Prawo nie chroni właścicieli zabytków

Szczątkowe regulacje ustawowe nie przewidują ochrony prawnej dla właściciela kwestionującego wpis do ewidencji - wskazuje Rzecznik Praw Obywatelskich. Zwrócił się on w tej sprawie do ministra Piotra Glińskiego.

RPO zwracał się do kolejnych ministrów kultury i dziedzictwa narodowego w sprawie procedur stosowanych przy włączaniu prywatnych nieruchomości do gminnej ewidencji zabytków. Ocenia on, że wpis do niej oznacza ograniczenie w korzystaniu z własności prywatnej ze względu na dominujący interes publiczny. Natomiast obowiązujące w tym zakresie regulacje ustawowe nie przewidują ochrony prawnej dla właściciela kwestionującego wpis. W takiej sprawie nie prowadzi się postępowania administracyjnego. Dlatego nie wydaje się też decyzji administracyjnej, którą można by zaskarżyć. "Sytuacja taka jest nie do pogodzenia z gwarancjami konstytucyjnymi ochrony prawa własności" - ocenia RPO.

Zmiany na horyzoncie? 

Wicepremier Piotr Gliński informował utworzeniu specjalnego zespołu. Jego zadaniem miało być dokonanie przeglądu i ocena przepisów ustawy o ochronie zabytków oraz opracowanie projektu nowej. Zespół miał też zbadać problematykę gminnej ewidencji i procedur umieszczania w niej zabytków. Ponadto minister poinformował RPO, że jeszcze przed zakończeniem prac zespołu możliwa byłaby nowelizacja rozporządzenia z 26 maja 2011 r. w sprawie prowadzenia rejestru zabytków. Zgodnie z tą zapowiedzią, organy miałyby obowiązek zawiadomienia właściciela o wpisie i jego uzasadnieniu.

Rzecznik wskazuje jednak, że dotychczas oczekiwane zmiany nie zostały wprowadzone. "Nie wiadomo też, kiedy mogłaby nastąpić nowelizacja zarówno ustawy, jak i rozporządzenia. Tymczasem problem nadal nie jest rozwiązany, a obecny stan prawny budzi zastrzeżenia konstytucyjne" - podkreśla.

Sądy administracyjne też mają wątpliwości

Jak informuje RPO, kwestia ta budzi także wątpliwości sądów. Niedawno bowiem Naczelny Sąd Administracyjny skierował do Trybunału Konstytucyjnego pytanie prawne. NSA "zakwestionował konstytucyjność art. 22 ust. 5 pkt 3 ustawy o ochronie zabytków - w zakresie, w jakim ogranicza on prawo własności nieruchomości poprzez dopuszczenie ujęcia nieruchomości jako zabytku nieruchomego w gminnej ewidencji zabytków, bez zapewnienia właścicielowi gwarancji ochrony prawnej przed dokonaniem takiego ograniczenia".

NSA ma też wątpliwości co do spełniania konstytucyjnych i konwencyjnych standardów, które zostały zagwarantowane w art. 64 ust. 1 i ust. 2 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP oraz w art. 1 Protokołu nr 1 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności.

RPO kolejny raz zwraca się do ministra

Rzecznik zwrócił się w tej sprawie do ministra Piotra Glińskiego. Poprosił o informacje w sprawie prac ministerialnego zespołu oraz o przedstawienie założeń projektowanej nowelizacji ustawy. RPO chce się także dowiedzieć, kiedy zostaną wprowadzone rozwiązania, które wzmocnią pozycję właściciela nieruchomości wpisywanej do gminnej ewidencji zabytków.

* Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu.