Stosunkowo mało wiemy o zasadach bezpieczeństwa pracy pracowników służb „mundurowych”, tym mniej, że np. w odniesieniu do Służby Celnej problem ten nie był uregulowany w odrębnym akcie prawnym. Dopiero rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 28 października 2009 r. w sprawie szczegółowych warunków bezpieczeństwa i higieny służby funkcjonariuszy celnych (Dz. U. Nr 181, poz. 1412) - dalej r.b.h.s. uregulowało te kwestie.

Zgodnie z r.b.h.s. kierownik urzędu celnego ma obowiązek chronić życie i zdrowie funkcjonariusza celnego poprzez zapewnienie mu bezpiecznych i higienicznych warunków służby przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki. Ochrona życia i zdrowia funkcjonariusza powinna polegać na organizowaniu służby w sposób zapobiegający wypadkom, chorobom zawodowym i innym schorzeniom związanym z warunkami służby, w szczególności poprzez zapewnienie pełnienia służby w budynkach i pomieszczeniach, które spełniają wymagania i normy odpowiednie do rodzaju wykonywanych czynności oraz liczby funkcjonariuszy, a następnie utrzymanie tych budynków, pomieszczeń, stanowisk służbowych, pojazdów, maszyn oraz innych urządzeń technicznych i instalacji we właściwym stanie. Celnicy powinni mieć stworzone właściwe warunki higieniczno-sanitarne oraz udostępnione niezbędne środki higieny osobistej, właściwie zorganizowane stanowiska służbowe z odpowiednim wyposażeniem technicznym, gwarantującym bezpieczne wykonywanie czynności służbowych. Funkcjonariusze celni powinni być zaopatrzeni w niezbędne środki ochrony indywidualnej zapewniające neutralizację zagrożeń i prawidłową ochronę oraz w odzież i obuwie robocze. Powinni być zapoznawani z przepisami i zasadami dotyczącymi bezpiecznego wykonywania czynności służbowych oraz powinni otrzymywać stosowne instrukcje w tym zakresie.

Ponadto kierownik urzędu celnego ma obowiązek informować pracowników o zagrożeniach, systemie udzielania pomocy przedmedycznej i ewakuacji w przypadku wystąpienia bezpośredniego zagrożenia dla życia i zdrowia, zapewnić wykonanie zaleceń wydawanych przez funkcjonującą w urzędzie służbę bhp oraz przez inne uprawnione podmioty, a także zapewnić przestrzeganie przez funkcjonariuszy przepisów i zasad z zakresu bezpieczeństwa i higieny służby.

Zgodnie z r.b.h.s. funkcjonariusz jest obowiązany przestrzegać zasad i przepisów bezpieczeństwa i higieny służby, w szczególności znać przepisy oraz zasady bezpiecznego wykonywania czynności i zadań służbowych, wykonywać te czynności zgodnie z tymi przepisami i zasadami oraz stosować się do wydawanych w tym zakresie poleceń przełożonych.

Funkcjonariusz pełniący służbę na stanowisku służbowym, na którym występują szczególne właściwości lub warunki służby, związane z działaniem siły maszyn i urządzeń, substancji toksycznych, wysokich lub niskich temperatur, prądu elektrycznego, mikrofal, hałasu i wibracji oraz promieniowania jonizującego ma obowiązek stosować środki i metody zabezpieczające przed tym działaniem, w szczególności środki ochrony indywidualnej.

Funkcjonariuszowi pełniącemu służbę w okresie zimowym (okres od 1 listopada do 31 marca) na wolnym powietrzu przez co najmniej 4 godziny dziennie należy zapewnić odpowiednio częste wymiany funkcjonariuszy albo możliwość ogrzania się. W czasie wykonywania zadań służbowych w okolicznościach uzasadnionych stanem wyższej konieczności funkcjonariusz może odstąpić od zasad bezpieczeństwa i higieny służby, z zachowaniem wszelkich dostępnych w danych warunkach zabezpieczeń, jeżeli w jego ocenie, dokonanej w miejscu i czasie wykonywania czynności służbowej, istnieje prawdopodobieństwo uratowania życia ludzkiego lub odwrócenia zagrożenia godzącego w bezpieczeństwo państwa.

Warunkiem dopuszczenia funkcjonariusza do wykonywania zadań na określonym stanowisku służbowym jest odbycie przeszkolenia w zakresie bezpieczeństwa i higieny służby: wstępnego - przed podjęciem służby, stanowiskowego - przed dopuszczeniem funkcjonariusza do wykonywania czynności służbowych oraz w przypadku zmiany warunków pełnienia służby lub w przypadku zmiany wyposażenia technicznego funkcjonariusza, oraz szkolenia okresowego. Pierwsze szkolenie okresowe funkcjonariusz powinien przejść w terminie 12 miesięcy od dnia rozpoczęcia służby, kolejne zaś przeprowadzane są co 5 lat.

W zakresie nieuregulowanym rozporządzeniem należy stosować odpowiednie przepisy ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 1502 z późn. zm.), w tym m.in. przepisy o prawie powstrzymania się od pracy w sytuacji, gdy warunki bhp nie odpowiadają przepisom.

Edward Kołodziejczyk