Zgodnie z art. 304 k.p. pracodawca, a także przedsiębiorca niebędący pracodawcą, mają obowiązek zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy osobom fizycznym wykonującym na jego rzecz pracę na podstawie umowy cywilno-prawnej w zakładzie lub w innym wyznaczonym przez pracodawcę miejscu. Taki sam obowiązek ma pracodawca wobec studentów i uczniów odbywających u niego praktyki zawodowe oraz osób wykonujących pracę w ramach własnej działalności gospodarczej. Więc, w razie prowadzenia prac w miejscu, do którego mają dostęp osoby niebiorące udziału w procesie pracy, pracodawca jest obowiązany zastosować środki niezbędne do zapewnienia ochrony życia i zdrowia również tym osobom.
Ponieważ mogą nasuwać się wątpliwości, czy na pracodawcy zatrudniającym osoby na podstawie umowy cywilnoprawnej spoczywają wszystkie obowiązki w zakresie bhp, oraz czym to skutkuje w konkretnym przypadku, wyjaśnijmy, że w odniesieniu do tych osób ustawodawca nałożył na pracodawcę wszystkie obowiązki ujęte w art. 207 § 2 k.p. - te same, które dotyczą pracowników zatrudnionych na umowę o pracę. Tym samym pracodawca jest obowiązany chronić zdrowie i życie również pracowników “cywilno-prawnych” przez zapewnienie im bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki.
Pracodawca ponadto jest obowiązany przekazywać wszystkim tym pracownikom informacje o zagrożeniach dla zdrowia i życia występujących w zakładzie pracy, na poszczególnych stanowiskach pracy i przy wykonywanych pracach, w tym o zasadach postępowania w przypadku awarii i innych sytuacji zagrażających zdrowiu i życiu pracowników, o działaniach ochronnych i zapobiegawczych, podjętych w celu wyeliminowania lub ograniczenia tych zagrożeń, informacje o pracownikach wyznaczonych w zakładzie do udzielania pierwszej pomocy i wykonywania działań w zakresie zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników.
Jak wiadomo, w prawie pracy obowiązuje zasada, że to co jest obowiązkiem pracodawcy stanowi prawo pracownika - i na odwrót. Zrównanie uprawnień pracowników i ww. osób oznacza, że np. w przypadku powierzenia elektrykowi (niebędącemu pracownikiem zakładu) wykonywania prac na terenie zakładu pracy, pracodawca powinien m.in. upewnić się, czy posiada on do wykonania tych prac wymagane kwalifikacje i uprawnienia, oraz czy pozwala mu na to stan jego zdrowia.
Przywołana zasada wzajemności praw i obowiązków pracodawcy i pracownika oznacza, że pracodawca ma prawo również od osób wykonujących pracę na innej podstawie niż umowa o pracę egzekwować przestrzeganie przepisów i zasad bhp, w szczególności wymagać znajomości przepisów i zasad bhp, uczestnictwa w szkoleniu i instruktażu z tego zakresu, poddawania się wymaganym egzaminom sprawdzającym, wykonywania pracy w sposób zgodny z wymaganiami bhp i stosowania się do wydawanych w tym zakresie poleceń i wskazówek przełożonych. Osoby te powinny współdziałać z pracodawcą i przełożonymi w wypełnianiu obowiązków dotyczących bhp, a także niezwłocznie zawiadomić pracodawcę lub osobę wyznaczoną do nadzoru nad ich pracą o zauważonym w zakładzie pracy wypadku albo zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec współpracowników, a także inne osoby znajdujące się w rejonie zagrożenia, o grożącym im niebezpieczeństwie.
Określone w art. 207 § 2 k.p. obowiązki pracodawcy mające chronić życie i zdrowie osób dla niego pracujących, mają raczej charakter techniczno-organizacyjny i wiążą się z zapewnieniem w jego zakładzie takich warunków pracy, w jakich jej wykonywanie nie będzie zagrażało życiu lub zdrowiu pracujących. Dlatego też pracodawca, występujący w roli zleceniodawcy, nie ma bezwzględnego obowiązku kierowania osób niebędących pracownikami na badania lekarskie czy szkolenia bhp. Jeżeli jednak uzna, że jest to konieczne, np. ze względu na rodzaj wykonywanej pracy i długość trwania umowy, może to uczynić, te zaś osoby będą miały obowiązek wykonania tego polecenia.
Obowiązek ochrony zdrowia lub życia nie zależy od formy zatrudnienia, ale od samego faktu, że praca taka jest lub ma być świadczona.
Edward Kołodziejczyk