Czy pracodawca ma obowiązek przywrócić do pracy pracownicę w ciąży bez orzeczenia sądu?

Pytanie pochodzi z publikacji Serwis Prawa Pracy i Ubezpieczeń SpołecznychPracodawca wypowiedział umowę o pracę na czas określony. Z dniem 21 marca pracownik otrzymał świadectwo pracy i został wyrejestrowany. Po trzech tygodniach -10 kwietnia, pracownica wystąpiła z wnioskiem o anulowanie wypowiedzenia, gdyż jest w ciąży, załączyła do wniosku zaświadczenie lekarskie, z którego wynikało, iż w ostatnim dniu pracy była w ciąży. Jednocześnie dostarczyła zwolnienie lekarskie na okres 35 dni począwszy od 10 kwietnia.Czy pracodawca ma obowiązek przywrócić pracownicę do pracy bez orzeczenia sądu?Czy za trzytygodniowy okres po rozwiązaniu umowy, a dzień kiedy dowiedziała się o ciąży a nie pracowała, pracodawca ma obowiązek wypłacenia wynagrodzenia i na jakiej zasadzie (czy jako wynagrodzenie za pracę)?Od kiedy pracodawca powinien ponownie zgłosić ciężarną pracownicę do ZUS, jeśli nie zwróciła się ona do sądu o przywrócenie do pracy czy anulowanie wypowiedzenia?

Odpowiedź:
Jeżeli pracownica zaszła w ciążę w okresie wypowiedzenia umowy o pracę to dokonane przez pracodawcę wypowiedzenie umowy o pracę jest sprzeczne z zakazem określonym w art. 177 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 1502 z późn. zm.) – dalej k.p. Jeżeli okresy wypowiedzenia umowy o pracę na czas określony już upłynął, pracodawca nie może cofnąć oświadczenia o wypowiedzeniu umowy o pracę, nawet jeżeli pracownik wyraża na to zgodę.
Uzasadnienie:
Stosownie do art. 177 § 1 k.p., pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie ciąży, a także w okresie urlopu macierzyńskiego pracownicy, chyba że zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z jej winy i reprezentująca pracownicę zakładowa organizacja związkowa wyraziła zgodę na rozwiązanie umowy. Zakaz ten – co wynika z art. 177 § 2 k.p. – nie obowiązuje w przypadku pracownicy w okresie próbnym nieprzekraczającym jednego miesiąca. Nie ulega zatem wątpliwości, że zakazem, o którym mowa w art. 177 § 1 k.p., jest również objęta pracownica zatrudniona na podstawie umowy o pracę na czas określony.
W orzecznictwie sądowym wyrażany jest pogląd, że ustanowiony w art. art. 177 § 1 k.p. zakaz rozwiązywania z pracownicą umowy o pracę w okresie ciąży obowiązuje również w sytuacji, gdy zaszła ona w ciążę w okresie wypowiedzenia (wyrok SN z dnia 2 czerwca 1995 r., I PRN 23/95, wyrok SN z dnia 29 marca 2001 r., I PKN 330/00). W orzecznictwie sądowym nie budzi również wątpliwości to, że wyrażony w art. 177 § 1 k.p. zakaz wypowiedzenia (i rozwiązania) przez pracodawcę umowy o pracę z pracownicą w okresie ciąży i urlopu macierzyńskiego nie oznacza, że wypowiedzenie nie wywołuje skutku prawnego w postaci rozwiązania umowy o pracę. Jest to wypowiedzenie niezgodne z prawem, a skutki tego określone są w art. 45 § 1 k.p. (wyrok SN z dnia 10 sierpnia 2010 r., I PK 17/10). Zgodnie z art. 300 k.p. w zw. z art. 61 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 121 z późn. zm.) złożone pracownikowi przez pracodawcę oświadczenie o wypowiedzeniu umowy o pracę może być cofnięte za zgodą pracownika. Taki pogląd prezentowany jest również w orzecznictwie sądowym, o czym może świadczyć choćby uchwała SN z dnia 23 października 1986 r., III PZP 62/86. Nie ulega przy tym wątpliwości, że skuteczne cofnięcie przez pracodawcę wypowiedzenia umowy o pracę jest możliwe tylko wówczas, gdy oświadczenie pracodawcy w tym zakresie zostanie złożone pracownikowi jeszcze zanim upłynie okres wypowiedzenia (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 grudnia 2008 r., I PK 92/08).
Biorąc powyższe pod uwagę należy stwierdzić, że jeżeli pracodawca wypowiedział umowę o prace na czas określony i uległa ona rozwiązaniu w dniu 21 marca 2015 r. to po tej dacie pracodawca nie może skutecznie cofnąć już dokonanego wypowiedzenia umowy o pracę. Jeżeli pracownica w okresie wypowiedzenia zaszła w ciążę, dokonane przez pracodawcę wypowiedzenie umowy o pracę na czas określony jakkolwiek jest skuteczne (tj. doprowadziło do rozwiązaniu umowy o pracę) to jednocześnie jest niezgodne z prawem.  Z art. 50 § 5 w zw. z art. 45 § 1 k.p. wynika, że jeżeli niezgodne z prawem wypowiedzenie umowy o pracę zawartej na czas określony nastąpiło w okresie ciąży, sąd pracy – stosownie do żądania pracownika – orzeka o bezskuteczności wypowiedzenia, a jeżeli umowa uległa już rozwiązaniu – o przywróceniu pracownika do pracy na poprzednich warunkach albo o odszkodowaniu.

Piotr Kostrzewa,
autor współpracuje z publikacją Serwis Prawa Pracy i Ubezpieczeń Społecznych 
Odpowiedzi udzielono 20.04.2015 r.