Zakresem pytania de facto objęte zostały trzy różne obszary tematyczne uregulowane ustawą z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz. 1227 z późn. zm.) – dalej u.o.o.ś. i każde z tych zagadnień wymaga osobnego omówienia.
Pierwsze zagadnienie dotyczy udziału społecznego, który właściwe organy administracji publicznej zobowiązane są zapewnić w postępowaniach, dla których przepisy prawa wyraźnie przewidują wymóg takiego udziału. Przykładowo, możliwość udziału społecznego właściwy organ zobowiązany jest zapewnić przed wydaniem decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, ale tylko w postępowaniu, w ramach którego przeprowadzono ocenę oddziaływania na środowisko (brak jest po stronie organu takiego obowiązku, gdy wydawana jest decyzja środowiskowa stwierdzająca brak potrzeby oceny oddziaływania na środowisko). Obowiązek ten wynika z art. 79 u.o.o.ś. Obowiązki spoczywające na organie w związku z koniecznością zapewnienia udziału społecznego szczegółowo określa Dział III rozdział 2 u.o.o.ś. Przede wszystkim wśród tych obowiązków znalazł się obowiązek podania do publicznej wiadomości określonych okoliczności związanych z prowadzonym postępowaniem. Okoliczności, które muszą zostać podane do publicznej wiadomości określa art. 33 u.o.o.ś., który wskazuje, iż są to informacje o:
- przystąpieniu do przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko;
- wszczęciu postępowania;
- przedmiocie decyzji, która ma być wydana w sprawie;
- organie właściwym do wydania decyzji oraz organach właściwych do wydania opinii i dokonania uzgodnień;
- możliwościach zapoznania się z niezbędną dokumentacją sprawy oraz o miejscu, w którym jest ona wyłożona do wglądu;
- możliwości składania uwag i wniosków;
- sposobie i miejscu składania uwag i wniosków, wskazując jednocześnie 21-dniowy termin ich składania;
- organie właściwym do rozpatrzenia uwag i wniosków;
- terminie i miejscu rozprawy administracyjnej otwartej dla społeczeństwa, o której mowa w art. 36, jeżeli ma być ona przeprowadzona;
- postępowaniu w sprawie transgranicznego oddziaływania na środowisko, jeżeli jest prowadzone.
Jak więc widzimy w ramach konieczności zapewnienia udziału społecznego na organy administracji prowadzące postępowanie w sprawie nałożono obowiązek informowania społeczeństwa o konkretnych czynnościach procesowych wskazanych w tym przepisie. W tym rozwiązaniu należy zwrócić uwagę na to, że uzyskiwanie informacji o wydawaniu decyzji wymagającej udziału społeczeństwa ma charakter wieloetapowy. Zgodnie bowiem z postanowieniami cytowanego przepisu organ administracji prowadzący postępowanie powinien oddzielnie powiadomić o podjęciu każdej z czynności procesowych wskazanych w tym przepisie.
Sposób podawania powyższych informacji do publicznej wiadomości określa z kolei art. 3 ust. 1 pkt 11 u.o.o.ś., który wskazuje, że przez podanie informacji do publicznej wiadomości rozumie się:
- a) udostępnienie informacji na stronie Biuletynu Informacji Publicznej, organu właściwego w sprawie,
- b) ogłoszenie informacji, w sposób zwyczajowo przyjęty, w siedzibie organu właściwego w sprawie,
- c) ogłoszenie informacji przez obwieszczenie w sposób zwyczajowo przyjęty w miejscu planowanego przedsięwzięcia, a w przypadku projektu dokumentu wymagającego udziału społeczeństwa - w prasie o odpowiednim do rodzaju dokumentu zasięgu,
- d) w przypadku gdy siedziba organu właściwego w sprawie mieści się na terenie innej gminy niż gmina właściwa miejscowo ze względu na przedmiot postępowania - także przez ogłoszenie w prasie lub w sposób zwyczajowo przyjęty w miejscowości lub miejscowościach właściwych ze względu na przedmiot postępowania.
Przepisy jednak nie regulują przez jak długi okres dana informacja podana do publicznej wiadomości ma pozostawać dla społeczeństwa widoczna np. informacja o wszczęciu postępowania w sprawie. Należy przyjąć, że terminy te będą się różnić w zależności od informacji podlegającej udostępnieniu i przyjętej formy jej udostępnienia. Oczywistym przykładowo jest, że udostępnienie informacji poprzez ogłoszenie w prasie będzie miało charakter jednorazowy, podczas gdy np. obwieszczenie wywieszane w siedzibie organu lub umieszczane na stronie Biuletynu Informacji Publicznej będzie z reguły wywieszone przez określony czas. Jak jednak wskazało przepisy nie regulują tego, jak długo winno takie obwieszczenie wisieć. Zasadnym wydaje się jednak, aby pozostawało ono widocznym dla społeczeństwa przez okres co najmniej równy okresowi przyznanemu na dokonanie czynności, o których mowa jest w obwieszczeniu. Jeżeli zatem mamy do czynienia z obwieszczeniem zawierającym informację o możliwości zapoznania się z niezbędną dokumentacją sprawy, to obwieszczenie to winno być dostępnym dla społeczeństwa co najmniej przez okres, jaki organ przewidział na zapoznawanie się z tą dokumentacją. Należy jednak zaznaczyć, że termin udostępnienia niezbędnej dokumentacji społeczeństwu również nie został doprecyzowany i de facto jego oznaczenie zostało przyznane uznaniu organu. Jedyny termin jaki został ustawowo określony, to 21 – dniowy termin na składanie wniosków i uwag. Wydaje się zatem zasadne twierdzenie, iż racjonalny termin na zapoznawanie się z niezbędną dokumentacją winien trwać do końca okresu przewidzianego na składanie wniosków i uwag, tym samym obwieszczenie w tym przedmiocie, również winno być wywieszone przez ten okres. Jeżeli zaś chodzi o udostępnianie informacji o czynnościach procesowych, z którymi nie łączy się możliwość podejmowania jakichkolwiek działań przez społeczeństwo, jak np. obwieszczenie o wszczęciu postępowania, czy o przystąpieniu do przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko, to uzasadnione wydaje się zastosowanie art. 49 k.p.a. przewidującego, że strony mogą być zawiadamiane o decyzjach i innych czynnościach organów administracji publicznej przez obwieszczenie lub w inny zwyczajowo przyjęty w danej miejscowości sposób publicznego ogłaszania, jeżeli przepis szczególny tak stanowi; w tych przypadkach zawiadomienie bądź doręczenie uważa się za dokonane po upływie czternastu dni od dnia publicznego ogłoszenia. Skoro zatem zawiadomienie o danym fakcie uznaje się za dokonane w terminie 14 dni, brak jest konieczności, aby obwieszczenie w tym przedmiocie było wywieszane przez czas dłuższy.
Jeżeli chodzi o sformułowany w art. 38 u.o.o.ś. obowiązek podania do publicznej wiadomości informacji o wydanej decyzji i o możliwościach zapoznania się z jej treścią, to również należy przyjąć, że zastosowanie znajdzie tu powołany art. 49 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn.: Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071 z późn. zm.) - dalej k.p.a. Skoro zatem zgodnie z treścią powołanego przepisu decyzja uważana jest za doręczoną z upływem 14 dni od dnia jej publicznego ogłoszenia, to i termin na zapoznanie się z jej treścią może przez organ zostać oznaczony na ten okres.
Ta sama zasada może się odnosić do przypadku, którego dotyczy art. 72 ust. 6 u.o.o.ś. Otóż przepis ten nakłada na organy wydające decyzje określone w ust. 1 tego artykułu obowiązek podawania ich do publicznej wiadomości i umożliwiania zapoznania się z ich treścią. Należy podkreślić, że w tych przypadkach nie mamy do czynienia z koniecznością zagwarantowania udziału społecznego w toczącym się postępowaniu, a jedynie z upublicznieniem decyzji będącej wynikiem tego postępowania.
Ostatnia kwestia poruszona w pytaniu dotyczy dostępu do informacji o środowisku, która to instytucja została uregulowana w Dziale II u.o.o.ś. Otóż dokumenty, o których mowa w art. 21 u.o.o.ś. podlegają udostępnieniu w trybie przewidzianym w ustawie, tj. na pisemny wniosek podmiotu żądającego udostępnienia takiej informacji. Dokumenty, o których mowa w tym przepisie nie są nigdzie publikowane. W publicznie dostępnych wykazach danych zamieszczane są jedynie informacje o tych dokumentach. W oparciu o zawarte w wykazie dane, osoba zainteresowana może zwrócić się do właściwego organu o udostępnienie takiego dokumentu, we wskazanej przez siebie formie.
Bogna Czajka-Marchlewicz