Odpowiedź
Ograniczona regulacja prawna dotycząca oceny ryzyka zawodowego nakazuje oceniać je z uwzględnieniem wyposażenia stanowisk pracy oraz miejsc usytuowania stosowanych substancji oraz zmian w zakresie organizacji pracy. Przeprowadzając ocenę ryzyka zawodowego, należy uwzględnić ogół czynników środowiska pracy oraz sposoby wykonywania prac. Prawidłowa i rzetelna ocena ryzyka zawodowego nie może opierać się wyłącznie na ocenie poszczególnych stanowisk dokonanych w sposób „abstrakcyjny” w oderwaniu od specyfiki i charakterystyki środowiska pracy występującej w konkretnym przypadku.
Jeśli ramach wykonywanej pracy występują zagrożenia związane ze stosowaniem substancji niebezpiecznych, występuje zagrożenie wybuchowe oraz narażenie na czynniki biologiczne, można przyjąć, że zagrożenia te należy uwzględnić w ramach jednej oceny ryzyka zawodowego – dla konkretnego stanowiska pracy. Nie wyłącza to obowiązków dokonania oceny ryzyka wynikających z odrębnych przepisów związanych np. ze stosowaniem szkodliwych czynników biologicznych czy występowania atmosfery wybuchowej. Wydaje się, że nie ma przeszkód, aby w ramach ogólnej oceny ryzyka zawodowego danego stanowiska pracy skorzystać z poszczególnych ocen ryzyka związanych np. z występowaniem czynników biologicznych czy atmosfery wybuchowej.
Uzasadnienie
Każdy rodzaj pracy, niezależnie od jej specyfiki i miejsca wykonywania, wiąże się z ryzykiem, jakie ponosi pracownik w związku z wykonywaniem umówionych zadań. Pojęcie ryzyka zawodowego zostało zdefiniowane w § 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650 z późn. zm.) - dalej r.b.h.p. Ryzykiem zawodowym jest prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywaną pracą, powodujących straty, w szczególności wystąpienia u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy.
Obowiązek przeprowadzenia oceny ryzyka zawodowego wynika z art. 226 pkt 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1976 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2016 r. poz. 1666) - dalej k.p., jednak obowiązujące w tym zakresie regulacje nie zawierają norm oraz zasad, z których wynikałby jeden obowiązujący standard przeprowadzania oceny ryzyka zawodowego. Może to powodować trudności w ocenie prawidłowości przeprowadzonej i udokumentowanej oceny. Z jednej strony zaleca się, aby ocena ryzyka została dokonana w sposób możliwie najprostszy – z drugiej nie może to być utożsamiane z uproszczeniem czy pomijaniem mniej istotnych zagrożeń w opinii dokonującego oceny. Każde stanowisko pracy, zawód, profesja czy specjalność wiąże się z mniejszą lub większą liczbą mniej lub bardziej poważnych zagrożeń. W szeroko rozumianym środowisku pracy w ramach danego stanowiska pracy mogą wystąpić zagrożenia wybuchowe, związane ze stosowaniem substancji niebezpiecznych czy wynikające z występujących czynników biologicznych. Powinny być one uwzględnione na etapie identyfikowania zagrożeń i szacowania ryzyka – w ramach jednej oceny ryzyka zawodowego, która kończy się dokumentem potwierdzającym dokonanie oceny. Zgodnie z § 39a ust. 3 r.b.h.p., dokument taki zawiera opis ocenianego stanowiska pracy, w tym występujące na danym stanowisku niebezpieczne, szkodliwe i uciążliwe czynniki środowiska pracy. Ocena ryzyka jest zatem dokumentem zbiorczym – jest ona dokonywana dla danego stanowiska pracy, która jest świadczona w konkretnych warunkach środowiska pracy. Należy przyjąć, że ocena ryzyka powinna być przeprowadzana nie dla danego, abstrakcyjnie pojmowanego stanowiska pracy (profilu stanowiska), a stanowiska pracy zlokalizowanego w takich, a nie innych warunkach, w ramach którego wykonuje się dane czynności z wykorzystaniem konkretnych narzędzi, instrukcji itp.
Od oceny ryzyka zawodowego występującego przy danych pracach, która uwzględnia ogół warunków pracy należy odróżnić ocenę ryzyka związanego z możliwością wystąpienia w miejscach pracy atmosfery wybuchowej, jak również ocenę ryzyka zawodowego, na jakie jest lub może być narażony pracownik w związku z działaniem czynników biologicznych. Przepisy szczegółowe dotyczące zagadnienia atmosfery wybuchowej oraz czynników biologicznych nie dają podstaw, aby uznać, że dokonana na ich podstawie ocena ryzyka wyłącza obowiązek dokonania przez pracodawcę oceny ryzyka zawodowego danego stanowiska pracy, uwzględniającego wszystkie czynniki środowiska pracy i sposoby jej wykonywania.
W praktyce może powstać wątpliwość, czy oraz na ile ocena ryzyka związana np. z zagrożeniem wybuchowym może być wykorzystana w opracowywanej ocenie ryzyka zawodowego danego stanowiska pracy. Przepisy nie regulują powyższej kwestii. Jednak wydaje się, że nie ma przeciwwskazań, aby dane zebrane w ramach dokonywania takiej „szczególnej” oceny ryzyka były wykorzystane w szerszej ocenie ryzyka zawodowego.
Sebastian Kryczka, autor współpracuje z publikacją Serwis BHP.
Odpowiedzi udzielono: 15 października 2016 r.
