Pytanie
W firmie podczas procesu technologicznego jest mieszanych ze sobą kilka substancji niebezpiecznych (każda substancja posiada kartę charakterystyki). Następnie ta mieszanina jest wykorzystywana przez pracowników w dalszej produkcji (nie jest nigdzie dalej sprzedawana).
Czy na taką mieszaninę kilku substancji niebezpiecznych trzeba zrobić kartę charakterystyki?
W jakich pojemnikach należy przechowywać powstałą substancję (obecnie jest przechowywana w słoikach)?
Jak oznakować dany pojemnik?
Odpowiedź
1. Przygotowywanie mieszaniny niebezpiecznej na użytek własny nie wymaga od pracodawcy sporządzania dla niej karty charakterystyki. Pracodawca powinien natomiast poinformować pracowników, którzy będą tę mieszankę stosowali, o zagrożeniach związanych z jej użytkowaniem. Może to zrobić za pośrednictwem odpowiedniej instrukcji BHP.
2. Pojemnik z mieszaniną wytworzoną na użytek własny powinien być oznakowany w sposób czytelny (oznakowanie powinno być umieszczone na etykiecie lub bezpośrednio na opakowaniu mieszaniny), tak aby można było łatwo zidentyfikować jego zawartość. W tym celu wskazanym byłoby oznakowanie go odpowiednimi piktogramami oraz zamieszczenie nazwy substancji, z których składa się mieszanina, w celu możliwości łatwej identyfikacji substancji odpowiedzialnych za główne zagrożenia zdrowotne.
Uzasadnienie
Stosownie do postanowień art. 31 rozporządzenia (WE) Nr 1907/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z 18.12.2006 r. w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakresie chemikaliów (REACH) i utworzenia Europejskiej Agencji Chemikaliów, zmieniającego dyrektywę 1999/45/WE oraz uchylającego rozporządzenie Rady (EWG) nr 793/93 i rozporządzenie Komisji (WE) nr 488/94, jak również dyrektywę Rady 76/769/EWG i dyrektywy Komisji 91/155/EWG, 93/67/EWG, 93/105/WE i 2000/21/WE (Dz.Urz. UE L str. 1 ze zm.) – dalej rozp. REACH, dostawca substancji lub mieszaniny niebezpiecznej jest zobowiązany do dostarczenia odbiorcy tej substancji lub mieszaniny karty charakterystyki sporządzoną zgodnie z załącznikiem II do tego rozporządzenia. Karta charakterystyki, o której mowa powyżej, powinna zawierać datę jej sporządzenia i następujące pozycje:
1. identyfikacja substancji/mieszaniny i identyfikacja przedsiębiorstwa,
2. identyfikacja zagrożeń,
3. skład/informacja o składnikach,
4. pierwsza pomoc,
5. postępowanie w przypadku pożaru,
6. postępowanie w przypadku niezamierzonego uwolnienia do środowiska,
7. postępowanie z substancją/mieszaniną i jej/jego magazynowanie,
8. kontrola narażenia/środki ochrony indywidualnej,
9. właściwości fizyczne i chemiczne,
10. stabilność i reaktywność,
11. informacje toksykologiczne,
12. informacje ekologiczne,
13. postępowanie z odpadami,
14. informacje o transporcie,
15. informacje dotyczące przepisów prawnych,
16. inne informacje.
Z uwagi na to, że karta charakterystyki niebezpiecznych substancji i/lub ich szczegółowo informuje o niebezpiecznych właściwościach poszczególnych substancji chemicznych i/lub ich mieszanin, rodzaju i rozmiarach stwarzanego przez nie zagrożenia oraz o zasadach postępowania z nimi, co umożliwia racjonalną i efektywną profilaktykę w zakładach pracy, a w przypadku awarii – ochronę ludzi i środowiska naturalnego poza danym zakładem pracy, przepisy bhp obligują pracodawcę do jej zapewnienia.
Zgodnie bowiem z art. 220 § 1 ustawy z 26.06.1974 r. – Kodeks pracy – dalej k.p., niedopuszczalne jest stosowanie materiałów i procesów technologicznych bez uprzedniego ustalenia stopnia ich szkodliwości dla zdrowia pracowników i podjęcia odpowiednich środków profilaktycznych. Ponadto, zgodnie z art. 221 k.p., niedopuszczalnym jest stosowanie substancji niebezpiecznej, mieszaniny niebezpiecznej, substancji stwarzającej zagrożenie lub mieszaniny stwarzającej zagrożenie bez posiadania aktualnego spisu tych substancji i mieszanin oraz kart charakterystyki, a także opakowań zabezpieczających przed ich szkodliwym działaniem, pożarem lub wybuchem.
Należy jednak przypomnieć, że zgodnie z art. 2 ust. 1 lit. c) rozp. REACH, jego przepisy nie mają zastosowania do półproduktów niewyodrębnianych. Stąd też nie ma obowiązku posiadania i dystrybuowania wewnętrznego kart charakterystyki dla produktów takich, jak mieszanka mieszanina niebezpieczna wytworzona na użytek własny.
Z uwagi na to, że zgodnie z art. 237[4] § 2 k.p., pracodawca jest obowiązany do wydawania szczegółowych instrukcji i wskazówek dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach pracy, a także, zgodnie z art. 297[1] § 1 k.p., przekazywać pracownikom informacje o zagrożeniach dla zdrowia i życia występujących w zakładzie pracy, na poszczególnych stanowiskach pracy i przy wykonywanych pracach, w tym o zasadach postępowania w przypadku awarii i innych sytuacji zagrażających zdrowiu i życiu pracowników – pracodawca powinien opracować odpowiednią instrukcję (instrukcje) bhp i zapoznać z nią (z nimi) pracowników.
Warto również przypomnieć, że zgodnie z przepisami rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26.09.1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy – dalej r.b.h.p., taka instrukcja powinna w sposób zrozumiały dla pracowników wskazywać czynności, jakie należy wykonać przed rozpoczęciem danej pracy, zasady i sposoby bezpiecznego wykonywania pracy, czynności do wykonania po jej zakończeniu oraz zasady postępowania w sytuacjach awaryjnych, stwarzających zagrożenia dla życia lub zdrowia pracowników. Instrukcje dotyczące prac związanych ze stosowaniem niebezpiecznych substancji chemicznych i ich mieszanin powinny uwzględniać informacje zawarte w kartach charakterystyki tych substancji i ich mieszanin.
Odnosząc się do kwestii przechowywania takiej mieszaniny należy wyjaśnić, że zgodnie z § 94 r.b.h.p., zbiorniki, naczynia i inne opakowania służące do przechowywania materiałów niebezpiecznych powinny być:
17. oznakowane w sposób określony w przepisach rozporządzenie Ministra Zdrowia z 20.04.2012 r. w sprawie oznakowania opakowań substancji niebezpiecznych i mieszanin niebezpiecznych oraz niektórych mieszanin,
18. wykonane z materiału niepowodującego niebezpiecznych reakcji chemicznych z ich zawartością i nieulegającego uszkodzeniu w wyniku działania znajdującego się w nich materiału niebezpiecznego;
19. wytrzymałe i zabezpieczone przed uszkodzeniem z zewnątrz odpowiednio do warunków ich stosowania;
20. odpowiednio szczelne i zabezpieczone przed wydostawaniem się z nich niebezpiecznej zawartości lub dostaniem się do ich wnętrza innych substancji, które w kontakcie z ich zawartością mogą stworzyć stan zagrożenia;
21. wypełnione w sposób zapewniający wolną przestrzeń odpowiednio do możliwości termicznego rozszerzania się cieczy w warunkach przechowywania, transportu i stosowania.
Opróżnione pojemniki po materiałach niebezpiecznych przeznaczone do wielokrotnego użycia powinny spełniać wymagania określone pkt 1-4.
Należy również pamiętać, że niedopuszczalne jest przechowywanie materiałów niebezpiecznych w pojemnikach i opakowaniach po środkach spożywczych.
Przepisy określające sposób oznakowania substancji niebezpiecznych i ich mieszanin wskazują, że oznakowanie to może być umieszczone na etykiecie lub bezpośrednio na opakowaniu substancji niebezpiecznej lub mieszaniny niebezpiecznej. Oznakowanie należy umieścić na opakowaniu w taki sposób, aby jego treść mogła zostać odczytana poziomo, gdy opakowanie pozostaje w normalnym położeniu. Etykieta powinna być trwale przymocowana do powierzchni opakowania.
Wewnętrzna powierzchnia etykiety powinna przylegać bezpośrednio i w całości do opakowania.
Z uwagi na to, że w opisanym przypadku wytworzona mieszanina nie posiada nazwy handlowej (została sporządzona na użytek własny), uważam, że pracodawca powinien oznakować ją piktogramami według wzoru określonego w załączniku nr 1 do rozporządzenie Ministra Zdrowia z 20.04.2012 r. w sprawie oznakowania opakowań substancji niebezpiecznych i mieszanin niebezpiecznych oraz niektórych mieszanin oraz zamieścić nazwy substancji, z których składa się mieszanina, w celu łatwej identyfikacji substancji odpowiedzialnych za główne zagrożenia zdrowotne.
Maciej Ambroziewicz
Czy dla mieszaniny kilku substancji niebezpiecznych należy przygotować kartę charakterystyki?
Przeczytaj odpowiedź eksperta Serwisu BHP.
