Problem powstał na tle powództwa spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w Poznaniu przeciwko spółce w Ustowie o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym.
Pozwana spółka odpowiedziała, że służebność gruntowa w postaci swobodnego przejazdu i przechodu - nie wygasła na skutek podziału, a następnie scalania działki. Dlatego, że żaden przepis nie ogranicza stosowania art. 290 kc. Według tego przepisu w razie podziału nieruchomości władnącej służebność utrzymuje się w mocy na rzecz każdej z części utworzonych przez podział. Jednakże, gdy służebność zwiększa użyteczność tylko jednej lub kilku z nich, właściciel nieruchomości obciążonej może żądać zwolnienia jej od służebności względem części pozostałych.
Czytaj też: Nieodpłatna służebność mieszkania może być bez podatku>>
Sąd Rejonowy w Szczecinie oddalił powództwo. Ustalił, że spółka powodowa jest właścicielem działki położonej w Ustowie, w powiecie polickim. Natomiast spółka pozwana jest właścicielem nieruchomości.
Służebność wygasła?
Sąd stwierdził, że wydzielona część nieruchomości władnącej obejmuje z mocy prawa także nieruchomość niestanowiącą nieruchomości władnącej, do której taka część nieruchomości została przyłączona. Zatem służebność taka wygasa w stosunku do nieruchomości powstałej w wyniku odłączenia części nieruchomości władnącej i przyłączenia jej do innej nieruchomości powstałej w wyniku odłączenia części nieruchomości władnącej. Skutkiem tego powodowi nie przysługuje roszczenie.
Powód nie pogodził się z tym orzeczeniem i wniósł apelację. Uznał bowiem, że interpretacja art. 290 par. 1 k.c. dokonana przez sąd I instancji, iż służebność utrzymuje się na nieruchomości powstałej w wyniku podziału nieruchomości władnącej oraz na inną nie będącą nieruchomością władnącą, ale scaloną jest sprzeczna z wykładnią językową. Słowem - brak jest uzasadnienia dla rozciągnięcia służebności na nieruchomość, która przed podziałem i scaleniem nie była nieruchomością władnącą.
Służebność na części gruntu - niemożliwa
Rozważając ten problem Sąd Okręgowy miał na uwadze art. 285 k.c., który dopuszcza ustanowienie służebności gruntowej tylko na rzecz nieruchomości władnącej. Według art. 46 par. 1 k.c., nieruchomością gruntową jest część powierzchni ziemskiej stanowiąca odrębny przedmiot własności. Takim odrębnym przedmiotem własności i tym samym osobną nieruchomością jest w całości grunt objęty księgą wieczystą. Wykluczone jest ustanowienie służebności gruntowej jedynie na rzecz części określonej nieruchomości, a więc jednej z działek ewidencyjnych, z których ona się składa - stwierdził sąd II instancji.
Sąd Okręgowy omówił rozbieżność występującą w orzecznictwie administracyjnym, podkreślając kwestie nadużywania prawa służebności gruntowej oraz konstytucyjnej ochrony prawa własności.
Uprzywilejowanie właściciela gruntu wydzielonego
Sąd Okręgowy podkreślił, że twierdząca odpowiedź na przedstawione zagadnienie prawne nie czyni zadość zasadzie równości i proporcjonalności, gdyż właściciel nieruchomości obciążonej nie ma wpływu na działania właściciela nieruchomości władnącej.
A więc - regulacja art. 290 par 1 k.c. prowadziłaby do objęcia służebnością drogową także gruntu dotychczas nieuprawnionego z tego tytułu, uprzywilejowywałaby nadmienienie właściciela nieruchomości władnącej. Mógłby on niejako w nieskończoność dokonywać podziału nieruchomości władnącej i scalać tak wyodrębnione działki z nieruchomościami sąsiednimi, zapewniając im w ten sposób dostęp do służebności drogowej, bez konieczności zapłaty stosownego wynagrodzenia z tego tytułu na rzecz właściciela nieruchomości obciążonej.
Co więcej, stałoby to w sprzeczności z celem, dla którego przyjęte zostało rozwiązanie uregulowane w art. 290 par. 1 k.c.. Chodziłoby wyłącznie o uchronienie przed utratą dostępu do drogi koniecznej gruntu, który był uprawniony z tytułu ustanowionej służebności, a który w wyniku podziału nieruchomości zostałby wyłączony do odrębnej księgi wieczystej i stałby się osobną nieruchomością i gdyby nie obowiązujący przepis art. 290 par. 1 k.c. grunt ten pozbawiony zostałby dostępu do drogi publicznej.
Zdaniem sądu drugiej instancji, ustawodawca przeciwdziałając tym negatywnym konsekwencjom możliwym na kanwie art. 290 § 1 k.c., przewidział, że w razie podziału nieruchomości władnącej służebność utrzymuje się w mocy na rzecz każdej z części utworzonych przez podział. Celem ustawodawcy nie było umożliwienie, również w związku z dokonanym działem nieruchomości, objęcie ustanowioną służebnością także gruntu, który dotychczas z tego tytułu nie był uprawniony. Sąd Najwyższy także wskazywał, że jeżeli nieruchomość składa się z dwóch lub więcej działek niegraniczących ze sobą i jest obciążona służebnością gruntową w ten sposób, że niektóre z niegraniczących działek nie są objęte zakresem wykonywania służebności, to ze względu na specyfikę służebności można przyjąć, iż odłączenie z księgi wieczystej działki nieobjętej zakresem wykonywania służebności nie wywołuje skutku, który według art. 290 par. 1 k.c. wiąże się z podziałem nieruchomości obciążonej (uchwała Sądu Najwyższego z 17 kwietnia 2009 r., III CZP 9/09).
LINIA ORZECZNICZA: Walczyński Ignacy, Pojęcie nieruchomości >
Po rozważeniu tych wszystkich racji Izba Cywilna podjęła uchwałę, zgodnie z którą po podziale nieruchomości władnącej, a następnie scaleniu wydzielonej w ten sposób części z inną nieruchomością, nie mającą statusu nieruchomości władnącej, służebność gruntowa rozciąga się na całą powstałą w ten sposób nieruchomość.
Sygnatura akt III CZP 14/22, uchwała trzech sędziów Izby Cywilnej SN z 13 stycznia 2022 r.
Cena promocyjna: 314.1 zł
|Cena regularna: 349 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: zł
