Konstytucja biznesu, czyli pakiet ustaw w sposób kompleksowy regulujących zasady podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej, już od 30 kwietnia stanie się ważnym elementem polskiej rzeczywistości gospodarczej. Wśród wspomnianych aktów prawnych znajduje się obszerna ustawa obejmująca przepisy wprowadzające, przewidująca szereg zmian w obecnie obowiązujących regulacjach. W tym zakresie na szczególną uwagę zasługuje nowelizacja Kodeksu cywilnego, rozszerzająca krąg podmiotów uprawnionych do ustanawiania prokury.
Przedsiębiorca ustanowi prokurenta
Prokura jest to szczególny rodzaj pełnomocnictwa, udzielanego przez przedsiębiorcę i obejmującego umocowanie do czynności sądowych i pozasądowych, jakie są związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Zgodnie z aktualnym brzmieniem przepisów, prokurenta może powołać wyłącznie przedsiębiorca wpisany do rejestru przedsiębiorców, zatem do skorzystania z wspomnianej instytucji uprawnione są wyłącznie spółki handlowe oraz fundacje i stowarzyszenia prowadzące działalność gospodarczą. Prokury nie mogą ustanawiać natomiast przedsiębiorcy będący osobami fizycznymi, podlegający wpisowi do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG). To właśnie tej kategorii podmiotów dotyczy wspomniana powyżej nowelizacja, przewidująca przyznanie uprawnień w powyższym zakresie zarówno przedsiębiorcom podlegającym wpisowi do rejestru przedsiębiorców KRS, jak i tym zarejestrowanym w CEIDG.
Cena promocyjna: 20.73 zł
|Cena regularna: 25.9 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: zł
Motywy i podstawy dla nowej regulacji
Jak wskazano w uzasadnieniu do projektu ustawy nowelizacyjnej, w obecnym stanie prawnym „(…) nie można (…) znaleźć logicznego uzasadnienia dla rozróżniania uprawnień przedsiębiorców - osób fizycznych oraz przedsiębiorców niebędących osobami fizycznymi w zakresie prokury”. W szczególności należy podkreślić, że w obecnym stanie prawnym przedsiębiorca podlegający wpisowi do CEIDG może udzielić osobie trzeciej pełnomocnictwa obejmującego zakres umocowania właściwy dla prokury, nie mniej jednak, w omawianym stanie prawnym, nie ma podstaw, aby informacja o takim pełnomocniku została ujawniona w CEIDG. Tym samym wspomniane zmiany z pewnością ułatwią prowadzenie działalności osobom fizycznym oraz wpłyną pozytywnie na pewność obrotu gospodarczego, chociażby poprzez umożliwienie kontrahentom tych podmiotów dokonywanie stosunkowo łatwej weryfikacji podstawy oraz zakresu umocowania osób występujących w imieniu przedsiębiorców.
Czytaj: Konstytucja Biznesu: siedem nowych zasad dla przedsiębiorców >>
Wprowadzenie przedmiotowych zmian - w założeniu ich autorów - stanowi odpowiedź na wieloletnie postulaty przedstawicieli nauki prawa, podnoszących brak ratio legis dla rozróżnienia uprawnienia poszczególnych podmiotów w omawianym zakresie oraz przywołujących względy celowościowe, przemawiające za przyznaniem przedsiębiorcom - będącym osobami fizycznymi - prawa do ustanawiania prokury.
Nie sposób również pominąć pewnej niespójności wynikającej z obecnie obowiązujących przepisów, które wprost wskazują, że prokura nie wygasa z chwilą śmierci przedsiębiorcy. Bez wątpienia okoliczność ta może dotyczyć wyłącznie przedsiębiorcy będącego osobą fizyczną, tym samym dotychczasowe ograniczenie możliwości skorzystania z wspomnianych uprawnień przez ten krąg podmiotów stoi w sprzeczności z założeniem o racjonalności ustawodawcy.
Powoływanie i uprawnienia prokurenta
Zgodnie z nowymi przepisami, udzielenie prokury przez przedsiębiorcę będącego osobą fizyczną, analogicznie jak w przypadku spółek i innych podmiotów wpisanych do rejestru przedsiębiorców, wymagać będzie zachowania formy pisemnej pod rygorem nieważności, a prokurentem będzie mogła zostać ustanowiona wyłączenie osoba fizyczna mająca pełną zdolność do czynności prawnych. Fakt udzielania prokury będzie podlegać zgłoszeniu do CEIDG, gdzie ujawnione zostaną dane prokurenta oraz rodzaj prokury i sposób jej wykonywania. Przedsiębiorca będzie mógł powołać kilku prokurentów oraz postanowić, że mogą oni działać w jego imieniu łącznie (prokura łączna) lub oddzielnie (prokura samoistna).
Również zakres uprawnień tak umocowanej osoby będzie tożsamy z uprawnieniami prokurentów podmiotów wpisanych do KRS. W ramach swoich uprawnień nie będą oni mogli zatem zbywać lub oddawać do korzystania przedsiębiorstwa reprezentowanego przez siebie przedsiębiorcy, ani też zbywać lub obciążać należących do niego nieruchomości. Przepisy Kodeksu cywilnego wskazują bowiem, że w powyższym zakresie konieczne jest udzielenie pełnomocnictwa do poszczególnych czynności. Nadto zakres uprawnień prokurenta będzie mógł zostać ograniczony wyłącznie do spraw związanych z oddziałem danego przedsiębiorstwa (prokura oddziałowa).
Odwołanie i wygaśnięcie prokury
Prokura będzie mogła zostać w każdym czasie odwołana przez przedsiębiorcę, nadto wykreślenie przedsiębiorcy z CEIDG, a także ogłoszenie jego upadłości, przekształcenia przedsiębiorcy w spółkę lub śmierć prokurenta powodować będą jej wygaśnięcie z mocy prawa. Co ciekawe, dotychczasowe przepisy Kodeksu cywilnego, które stanowiły, iż śmierć przedsiębiorcy nie wiąże się z wygaśnięciem umocowania udzielonego na podstawie omawianej instytucji, nie ulegną zmianie.
Cena promocyjna: 20.73 zł
Cena regularna: 25.9 zł
Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: zł
Zauważyć należy, że wspomniana regulacja koresponduje z postulatem wprowadzenia instytucji prokurenta mortis causa, czyli osoby upoważnionej do prowadzenia spraw związanych z działalnością przedsiębiorstwa w okresie od śmierci przedsiębiorcy, do czasu dokonania działu spadku pomiędzy jego spadkobierców. Należy przy tym zauważyć, że nowe przepisy nie wskazują, jak długo po śmierci przedsiębiorcy prokurent będzie umocowany do dokonywania czynności związanych z jego przedsiębiorstwem, ani jakie okoliczności powodować będą wygaśnięcie takiej prokury. Tym samym dopiero praktyka pokaże jak wspomniana instytucja funkcjonować będzie w rzeczywistości.
Czytaj też komentarz w SIP: Działalność nierejestrowa i niższe składki ZUS >>
Reasumując nowelizacja kodeksu cywilnego umożliwi zatem powoływanie prokurentów przez przedsiębiorców będących osobami fizycznymi, wpisanych do CEIDG. Zmiany te z pewnością ułatwią tej grupie podmiotów prowadzenie działalności i wpłyną korzystnie na pewność obrotu gospodarczego. W tym zakresie należy zatem ocenić je pozytywnie.
Marek Pawlak jest prawnikiem, członkiem zespołu doradztwa prawnego Grant Thornton. Specjalizuje się w świadczeniu pomocy prawnej w projektach z zakresu transakcji kapitałowych oraz w obszarach prawa spółek handlowych i prawa cywilnego.