie z art. 13 ustawy z dnia 24 czerwca 1983 r. o społecznej inspekcji pracy (Dz. U. Nr 35, poz. 163) - dalej u.s.i.p., zakład pracy nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę z pracownikiem pełniącym funkcję społecznego inspektora pracy w czasie trwania mandatu oraz w okresie roku po jego wygaśnięciu, chyba że zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia. W takim wypadku rozwiązanie umowy o pracę może nastąpić po uprzednim uzyskaniu zgody statutowo właściwego organu zakładowej organizacji związkowej.
Ustawodawca posłużył się w tym przypadku tak zwaną szerszą konstrukcją zakazu wypowiedzenia umowy o pracę, która chroni pracownika nie tylko przed samym złożeniem oświadczenia woli o wypowiedzeniu w okresie ochronnym, ale i przed jego skutkiem w postaci rozwiązania stosunku pracy. Oznacza to, że jeśli oświadczenie woli o wypowiedzeniu zostało złożone jeszcze przed rozpoczęciem okresu ochronnego i w trakcie okresu wypowiedzenia wystąpiło zdarzenie powodujące objęcie pracownika ochroną, to pracodawca powinien cofać złożone oświadczenie woli. Jeżeli tego nie uczyni wypowiedzenie będzie złożone z naruszeniem przepisów i pracownik będzie mógł skutecznie dochodzić wynikających z tego roszczeń.
Taka właśnie sytuacja została opisana w pytaniu. Zasadniczo rzecz biorąc pracodawca powinien obecnie cofnąć oświadczenie woli o wypowiedzeniu umowy o pracę. Powoływanie się na art. 8 k.p. nie daje gwarancji, że w danym przypadku sąd pracy przychyli się do stanowiska pracodawcy. Warto w tym miejscu powołać dwa wyroki Sądu Najwyższego. W wyroku z dnia 24 listopada 2004 r. I PK 11/04, Pr. Pracy 2005/7-8/42, Sąd Najwyższy stwierdził, że wybór pracownika do zarządu zakładowej organizacji związkowej w okresie wypowiedzenia umowy o pracę nie przesądza o sprzeczności z zasadami współżycia społecznego lub społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa jego żądania przywrócenia do pracy, w przypadku naruszenia przez pracodawcę art. 32 ustawy o związkach zawodowych, a taki wybór, nawet po podjęciu przez pracodawcę działań zmierzających do rozwiązania stosunku pracy, sam przez się nie prowadzi do nadużycia prawa wynikającego z przepisów o szczególnej ochronie trwałości stosunku pracy. Również w wyroku z 2 października 2002 r. I PKN 549/01, OSNAP 2004/9/157, Sąd Najwyższy stwierdził, że wybór pracownika do władz związkowych nawet po podjęciu przez pracodawcę działań zmierzających do rozwiązania stosunku pracy sam przez się nie prowadzi do nadużycia prawa wynikającego z przepisów o szczególnej ochronie trwałości stosunku pracy. Oba cytowane wyroki odnoszą się wprawdzie do wyboru do władz związku zawodowego, ale będą miały zastosowanie również do wyboru na społecznego inspektora pracy.
W wielu wyrokach Sąd Najwyższy uwzględniał jednak zarzut naruszenia art. 8 k.p. I tak n.p. w wyroku z dnia 30 stycznia 2008 r., PK 198/07, M.P.Pr 2008/6/316, Sąd Najwyższy stwierdził, że korzystanie z ochrony przed rozwiązaniem stosunku pracy w związku z pełnieniem funkcji w zarządzie zakładowej organizacji związkowej, następnie z powodu długotrwałej niezdolności do pracy, wreszcie z tytułu wyboru na społecznego inspektora pracy dokonane po podjęciu działań zmierzających do wypowiedzenia pracownikowi stosunku pracy mogło być uznane za sprzeczne z art. 8 k.p. W wyroku z dnia 20 stycznia 2008 r., I PK 198/07, M.P.Pr 2008/5/226, Sąd Najwyższy stwierdził, że związek zawodowy ma prawo chronić pracownika przed zwolnieniem. Nie wolno mu jednak stosując tę ochronę, nadużywać wolności związkowej. Z kolei z wyroku z dnia 6 czerwca 2006 r., III PK 12/66, OSNP 2007/7-8/90, Sąd Najwyższy stwierdził, że oddalenie - na podstawie art. 8 k.p. roszczenia o przywrócenie do pracy pracownika podlegającego szczególnej ochronie przed rozwiązaniem z nim stosunku pracy, gdy rozwiązanie to w sposób oczywisty naruszało prawo, może mieć miejsce wyjątkowo w okolicznościach szczególnie rażącego naruszenia obowiązków pracowniczych lub obowiązujących przepisów prawa.
Jak widać z powyższych orzeczeń, powołanie się w opisanej w pytaniu sytuacji na art. 8 k.p. niesie ze sobą ryzyko. Wydaje się, że na podstawie orzecznictwa Sądu Najwyższego można zaryzykować pewne uogólnienie, w myśl którego wybór pracownika do pełnienia funkcji dających ochronę przed rozwiązaniem stosunku pracy nawet po podjęciu przez pracodawcę działań zmierzających do rozwiązania stosunku pracy sam przez się nie prowadzi do nadużycia prawa wynikającego z przepisów o szczególnej ochronie trwałości stosunku pracy. Aby taki akt można było uznać za sprzeczny z zasadami współżycia społecznego lub społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa, powinny wystąpić dodatkowe okoliczności, w postaci np., nagannego zachowania tego pracownika, naruszania przez niego obowiązków pracowniczych, czy też takiego całokształtu okoliczności sprawy, który jasno wskazuje, że wyłącznym celem powołania pracownika do pełnienia tej funkcji była chęć obezwładnienia działań pracodawcy zmierzających do rozwiązania stosunku pracy.