Umowa o pracę
Umowa o pracę jest najczęściej spotykaną w praktycepodstawą świadczenia pracy. Jest ona czynnością prawną, która wyraża zgodny zamiar stron (pracodawcy i pracownika) nawiązania stosunku pracy oraz wykonywania obowiązków określonych w tej umowie i wynikających z przepisów prawa pracy. Zamiar ten strony uzewnętrzniają przez złożenie dwustronnego oświadczenia woli obejmującego zobowiązanie:
- pracownika do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem,
- pracodawcy – do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.
Treść umowy o pracę
Stosownie do art. 29 § 1 k.p. umowa o pracę określa strony umowy, rodzaj umowy, datę jej zawarcia oraz warunki pracy i płacy, w szczególności:
- rodzaj pracy,
- miejsce jej wykonywania,
- wynagrodzenie odpowiadające rodzajowi pracy, ze wskazaniem składników wynagrodzenia
- wymiar czasu pracy
- termin rozpoczęcia pracy
Te elementy to minimum postanowień, które powinna określać każda umowa o pracę (czasami nazywa się je obligatoryjnymi). Mają one na celu zagwarantowanie pracownikowi wiedzy o najważniejszych dla niego warunkach zatrudnienia. Nie wszystkie one mają jednak charakter składników koniecznych umowy o pracę, tzn. takich, bez określenia których w ogóle nie dojdzie do zawarcia umowy o pracę.
Czytaj: Umowę trzeba zawrzeć przed dopuszczeniem do pracy
Umowa o pracę a cywilnoprawne umowy o świadczenie pracy
Problem cech charakteryzujących umowę o pracę i odróżniających ją od umów cywilnoprawnych, których przedmiotem jest świadczenie pracy, już od dawna jest przedmiotem rozważań w nauce prawa pracy i orzecznictwie. W piśmiennictwie prawniczym wskazuje się na następujące cechy stosunku pracy (umowy o pracę):
- dobrowolność zobowiązania,
- wzajemność zobowiązania,
- osobisty charakter świadczenia pracy,
- odpłatność,
- podporządkowanie pracownika pracodawcy w procesie pracy,
- ciągłość świadczenia pracy,
- ponoszenie ryzyka gospodarczego, produkcyjnego i osobowego przez pracodawcę
Rozróżnianie umowy o pracę od umowy zlecenia
Zlecenie jest tą umową cywilnoprawną, której przedmiotem jest świadczenie usług, która w praktyce występuje najczęściej i która odgrywa dużą rolę społeczno-gospodarczą, stanowiąc szatę prawną dla licznych społecznych stosunków zobowiązaniowych 33 . W swej treści może ona zbliżać się do umowy o pracę. W praktyce dużym problemem jest zatrudnianie w oparciu o umowę zlecenia tam, gdzie powinna zostać zawarta umowa o pracę. Korzystając ze względnie obowiązującego co do zasady charakteru przepisów o umowach zlecenia, liczni pracodawcy wykorzystują swoją przewagę nad osobami podejmującymi pracę i modyfikując klasyczne cechy zlecenia, starają się osiągnąć ten sam cel społeczno-gospodarczy, jaki jest związany ze stosunkiem pracy, bez ponoszenia „kosztów” z nim związanych. W ten sposób dochodzi do obchodzenia stosunku pracy 34 . Dla pracodawców umowa zlecenia jest atrakcyjną formą zatrudniania pracowników, ponieważ unikają w ten sposób części kosztów związanych z zatrudnieniem w oparciu o umowę o pracę. Zawarcie umowy zlecenia nie pociąga za sobą obowiązku odprowadzania składek na fundusz pracy, fundusz gwarantowanych świadczeń pracowniczych, fundusz rehabilitacji osób niepełnosprawnych, czy dokonywania odpisów rocznych na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych. Również ewentualne rozwiązanie umowy jest w przypadku umowy zlecenia bardziej korzystne dla podmiotu zatrudniającego. Stąd też bardzo często spotykana praktyka zawierania umowy zlecenia tam gdzie treść zobowiązania i sposób jego wykonywania odpowiadają raczej umowie o pracę.
