Od kilku lat dominuje tendencja wzrostu zainteresowania restrukturyzacją, w tym w szczególności w jej najbardziej odformalizowanej odsłonie, czyli postępowania o zatwierdzenie układu. Natomiast liczba upadłości systematycznie spadała. Tymczasem w 2023 r. wzrosła liczby ogłaszanych upadłości dotyczących przedsiębiorców (408 ogłoszonych upadłości) oraz liczba upadłości konsumenckich (przekroczona została granica 20 tys. postępowań). Z kolei w pierwszej połowie 2024 r. otwarto 2261 postępowań restrukturyzacyjnych. Oznacza to wzrost o 4,68 proc. w stosunku do pierwszej połowy 2023 r. a liczba upadłości przedsiębiorców wyniosła 219 ogłoszonych upadłości i była wyższa w stosunku do analogicznego okresu w 2023 roku. Nie jest to jednak duży wzrost.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Centralnego Ośrodka Informacji Gospodarczej
To odwrócenie trendu dotyczącego upadłości przedsiębiorców kojarzone było z negatywnymi zjawiskami gospodarczymi, z którymi mierzyć musieli się w 2023 roku przedsiębiorcy (m.in. rekordowa w ostatnim kwartale 2022 roku i w pierwszym 2023 roku, wzrost cen podstawowych produktów, w tym energii i paliw). Z drugiej strony odnotowany wzrost liczby upadłości wydawał się prostą konsekwencją faktu, iż część z dużej liczby restrukturyzacji zainicjowanych przez przedsiębiorców w 2021 i 2022 roku, nie zakończyła się sukcesem, zmuszając restrukturyzowanych do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości.
Czy rok 2024 będzie dobry dla gospodarki?
Po widocznym spowolnieniu w 2023 r., gdzie PKB oscylowało ok. 0,3 proc., w założeniach ustawy budżetowej przewidziano wzrost PKB na rok 2024 w wysokości 3 proc. Podobne do siebie prognozy przedstawiło kilkanaście polskich banków. Komisja Europejska była i jest nieco ostrożniejsza w swojej ocenie, ale aktualne jej prognozy (maj 2024 r.) zakładają wzrost PKB na poziomie 2,8 proc. Co do inflacji (według ekonomistów powinna kształtować się w przedziale 4,5 -6,5 proc.) wszystkie prognozy wskazywały i wskazują, że w 2024 roku będziemy już daleko od dwucyfrowych odczytów, z jakimi mieliśmy do czynienia w 2023 roku.
Pozwalało to zakładać, iż ostatni czynnik, w połączeniu z istotnym wzrostem płacy minimalnej oraz podwyżkami wynagrodzeń w sferze budżetowej, powinien wpłynąć pozytywnie na możliwości płatnicze Polaków i zdolność regulowania zobowiązań. Prognozy makroekonomiczne pozwalały zakładać, że nie będzie masowego przyrostu upadłości i restrukturyzacji. Czy ten optymizm wynikający z prognoz makroekonomicznych przełożył się na realne statystyki i trendy związane z liczbą postępowań upadłościowych i restrukturyzacyjnych w pierwszej połowie 2024 roku?
Tymczasem według danych Centralnego Ośrodka Informacji Gospodarczej w zakresie postępowań restrukturyzacyjnych mamy niewielki wzrost w odniesieniu do ubiegłego roku. W pierwszej połowie 2024 otwarto 2261 postępowań restrukturyzacyjnych. Oznacza to wzrost o 4,68 proc. w stosunku do pierwszej połowy 2023 r. Wskazuje to istotny spadek dynamiki wzrostu liczby postępowań restrukturyzacyjnych liczonego rok do roku. Warto przypomnieć, iż wzrost liczby otwartych postępowań restrukturyzacyjnych pomiędzy 2022 a 2023 rokiem wyniósł aż 88 proc. (patrz wykresy powyżej).
Natomiast w przypadku upadłości przedsiębiorców, pierwsza połowa 2024 roku przyniosła 219 ogłoszonych upadłości w stosunku do 208 w analogicznym okresie 2023 roku. A więc w tym wypadku mamy wzrost, ale nie jest on na tyle znaczący, aby skłaniał do niepokoju.
W segmencie upadłości konsumenckich – bazując na danych z pierwszego kwartału 2024 roku – mamy podobną liczbę ogłoszonych upadłości jak w analogicznym okresie 2023 roku.
Źródło: na podstawie danych Centralnego Ośrodka Informacji Gospodarczej
W pierwszej połowie 2024 roku nie odnotowano skokowego wzrostu liczby postępowań w ww. kategoriach postępowań związanych z niewypłacalnością. W odniesieniu do postępowań restrukturyzacyjnych znacznemu wyhamowaniu uległ trend wzrostowy w zakresie liczby inicjowanych restrukturyzacji obserwowany w latach ubiegłych, w szczególności po wprowadzeniu nowej regulacji postępowania o zatwierdzenie układu.
Dominuje postępowanie o zatwierdzenie układu
Jeżeli chodzi o popularność poszczególnych postępowań restrukturyzacyjnych wśród przedsiębiorców, to - zgodnie z oczekiwaniami - w 2024 mamy utrzymanie trendu, jakim jest dominacja postępowania o zatwierdzenie układu (PZU). Przedsiębiorcy doceniają jego zalety, jakim jest odformalizowanie i możliwość uzyskania ochrony przed wypowiedzeniem kluczowych dla przedsiębiorstwa umów oraz ochrony egzekucyjnej bez konieczności zaangażowania sądu restrukturyzacyjnego i wydawania przez niego jakiejkolwiek decyzji. W przypadku trzech pozostałych postępowań, potrzebna jest decyzja sądu (co do zasady w formie postanowienia o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego). W praktyce przekłada się to na to, iż dłużnik po prostu najszybciej jest w stanie uzyskać taką ochronę, inicjując postępowanie o zatwierdzenie układu. I z tej opcji nadal najczęściej korzystają przedsiębiorcy w 2024 roku i brak przesłanek, aby to miało ulec zmianie.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Centralnego Ośrodka Informacji Gospodarczej
Gdzie jest najwięcej postępowań związanych z niewypłacalnością?
Jeżeli chodzi o postępowania upadłościowe, branżami, w których w pierwszej połowie 2024 roku odnotowano najwięcej przypadków ogłoszenia upadłości (wg klas PKD) są:
- handel hurtowy i detaliczny (46 przypadków)
- przetwórstwo przemysłowe (45 przypadków)
- budownictwo (29 przypadków)
W zakresie otwartych postępowań restrukturyzacyjnych, na czele znajdują się:
- handel hurtowy i detaliczny (471 przypadków)
- transport i gospodarka magazynowa (343 przypadki)
- budownictwo (332 przypadki)
W postępowaniach związanych z niewypłacalnością branżą zdecydowanie najmocniej dotkniętą skutkami niewypłacalności jej przedstawicieli jest handel hurtowy i detaliczny, a w dalszej kolejności budownictwo i transport.
Przy czym wśród tych trzech wymienionych największą dynamikę wzrostu zaobserwować można w przypadku transportu, gdzie w całym 2023 roku mieliśmy do czynienia z 527 postępowaniami związanymi z niewypłacalnością, a w pierwszej połowie 2024 roku takich postępowań w tej branży mamy 357. Warto też zauważyć, iż w przypadku tej branży odnotowano w pierwszej połowie 2024 r. tyle przypadków ogłoszenia upadłości, co w całym 2023 roku.
Według ekspertów na problemy przedstawicieli tej branży złożyła się kumulacja kilku czynników. Należały do nich m.in.:
- rosnące koszty operacyjne (w tym wzrost cen paliwa, ubezpieczeń oraz innych opłat obciążających przewoźników),
- wysoka konkurencja w branży wymuszająca obniżenie stawek, przy jednoczesnym spadku liczby zleceń transportowych (wedug danych GUS w pierwszych czterech miesiącach 2024 r. przetransportowano o 2,7 proc. mniej ładunków niż rok wcześniej),
- wprowadzenie Pakietu Mobilności i wyzwania stojące przed przewoźnikami w zakresie dostosowania się do nowych wymogów dotyczących czasu pracy kierowców, odpoczynku i innych aspektów.
Podobnie z tendencją wzrostową mamy do czynienia w przypadku budownictwa, gdzie w całym 2023 r. zostało zainicjowanych 640 postępowań związanych z niewypłacalnością. Natomiast w pierwszej połowie 2024 r. takich postępowań jest już 361. Wśród wyzwań tej branży, którym nie wszyscy jej przedstawiciele są w stanie sprostać wymienia się m.in.: słabnący popyt, niedobory pracowników wymuszające presję płacową i wzrost kosztów działalności, wzrost cen materiałów budowlanych, trudności w uzyskiwaniu finansowania. Poprawy sytuacji, przynajmniej w sektorze budownictwa infrastrukturalnego, eksperci spodziewają się w drugiej połowie roku, w związku z rozpoczęciem projektów opartych o finansowanie ze środków z KPO.
W przypadku handlu, choć jest to, jak wyżej wskazano, branża dotknięta największą liczbą postępowań związanych z niewypłacalnością, aż tak dużej dynamiki wzrostu w odniesieniu do 2023 r. nie obserwujemy. W tym wypadku średnia miesięczna liczby inicjowanych postępowań w 2024 r. jest o 3,7 proc. od średniej miesięcznej w roku 2023.
Piotr Glonek, radca prawny, doradca restrukturyzacyjny w Gardocki i Partnerzy Adwokaci i Radcowie Prawni
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.