Student otrzymuje rentę rodzinną po ojcu. Jednocześnie w okresie od stycznia do sierpnia 2006 r. prowadził działalność gospodarczą (wyrejestrował działalność na koniec sierpnia). W 2007 r. otrzymał pismo z ZUS informujące go, że jego przychody przekroczyły kwotę uprawniającą do otrzymywania renty w pełnej wysokości i nakazał zwrot części świadczenia.
Z pisma wynika, że przychód wyliczony przez ZUS stanowi:
za okres od stycznia do sierpnia 2006 r. kwota będąca podstawą wymiaru składek na ubezpieczenie (60% średniej krajowej) - nie wynika to wprost z pisma, ale wyliczona przez ZUS kwota jest sumą podstawy wymiaru składek pomnożonej przez 8 miesięcy, przez które student prowadził działalność,
od września do grudnia - kwota faktycznie uzyskana z umowy zlecenie i umowy o pracę.
Faktyczny przychód uzyskany w ramach prowadzonej działalności przez studenta był jednak niższy i po zsumowaniu z dochodami uzyskanymi od września nie przekraczał kwot, które powodują zmniejszenie świadczenia.
Jaki przychód stanowi podstawę zmniejszenia renty otrzymywanej przez studenta? Czy przychód faktycznie uzyskany i wykazany w PIT, czy podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne?
W przypadku emerytów i rencistów prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą - dla potrzeb stosowania przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 z późn. zm.) - dalej u.e.r.f.u.s., dotyczących zmniejszania emerytury lub renty albo zawieszania prawa do tych świadczeń - za przychód uważa się ich podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 11, poz. 74 z późn. zm.) - dalej u.s.u.s., a nie faktycznie uzyskany przychód z tytułu tej działalności.
Kwestię zawieszenia prawa do emerytury lub renty oraz zmniejszenia tych świadczeń z uwagi na osiągane przychody z działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego regulują art. 103-106 u.e.r.f.u.s. Z przepisów tych wynika, że:
prawo do emerytury lub renty ulega zawieszeniu w przypadku, gdy emeryt lub rencista osiąga przychody z działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego w wysokości przekraczającej 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy,
emerytura lub renta ulega zmniejszeniu, jeżeli emeryt lub rencista osiąga przychody z działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego w wysokości przekraczającej 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy.
Za działalność podlegającą obowiązkowi ubezpieczenia społecznego uważa się między innymi pozarolniczą działalność (w tym pozarolniczą działalność gospodarczą) nawet, jeżeli z uwagi na ustalone prawo do emerytury lub renty nie rodzi ona obowiązku ubezpieczeń społecznych.
Stosownie do art. 104 ust. 1a u.e.r.f.u.s. dla emerytów i rencistów prowadzących pozarolniczą działalność - dla potrzeb stosowania przepisów dotyczących zawieszenia prawa do emerytury lub renty oraz zmniejszenia wysokości tych świadczeń - za przychód uważa się przychód stanowiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne w rozumieniu u.s.u.s. Zgodnie z art. 18 ust. 9 oraz art. 18a ust. 1 u.s.u.s. podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne przedsiębiorcy stanowi zadeklarowana przez niego kwota, która nie może być jednak niższa od kwoty:
60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale,
30% minimalnego wynagrodzenia za pracę - w przypadku przedsiębiorców uprawnionych do tzw. preferencyjnej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne.
Powyższe oznacza, że podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, a co za tym idzie przychodu powodującego zawieszenie prawa do emerytury lub renty albo zmniejszenie tych świadczeń, nie stanowi faktycznie osiągany przez przedsiębiorcę przychód z tytułu działalności gospodarczej tylko zadeklarowana przez niego kwota. Nie ulega jednak wątpliwości, że użycie przez ustawodawcę w art. 104 ust. 1a u.e.r.f.u.s. sformułowania "przychód stanowiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych" jest niefortunne i może niektórych adresatów tego przepisu wprowadzać w błąd. Na koniec wypada dodać, że przepisów art. 103-106 u.e.r.f.u.s. nie stosuje się do tych emerytów i rencistów, którzy osiągnęli zasadniczy wiek emerytalny (tj. 60 lat w przypadku kobiet i 65 lat w przypadku mężczyzn).
Z pisma wynika, że przychód wyliczony przez ZUS stanowi:
za okres od stycznia do sierpnia 2006 r. kwota będąca podstawą wymiaru składek na ubezpieczenie (60% średniej krajowej) - nie wynika to wprost z pisma, ale wyliczona przez ZUS kwota jest sumą podstawy wymiaru składek pomnożonej przez 8 miesięcy, przez które student prowadził działalność,
od września do grudnia - kwota faktycznie uzyskana z umowy zlecenie i umowy o pracę.
Faktyczny przychód uzyskany w ramach prowadzonej działalności przez studenta był jednak niższy i po zsumowaniu z dochodami uzyskanymi od września nie przekraczał kwot, które powodują zmniejszenie świadczenia.
Jaki przychód stanowi podstawę zmniejszenia renty otrzymywanej przez studenta? Czy przychód faktycznie uzyskany i wykazany w PIT, czy podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne?
W przypadku emerytów i rencistów prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą - dla potrzeb stosowania przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 z późn. zm.) - dalej u.e.r.f.u.s., dotyczących zmniejszania emerytury lub renty albo zawieszania prawa do tych świadczeń - za przychód uważa się ich podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 11, poz. 74 z późn. zm.) - dalej u.s.u.s., a nie faktycznie uzyskany przychód z tytułu tej działalności.
Kwestię zawieszenia prawa do emerytury lub renty oraz zmniejszenia tych świadczeń z uwagi na osiągane przychody z działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego regulują art. 103-106 u.e.r.f.u.s. Z przepisów tych wynika, że:
prawo do emerytury lub renty ulega zawieszeniu w przypadku, gdy emeryt lub rencista osiąga przychody z działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego w wysokości przekraczającej 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy,
emerytura lub renta ulega zmniejszeniu, jeżeli emeryt lub rencista osiąga przychody z działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego w wysokości przekraczającej 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy.
Za działalność podlegającą obowiązkowi ubezpieczenia społecznego uważa się między innymi pozarolniczą działalność (w tym pozarolniczą działalność gospodarczą) nawet, jeżeli z uwagi na ustalone prawo do emerytury lub renty nie rodzi ona obowiązku ubezpieczeń społecznych.
Stosownie do art. 104 ust. 1a u.e.r.f.u.s. dla emerytów i rencistów prowadzących pozarolniczą działalność - dla potrzeb stosowania przepisów dotyczących zawieszenia prawa do emerytury lub renty oraz zmniejszenia wysokości tych świadczeń - za przychód uważa się przychód stanowiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne w rozumieniu u.s.u.s. Zgodnie z art. 18 ust. 9 oraz art. 18a ust. 1 u.s.u.s. podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne przedsiębiorcy stanowi zadeklarowana przez niego kwota, która nie może być jednak niższa od kwoty:
60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale,
30% minimalnego wynagrodzenia za pracę - w przypadku przedsiębiorców uprawnionych do tzw. preferencyjnej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne.
Powyższe oznacza, że podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, a co za tym idzie przychodu powodującego zawieszenie prawa do emerytury lub renty albo zmniejszenie tych świadczeń, nie stanowi faktycznie osiągany przez przedsiębiorcę przychód z tytułu działalności gospodarczej tylko zadeklarowana przez niego kwota. Nie ulega jednak wątpliwości, że użycie przez ustawodawcę w art. 104 ust. 1a u.e.r.f.u.s. sformułowania "przychód stanowiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych" jest niefortunne i może niektórych adresatów tego przepisu wprowadzać w błąd. Na koniec wypada dodać, że przepisów art. 103-106 u.e.r.f.u.s. nie stosuje się do tych emerytów i rencistów, którzy osiągnęli zasadniczy wiek emerytalny (tj. 60 lat w przypadku kobiet i 65 lat w przypadku mężczyzn).