Sąd Rejonowy w Sochaczewie ustanowił w październiku 2021 r. służebność przesyłu na rzecz przedsiębiorstwa przesyłowego na nieruchomościach stanowiących własność Barbary K. i Zbigniewa K. Chodziło o napowietrzną linię sieci energetycznej. Tytułem jednorazowego wynagrodzenia za ustanowienie tej służebności sąd zasądził od uczestnika postępowania – przedsiębiorstwa energetycznego - na rzecz wnioskodawców solidarnie 428 505 zł.
Sąd pierwszej instancji ustalił, że wnioskodawcy są właścicielami na zasadach wspólności ustawowej małżeńskiej działek, które nabyli 2 czerwca 2003 r.
Wszystkie działki zostały nabyte w latach 90. przez spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością „B.”, w której imieniu działali Zbigniew K. i Ryszard J. Uczestnik postępowania - przedsiębiorstwo przesyłowe - jest właścicielem linii elektroenergetycznej. Linia ta przebiega przez nieruchomości wnioskodawców, a na ich działce stoi słup.
Wezwanie do podpisania umowy
Pismem z 5 września 2018 r. wnioskodawcy wezwali go do zawarcia umowy o ustanowienie odpłatnej służebności przesyłu. Jednak przedsiębiorstwo odmówiło, powołując się na istnienie tytułu prawnego do korzystania z nieruchomości.
W tej sytuacji sąd pierwszej instancji uznał, że żądanie zasługuje na uwzględnienie, a nie zasługuje na uwzględnienie zgłoszony przez zakład energetyczny zarzut zasiedzenia służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu. Sąd ten uznał, że nie minął wystarczający okres do stwierdzenia zasiedzenia. Wysokość wynagrodzenia ustalono na podstawie opinii biegłego sądowego.
Postanowieniem z 20 października 2022 r. Sąd Okręgowy w Płocku oddalił apelację przedsiębiorstwa od powyższego postanowienia. Sąd drugiej instancji wyjaśnił, że trafnie sąd rejonowy uznał, iż uczestnik postępowania w chwili obejmowania posiadania gruntu był w złej wierze, a zatem nie minął jeszcze okres do stwierdzenia zasiedzenia służebności.
Zobacz w LEX: Uprawniony z tytułu służebności przesyłu > >
Trzy główne zarzuty kasacji
Skargę kasacyjną od tego postanowienia złożył uczestnik postępowania w całości, gdyż sąd drugiej instancji nie wezwał do udziału w sprawie aktualnych właścicieli nieruchomości, co skutkowało pozbawieniem ich prawa do obrony przysługującego im prawa własności ograniczonego prawa rzeczowego.
Zarzuty przedstawione przez skarżącego można było podzielić na trzy grupy.
- Do pierwszej grupy zaliczyć należy zarzuty dotyczące przekazania przez wnioskodawców w drodze darowizny nieruchomości objętych wnioskiem, w wyniku czego w dacie orzekania przez sąd pierwszej instancji wnioskodawcy nie byli już właścicielami nieruchomości, co rzutuje na ich prawa i obowiązki w procesie.
- druga grupa zarzutów odnosiła się do błędnego uznania, że z okoliczności sprawy nie wynika, aby skarżący zasiedział służebności za sprawą samoistnego posiadania w dobrej wierze przez okres 20 lat.
- trzecia grupa dotyczyła niemożliwości weryfikacji zaskarżonego orzeczenia z uwagi na niewystarczającą podstawę faktyczną w jego motywach.
Kluczowy zarzut dotyczył tego, że w dacie orzekania już przez sąd pierwszej instancji wnioskodawcy nie byli właścicielami nieruchomości objętych wnioskiem, co miało wpływać na ich prawa i obowiązki. I oni powinni zostać wezwani do sprawy.
Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego utrata przez dotychczasowego uczestnika postępowania statusu „zainteresowanego” wywołuje potrzebę formalnego wyeliminowania go z postępowania z powodu niedopuszczalności merytorycznego orzekania względem niego. W takim przypadku sąd powinien wydać postanowienie o umorzeniu dotychczasowego postępowania.
SN podkreślił, że obowiązkiem sądu jest czuwanie nie tylko nad tym, aby w postępowaniu nieprocesowym wziął udział każdy, czyich praw dotyczy wynik postępowania, ale także nad tym, żeby uczestnikami postępowania nie były osoby, które w trakcie postępowania stały się „przypadkowymi” osobami.
Sprawdź w LEX: Zakres służebności przesyłu > >
Przedsiębiorstwu nie przysługiwało prawo
SN orzekł, że z całokształtu okoliczności wynika, że przedsiębiorca przesyłowy w chwili uzyskania posiadania wiedział lub powinien wiedzieć przy zachowaniu wymaganej staranności, iż do nieruchomości, na której zlokalizowane są urządzenia przesyłowe, nie przysługuje mu prawo o treści odpowiadającej służebności przesyłu.
Jak zostało wskazane w uchwale wydanej w sprawie III CZP 86/16, nie wchodzi w grę nabycie przez zasiedzenie prawa o treści odpowiadającej służebności przesyłu i tym samym odpada potrzeba oceny posiadacza pod kątem jego dobrej lub złej wiary we wszystkich sytuacjach, w których zainstalowanie urządzenia przesyłowego na cudzej nieruchomości i czynności związane z obsługą tego urządzenia mieszczą się w zakresie uzyskanego uprawnienia, wynikającego z umowy.
Trafnie zatem sąd ocenił sytuację prawną uczestnika postępowania, wskazując, że nie sposób uznać, iż posiadanie ze strony uczestnika miało charakter posiadania w dobrej wierze, w konsekwencji czego nie minął termin zasiedzenia służebności przesyłu.
SN uchylił zaskarżone postanowienie i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu w Płocku do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy orzekał w składzie: pierwszy prezes SN Małgorzata Manowska (przewodniczący), SSN Agnieszka Góra-Błaszczykowska oraz SSN Tomasz Szanciło (sprawozdawca).
Postanowienie Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z 15 listopada 2024 r., sygn. akt II CSKP 408/24
Czytaj również w LEX: Wynagrodzenie za korzystanie ze służebności przesyłu po wprowadzeniu instytucji służebności przesyłu do Kodeksu cywilnego > >
Cena promocyjna: 139 zł
Cena regularna: 139 zł
Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 97.3 zł
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
