Rada Ministrów przyjęła w październiku dokument „Odzyskać kontrolę. Zapewnić bezpieczeństwo. Kompleksowa i odpowiedzialna strategia migracyjna Polski na lata 2025–2030”. Jednocześnie w łonie rządu trwają prace nad projektem ustawy o warunkach dopuszczalności powierzania pracy cudzoziemcom na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (nr UC46), której poprzedni tytuł brzmiał projekt ustawy o dostępie cudzoziemców do rynku pracy.
Czytaj również: Jest etat dla cudzoziemca, będzie zezwolenie na jego pracę w Polsce>>
Aktywizacja grup biernych zawodowo sposobem na braki kadrowe
- Obecnie zmienia się podejście do imigracji zarobkowej w zdecydowanej większości państw. Nadal napływ cudzoziemców uzupełniających niedobory na rynku pracy jest instrumentem polityki zatrudnienia, ale jego znaczenie ulega zdecydowanemu ograniczeniu na rzecz aktywizacji zawodowej grup defaworyzowanych, wydłużaniu czasu aktywności zawodowej bez konieczności podnoszenia wieku emerytalnego czy modernizacji oraz automatyzacji produkcji i świadczonych usług – czytamy w strategii migracyjnej, w części nr 4, dotyczącej warunków dostępu do rynku pracy. I dalej: - Polska przyjmuje zasadę, że konsekwencjom zmian demograficznych i społecznych na rynku pracy nie należy przeciwdziałać instrumentami polityki imigracyjnej. Dodatkowo zbyt liberalna polityka migracyjna nie może blokować procesu modernizacji i automatyzacji polskiej gospodarki, celem poprawy jej konkurencyjności. Priorytet powinny uzyskać zatem inne instrumenty wchodzące w zakres polityk gospodarczej, zatrudnienia i społecznej. Jednocześnie Polska będzie dopuszczać do polskiego rynku pracy cudzoziemców, tak aby uzupełniać niedobory na rynku pracy w zawodach deficytowych, tworząc także specjalne regulacje adresowane do zawodów długotrwale deficytowych. Brak takiego działania wpływałby negatywnie na konkurencyjność polskiej gospodarki, szczególnie w krótkim okresie, co z kolei mogłoby prowadzić do przenoszenia produkcji czy usług za granicę.
Dopuszczanie cudzoziemców do polskiego rynku pracy w specjalnej procedurze będzie uzależnione od spełnienia kilku istotnych warunków. Kluczowymi z nich, które muszą być brane pod uwagę, będą:
- Obywatelstwo kraju OECD lub państwa, z którym Polska lub Unia Europejska ma podpisaną umowę o readmisji i jest ona skutecznie realizowana;
- Posiadanie unikatowych, wysokospecjalistycznych umiejętności lub brak możliwości znalezienia pracownika o potrzebnych oraz unikatowych umiejętnościach w Polsce
- Otrzymywanie wynagrodzenia miesięcznego co najmniej porównywalnego z pracownikami polskimi w danej branży, tak aby w tym zakresie nie tworzyć nieuczciwej konkurencji;
- Wniosek pracodawcy realizującego inwestycje w Polsce o strategicznym znaczeniu dla gospodarki lub obronności państwa.
Odrębnym elementem ukierunkowanym na pozyskiwanie pracowników wysokokwalifikowanych jest tzw. niebieska karta, będąca implementacją w Polsce prawa Unii Europejskiej.
Według strategii utrzymany zostanie instrument oświadczeń o zatrudnianiu cudzoziemców z wybranych państw. Obecnie dotyczy on obywateli Ukrainy, Białorusi, Mołdawii, Gruzji i Armenii. Do końca 2025 roku zostanie on poddany analizie, tak aby ewentualnie zmodyfikować listę państw, których obywatele mogą z niego skorzystać.
Według autorów strategii, z punktu widzenia podejmowania racjonalnych i odpowiedzialnych decyzji dotyczących uzupełniania niedoborów na rynku pracy konieczne jest umożliwienie wykorzystywania obecnego systemu określania zawodów nadwyżkowych i deficytowych (monitorowanie rynku pracy) dla realizacji polityki migracyjnej. Ponadto konieczne jest analizowanie nie tylko ofert pracy, ale także innych danych będących w dyspozycji podmiotów świadczących usługi pośrednictwa (portale, aplikacje itp.). Ponadto, konieczne jest wyselekcjonowanie zawodów, które są długookresowo deficytowe i w przypadku których zgody na zatrudnienie cudzoziemców powinny być wydawane priorytetowo. Zawody takie zostaną określone poprzez analizy i prognozy zmian na rynku pracy w średniej i długiej perspektywie czasowej. Lista takich zawodów będzie stale monitorowana i modyfikowana.
Podjęte zostaną także działania, które docelowo wprowadzą, dostosowany do polskiej specyfiki, nowy model dopuszczania cudzoziemców do polskiego rynku pracy oparty na modelu punktowym, znanym z innych państw świata.
Czytaj w LEX: Finansowanie wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa Unii Europejskiej > >
Cena promocyjna: 71.2 zł
|Cena regularna: 89 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 62.3 zł
Koniec z nadużyciami w pracy sezonowej i zmiany w funkcjonowaniu agencji zatrudnienia
Rząd zapowiada także wypracowanie rozwiązań ograniczających nadużycia w zakresie pracy sezonowej. Będzie się to odbywać w ramach obowiązującej dyrektywy Unii Europejskiej. - Obok ograniczania nadużyć ważne będzie też zapewnienie, aby np. w sektorze rolnym możliwe było uzupełnienie niedoborów niemożliwych do zapełnienia w oparciu o pracowników polskich. Zostanie zbadana możliwość nałożenia na pracodawców obowiązku ponoszenia pełnych lub częściowych kosztów powrotu pracowników sezonowych do państw ich pochodzenia - czytamy.
W trybie pilnym ma zostać również zmodyfikowany model funkcjonowania w Polsce agencji zatrudnienia pośredniczących w rekrutowaniu cudzoziemców. Obecnie nie gwarantuje on odpowiedniej ochrony praw pracowniczych oraz bezpieczeństwa państwa. - Wprowadzone zmiany pozwolą na wyeliminowanie podmiotów, które łamią prawo oraz działają na szkodę pracowników i państwa. Zmiany będą dotyczyć m.in. outsourcingu pracowniczego, który de facto polega na omijaniu reżimu prawnego dotyczącego agencji zatrudnienia i pracy tymczasowej. Jednocześnie wprowadzane zmiany pozwolą na bardziej efektywne niż dotychczas funkcjonowanie agencji zatrudnienia, szczególnie jeżeli chodzi o procedury uzyskiwania zezwoleń na pracę i wsparcie cudzoziemców w legalizacji ich pobytu w Polsce. Zostanie to uzyskane poprzez modyfikację zasad wpisywania podmiotów pośredniczących do Krajowego Rejestru Agencji Zatrudnienia. Przyspieszone zostaną procedury usuwania agencji z rejestru, a także zwiększone zostaną kary za nielegalne pośrednictwo i przyczynianie się do nielegalnego zatrudniania cudzoziemców. Jednocześnie należy zapewnić, żeby przyjmowane regulacje nie skutkowały przeniesieniem się pośrednictwa do szarej sfery, gdzie nie obowiązują żadne regulacje – zapowiada rząd. I zapewnia, że nie są planowane żadne instrumenty mające na celu zachęcanie pracodawców do zatrudniania cudzoziemców. Przyjęta zostaje jednak zasada pierwszeństwa dostępu do rynku pracy dla obywateli polskich i obywateli innych państw członkowskich Unii Europejskiej (zgodnie z zasadą swobodnego przepływu pracowników). Jednocześnie planowane jest stworzenie zachęt dla pracodawców podejmujących działania na rzecz włączania i integracji cudzoziemców, chociażby poprzez organizowanie i finansowanie kursów języka polskiego czy znajomości polskiej kultury.
I choć nie są planowane zasadnicze zmiany w prowadzeniu działalności gospodarczej przez cudzoziemców, to wyeliminowana ma zostać możliwość obejmowania przez cudzoziemców akcji przedsiębiorstw „dla pozoru”, celem obejścia zatrudnienia na podstawie umowy o pracę. - Jest to jedna ze zidentyfikowanych patologii, z jaką mamy do czynienia na polskim rynku pracy- czytamy w strategii.
Sprawdź również w LEX: Niebieska karta UE - stosowanie dyrektywy 2009/50/WE i planowana reforma > >
Sprawdź również książkę: Kodeks pracy. Wynagrodzenia, urlopy i czas pracy. Ochrona zatrudnienia i świadectwa pracy. Organizacje pracodawców, związki zawodowe i spory zbiorowe >>
Strategia a projekt ustawy
Zdaniem dra Macieja Chakowskiego, partnera zarządzającego kancelarii C&C Chakowski & Ciszek, adiunkta i wykładowcy prawa pracy na Wydziale Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego, strategia migracyjna zawiera elementy, które już pojawiły się w projekcie ustawy o warunkach dopuszczalności powierzania pracy cudzoziemcom na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, przygotowanym przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, a część to są rozwiązania na przyszłość, futurystyczne, które powielają rozwiązania z projektu. – Wygląda to tak, że były jakieś założenia, na bazie których przygotowany został przez ministerstwo projekt ustawy, a na jego podstawie opracowana została strategia migracyjna – mówi dr Maciej Chakowski. Zwraca przy tym uwagę na to, że – jak wynika ze w strategii - agencje zatrudnienia, czyli agencje pracy tymczasowej, mogą zostać poddane większej kontroli. Wśród kwestii, które mogą budzić duże zainteresowanie w strategii dr Chakowski wymienia kwestię outsourcingu pracowniczego, który jest ukrytą formą pracy tymczasowej, a który ustawodawca w projekcie ustawy zamierza zablokować czy wręcz zlikwidować. – Najprostszy sposób to uniemożliwienie legalizacji pobytu i pracy – zauważa. W efekcie firmy będą musiały decydować się na bezpośrednie zatrudnienie cudzoziemców.
Nadia Winiarska, ekspertka Konfederacji Lewiatan w zakresie prawa migracyjnego i zatrudnienia, jest zdania, że strategia migracyjna jest oderwana od realiów rynku pracy. – Uważamy, że aktualne wyzwania związane z niedoborem kadr zostały w niej pominięte. Rozumiemy konieczność zapewnienia bezpieczeństwa jako priorytet, ale z drugiej strony potrzebujemy dostępu do szybkiej i skutecznej ścieżki legalizacji pobytu i pracy cudzoziemców. Tymczasem z dokumentu nie wynika, czy dostęp do polskiego rynku pracy będą miały zapewniony tylko osoby spełniające określone w strategii kryteria, czy aktualne procedury legalizacji zatrudnienia zostaną utrzymane – mówi Nadia Winiarska. Jak podkreśla, w strategii migracyjnej nie ma też wzmianki o tym, że cudzoziemcy od lat skutecznie uzupełniają braki kadrowe na rynku pracy. Dotychczas dla pracodawców był to najskuteczniejszy sposób radzenia sobie z luką podażową. Jest to problem, który będzie się pogłębiał. – Autorzy strategii wskazują na konieczność aktywizacji lokalnych pracowników, ale do tej pory nie udało się stworzyć skutecznych mechanizmów aktywacji niedoreprezentowanych na rynku pracy grup społecznych; tymczasem zasoby pracy się kurczą – zauważa Nadia Winiarska. I dodaje: – Zgadzamy się z tym, że należy aktywizować grupy bierne zawodowo, ale migranci zarobkowi są potrzebni, bo automatyzacja i cyfryzacja procesów nie zastąpią pracowników w niektórych zawodach. Cudzoziemcy pełnią komplementarną rolę na rynku pracy, uzupełniają luki w różnych gałęziach gospodarki. W strategii pominięta została kwestia kosztów automatyzacji oraz fakt, że nie zawsze jest ona możliwa, jak chociażby w branży opieki zdrowotnej i społecznej, która z uwagi na trendy demograficzne będzie zyskiwała na znaczeniu.
Z kolei BCC stoi na stanowisku, że projektowane regulacje wpłyną na cały rynek pracy i mogą pociągnąć za sobą konsekwencje zarówno gospodarcze, jak i społeczne. Bo choć intencje MRPiPS dotyczące zapewnienia cudzoziemcom godnych warunków pracy są bez wątpienia uzasadnione, to sposób, w jaki resort podchodzi do tego zagadnienia, jest niewłaściwy.
- Napływ coraz większej liczby cudzoziemców do Polski wymaga pilnego przygotowania konkretnych regulacji dotyczących ich dostępu do rynku pracy. Działająca przy BCC Komisja ds. Polityki Migracyjnej wielokrotnie o to postulowała. Doceniamy część zmian proponowanych przez resort pracy, w szczególności tych, które zmierzają do uproszczenia i przyspieszenia procedur związanych z zatrudnianiem cudzoziemców, jednak jesteśmy głęboko zaniepokojeni wprowadzonymi do projektu poprawkami - mówi Joanna Torbé-Jacko, adwokat, ekspert BCC ds. prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, przewodnicząca Komisji BCC ds. Polityki Migracyjnej. I zwraca uwagę na fakt, że już po przeprowadzonych konsultacjach na stronie internetowej Rządowego Centrum Legislacji opublikowana została wersja projektu, która diametralnie różni się od treści, który był poddany konsultacjom. Istotną zmiana dotyczy wprowadzenia w stosunku do określonej grupy cudzoziemców (zatrudnionych w oparciu o procedurę oświadczeniową lub zezwolenie na pracę) obowiązku zatrudnienia wyłącznie w oparciu o umowę o pracę. Takie rozwiązanie nie jest właściwe. Dalece niewłaściwe jest także to, że nie zostało uwzględnione w konsultacjach - podkreśla mec. Torbé-Jacko. Według niej zaniechanie przeprowadzenia konsultacji publicznych w procesie legislacyjnym narusza zasady demokratycznego państwa prawa i prowadzi po raz kolejny do zachwiania zaufania uczestników dialogu społecznego.
Zobacz również w LEX: Przeniesienie pracowników w ramach przedsiębiorstw powiązanych wewnątrz Unii Europejskiej na podstawie dyrektywy 2014/66/UE > >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
