W interpelacji poselskiej (nr 8717) skierowanej do minister pracy i polityki społecznej wskazano, że obecny koszt składki na ubezpieczenie zdrowotne stanowi bardzo duże obciążenie przede wszystkim dla małych przedsiębiorców, którzy próbują dorobić do emerytury czy renty. Przykładowo w branży budowlanej wielkość przychodu jest uzależniona od wielu różnych czynników m.in. pory roku, wielkości zlecenia albo specyfiki podjętej pracy. Przy czym od sumy dochodu należy odliczyć koszty amortyzacji sprzętu, zużycie paliwa czy najęcie pracownika. Niejednokrotnie zdarza się, że przedsiębiorca nawet przez kilka miesięcy nie dostaje żadnego zlecenia, jednakże ma obowiązek zapłaty składki na ubezpieczenie zdrowotne w stałej wysokości, niezależnie od uzyskanego przychodu – wskazano w interpelacji. W interpelacji zasugerowano, że należałoby podjąć prace legislacyjne nad zmianami w prawie i ustalić wysokość składek w postaci procentu uzależnionego od osiągniętego przychodu w danym miesiącu.
W odpowiedzi na interpelację minister pracy i polityki społecznej Jolanta Fedak wskazała, że zgodnie ze zmianą ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych z dnia 23 stycznia 2009 r. (Dz. U. Nr 38, poz. 299), podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne dla osób prowadzących pozarolniczą działalność stanowi 75% przeciętnego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w czwartym kwartale roku poprzedniego, włącznie z wypłatami z zysku. Podstawa ta będzie ustalana raz na rok.
Jak stwierdziła minister pracy wyjątkowo w tym roku ze względu na późne zakończenie prac nad powyższą nowelizacją składka w nowej wysokości obowiązuje dopiero od 1 marca 2009 r. i jest naliczana od podstawy wynoszącej 2491,56 zł (stanowiącej 75% z kwoty 3322,09 zł - ogłoszonej przez prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w obwieszczeniu z dnia 19 stycznia 2009 r. dotyczącym przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw, włącznie z wypłatami z zysku w IV kwartale 2008 r.) i wynosi 224,24 zł.
Jeśli chodzi o składki na ubezpieczenie społeczne w 2009 r. podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne dla osób prowadzących działalność gospodarczą miesięcznie stanowi:
- 373,96 zł (tj. 19,52% podstawy) składka na ubezpieczenie emerytalne,
- 114,95 zł (tj. 6% podstawy) składka na ubezpieczenia rentowe,
- 46,94 zł (tj. 2,45% podstawy) składka na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe
- oraz od tej samej podstawy składka na ubezpieczenia wypadkowe, która jest różnicowana w zależności od ilości osób zatrudnionych, rodzaju działalności oraz występujących zagrożeń zawodowych i ich skutków.
Minister pracy dodała, że w Sejmie przedostatniej kadencji podejmowane były próby wprowadzenia zróżnicowania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne osób prowadzących działalność gospodarczą stosownie do przychodów z tytułu działalności gospodarczej, nie udało się jednak wypracować w parlamencie takiego rozwiązania, ponieważ uznano, że brak jest obiektywnej formuły badania wysokości faktycznych przychodów osiąganych przez te osoby, co jest warunkiem niezbędnym do wprowadzenia zróżnicowania.
Mając natomiast na względzie to, że największe trudności związane z wywiązaniem się z obowiązku opłacania składek mogą wystąpić na początku prowadzenia działalności gospodarczej, wprowadzono ustawą z dnia 1 lipca 2005 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 150, poz. 1248) przepisy, które umożliwiają osobom rozpoczynającym prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej, w okresie pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych wykonywania tej działalności, opłacanie składek na ubezpieczenia społeczne na preferencyjnych warunkach, tj. od zadeklarowanej przez siebie kwoty, nie niższej jednak niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę. W 2009 r. podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne dla ww. osób miesięcznie stanowi kwota nie niższa niż 382,80 zł (30% z kwoty 1276,00 zł), co w przypadku zadeklarowania tej kwoty oznacza miesięczne składki w następujących wysokościach:
- 74,72 zł (tj. 19,52% podstawy) składka na ubezpieczenie emerytalne,
- 22,97 zł (tj. 6% podstawy) składka na ubezpieczenie rentowe,
- 9,38 zł (tj. 2,45% podstawy) składka na ubezpieczenia chorobowe (dobrowolne)
- oraz od tej samej podstawy składka na ubezpieczenia wypadkowe, ustalana jak dla innych osób prowadzących pozarolniczą działalność.
Z możliwości opłacania składek na ubezpieczenia społeczne na preferencyjnych warunkach mogą skorzystać osoby, które nie prowadziły działalności gospodarczej w okresie ostatnich 60 miesięcy lub nie wykonują działalności gospodarczej na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub poprzednim roku kalendarzowym wykonywały w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej.
Jak podkreśla minister pracy osoby rozpoczynające prowadzenie działalności mają możliwość opłacania przez pierwsze 24 miesiące składek na ubezpieczenia społeczne na bardzo korzystnych warunkach. Np. w 2009 r. miesięczne obowiązkowe obciążenia tych osób wobec Funduszu Ubezpieczeń Społecznych stanowią nieco ponad 100 zł.
Minister pracy wskazała też na instytucje zawieszenia działalności gospodarczej, wprowadzonej ustawą z dnia 10 lipca 2008 r. o zmianie ustawy o swobodzie działalności gospodarczej oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 141, poz. 888), która umożliwia m.in. dostosowanie prowadzenia działalności do koniunktury panującej na rynku, jak również charakteru prowadzonej działalności czy indywidualnych potrzeb przedsiębiorcy. Przedsiębiorca zawieszający wykonywanie działalności jest zwolniony z obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne. Zawieszenie wykonywania działalności gospodarczej powoduje ustanie obowiązku ubezpieczeń społecznych od dnia, w którym rozpoczyna się zawieszenie wykonywania działalności gospodarczej, do dnia poprzedzającego dzień wznowienia wykonywania działalności gospodarczej. Okres tego zawieszenia powinien być zawarty w granicach określonych ustawą, tj. od 1 miesiąca do 24 miesięcy.
Odnosząc się natomiast do wskazanej ustawą o systemie ubezpieczeń społecznych podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne przedsiębiorców, minister pracy podkreśliła, że podstawa wymiaru składek w wysokości 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego została skalkulowana na tym poziomie w celu umożliwienia otrzymania odpowiedniej wysokości przyszłych świadczeń. Należy bowiem brać pod uwagę, że kwoty podstawy wymiaru składek rzutują na wysokości obliczanych od tych kwot świadczeń (emerytur, rent, świadczeń rehabilitacyjnych, zasiłków chorobowych, macierzyńskich i opiekuńczych) – stwierdziła minister pracy.
I dodała, że przedsiębiorcy, którzy z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej osiągają znacznie, nawet wielokrotnie wyższe przychody, mogą decydować o opłacaniu składek od wyższej podstawy. Zdecydowana większość osób prowadzących działalność gospodarczą deklaruje (niezależnie od faktycznych dochodów) minimalną ustawowo dopuszczoną kwotę podstawy wymiaru składek dla celów społecznych.
Minister pracy wskazała też, że kwestie sytuacji ubezpieczeniowej osób prowadzących działalność gospodarczą są na bieżąco analizowane (również na tle wystąpień posłów i senatorów, organizacji pracodawców oraz indywidualnych wystąpień przedsiębiorców) pod kątem potrzeb ewentualnych zmian w sferze przepisów dotyczących ubezpieczeń społecznych, jak i funkcjonowania systemu w praktyce.
W odpowiedzi na interpelację minister pracy i polityki społecznej Jolanta Fedak wskazała, że zgodnie ze zmianą ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych z dnia 23 stycznia 2009 r. (Dz. U. Nr 38, poz. 299), podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne dla osób prowadzących pozarolniczą działalność stanowi 75% przeciętnego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w czwartym kwartale roku poprzedniego, włącznie z wypłatami z zysku. Podstawa ta będzie ustalana raz na rok.
Jak stwierdziła minister pracy wyjątkowo w tym roku ze względu na późne zakończenie prac nad powyższą nowelizacją składka w nowej wysokości obowiązuje dopiero od 1 marca 2009 r. i jest naliczana od podstawy wynoszącej 2491,56 zł (stanowiącej 75% z kwoty 3322,09 zł - ogłoszonej przez prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w obwieszczeniu z dnia 19 stycznia 2009 r. dotyczącym przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw, włącznie z wypłatami z zysku w IV kwartale 2008 r.) i wynosi 224,24 zł.
Jeśli chodzi o składki na ubezpieczenie społeczne w 2009 r. podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne dla osób prowadzących działalność gospodarczą miesięcznie stanowi:
- 373,96 zł (tj. 19,52% podstawy) składka na ubezpieczenie emerytalne,
- 114,95 zł (tj. 6% podstawy) składka na ubezpieczenia rentowe,
- 46,94 zł (tj. 2,45% podstawy) składka na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe
- oraz od tej samej podstawy składka na ubezpieczenia wypadkowe, która jest różnicowana w zależności od ilości osób zatrudnionych, rodzaju działalności oraz występujących zagrożeń zawodowych i ich skutków.
Minister pracy dodała, że w Sejmie przedostatniej kadencji podejmowane były próby wprowadzenia zróżnicowania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne osób prowadzących działalność gospodarczą stosownie do przychodów z tytułu działalności gospodarczej, nie udało się jednak wypracować w parlamencie takiego rozwiązania, ponieważ uznano, że brak jest obiektywnej formuły badania wysokości faktycznych przychodów osiąganych przez te osoby, co jest warunkiem niezbędnym do wprowadzenia zróżnicowania.
Mając natomiast na względzie to, że największe trudności związane z wywiązaniem się z obowiązku opłacania składek mogą wystąpić na początku prowadzenia działalności gospodarczej, wprowadzono ustawą z dnia 1 lipca 2005 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 150, poz. 1248) przepisy, które umożliwiają osobom rozpoczynającym prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej, w okresie pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych wykonywania tej działalności, opłacanie składek na ubezpieczenia społeczne na preferencyjnych warunkach, tj. od zadeklarowanej przez siebie kwoty, nie niższej jednak niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę. W 2009 r. podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne dla ww. osób miesięcznie stanowi kwota nie niższa niż 382,80 zł (30% z kwoty 1276,00 zł), co w przypadku zadeklarowania tej kwoty oznacza miesięczne składki w następujących wysokościach:
- 74,72 zł (tj. 19,52% podstawy) składka na ubezpieczenie emerytalne,
- 22,97 zł (tj. 6% podstawy) składka na ubezpieczenie rentowe,
- 9,38 zł (tj. 2,45% podstawy) składka na ubezpieczenia chorobowe (dobrowolne)
- oraz od tej samej podstawy składka na ubezpieczenia wypadkowe, ustalana jak dla innych osób prowadzących pozarolniczą działalność.
Z możliwości opłacania składek na ubezpieczenia społeczne na preferencyjnych warunkach mogą skorzystać osoby, które nie prowadziły działalności gospodarczej w okresie ostatnich 60 miesięcy lub nie wykonują działalności gospodarczej na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub poprzednim roku kalendarzowym wykonywały w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej.
Jak podkreśla minister pracy osoby rozpoczynające prowadzenie działalności mają możliwość opłacania przez pierwsze 24 miesiące składek na ubezpieczenia społeczne na bardzo korzystnych warunkach. Np. w 2009 r. miesięczne obowiązkowe obciążenia tych osób wobec Funduszu Ubezpieczeń Społecznych stanowią nieco ponad 100 zł.
Minister pracy wskazała też na instytucje zawieszenia działalności gospodarczej, wprowadzonej ustawą z dnia 10 lipca 2008 r. o zmianie ustawy o swobodzie działalności gospodarczej oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 141, poz. 888), która umożliwia m.in. dostosowanie prowadzenia działalności do koniunktury panującej na rynku, jak również charakteru prowadzonej działalności czy indywidualnych potrzeb przedsiębiorcy. Przedsiębiorca zawieszający wykonywanie działalności jest zwolniony z obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne. Zawieszenie wykonywania działalności gospodarczej powoduje ustanie obowiązku ubezpieczeń społecznych od dnia, w którym rozpoczyna się zawieszenie wykonywania działalności gospodarczej, do dnia poprzedzającego dzień wznowienia wykonywania działalności gospodarczej. Okres tego zawieszenia powinien być zawarty w granicach określonych ustawą, tj. od 1 miesiąca do 24 miesięcy.
Odnosząc się natomiast do wskazanej ustawą o systemie ubezpieczeń społecznych podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne przedsiębiorców, minister pracy podkreśliła, że podstawa wymiaru składek w wysokości 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego została skalkulowana na tym poziomie w celu umożliwienia otrzymania odpowiedniej wysokości przyszłych świadczeń. Należy bowiem brać pod uwagę, że kwoty podstawy wymiaru składek rzutują na wysokości obliczanych od tych kwot świadczeń (emerytur, rent, świadczeń rehabilitacyjnych, zasiłków chorobowych, macierzyńskich i opiekuńczych) – stwierdziła minister pracy.
I dodała, że przedsiębiorcy, którzy z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej osiągają znacznie, nawet wielokrotnie wyższe przychody, mogą decydować o opłacaniu składek od wyższej podstawy. Zdecydowana większość osób prowadzących działalność gospodarczą deklaruje (niezależnie od faktycznych dochodów) minimalną ustawowo dopuszczoną kwotę podstawy wymiaru składek dla celów społecznych.
Minister pracy wskazała też, że kwestie sytuacji ubezpieczeniowej osób prowadzących działalność gospodarczą są na bieżąco analizowane (również na tle wystąpień posłów i senatorów, organizacji pracodawców oraz indywidualnych wystąpień przedsiębiorców) pod kątem potrzeb ewentualnych zmian w sferze przepisów dotyczących ubezpieczeń społecznych, jak i funkcjonowania systemu w praktyce.