Określenie kryteriów uznania drzewa za pomnik przyrody umożliwi organowi wydanie sprzeciwu wobec zgłoszenia zamiaru usunięcia drzewa, które spełnia te kryteria. Trzeba podkreślić, że to, że drzewo spełni kryteria określone w projekcie rozporządzenia, nie oznacza, że organ będzie miał obowiązek sprzeciwić się wycince – będzie miał jedynie taką możliwość. Jeśli np. drzewo będzie w złym stanie zdrowotnym, organ nie będzie musiał korzystać z prawa do zgłoszenia sprzeciwu.
Stan obecny
Brak kryteriów uznania drzewa za pomnik przyrody sprawia, że obecnie sprzeciwu wobec zamiaru wycinki drzewa (rosnącego na nieruchomości stanowiącej własność osób fizycznych, usuwanego na cele niezwiązane z prowadzeniem działalności gospodarczej) nie można wydać, nawet jeżeli planowane do usunięcia drzewa istotnie wyróżniają się rozmiarami pnia (art. 83f ust. 14 pkt 2 ustawy o ochronie przyrody), co osłabia ochronę najbardziej wartościowych drzew przez samorządy. W praktyce przepis pozostawał więc do tej pory martwy.
Kryteria określające wymogi uznawania za pomniki przyrody to nowość
W polskim prawie nie funkcjonowały do tej pory kryteria określające wymogi uznawania za pomniki przyrody. Ich wydanie spowoduje więc obiektywizację przyczyn uznania za pomnik przyrody w wydawanych przez rady gmin uchwałach poprzez doprecyzowanie przepisów ustawowych. Rozporządzenie będzie również pomocą i podstawą dla organów gminnych podczas podejmowania decyzji o kwalifikowaniu tworów przyrody ożywionej i nieożywionej jako pomników przyrody.
Otwarty katalog przykładów
Ze względu na dużą różnorodność krzewów i tworów przyrody nieożywionej oraz ich specyfikę regionalną, kryteria uznawania ich za pomniki przyrody generalnie nie zostały określone w sposób kwantyfikowalny, a raczej jakościowy (wyróżniająca się wielkość tworu, szczególna morfologia, cechy strukturalne, skład, występowanie w skupiskach, walory kulturowe itp.). Z tego też powodu katalog przykładów tworów spełniających kryteria uznania za pomniki przyrody ma charakter otwarty.
Do jakich drzew i krzewów będą miały zastosowanie kryteria z rozporządzenia?
Zgodnie z projektem rozporządzenia, za pomniki przyrody będą mogły zostać uznane drzewa:
1) o obwodach pni nie mniejszych niż minimalne obwody pni drzew mierzonych na wysokości 130 cm dla poszczególnych rodzajów i gatunków drzew, określone w załączniku do rozporządzenia;
2) które wyróżniają się wśród innych drzew tego samego rodzaju lub gatunku w skali krajowej, regionalnej lub lokalnej, w szczególności ze względu na ich wiek, występowanie w skupiskach, w tym w alejach i szpalerach, pokrój lub inne cechy morfologiczne, a także wyjątkowe walory przyrodnicze, kulturowe, historyczne lub krajobrazowe.
Jeśli chodzi zaś o krzewy, to za pomniki przyrody będą mogły zostać uznane krzewy wyróżniające się wśród innych krzewów tego samego rodzaju lub gatunku w skali krajowej, regionalnej lub lokalnej, w szczególności ze względu na ich wielkość lub wiek, występowanie w skupiskach, pokrój lub inne cechy morfologiczne, a także inne wyjątkowe walory przyrodnicze, naukowe, kulturowe, historyczne lub krajobrazowe.
Data wejścia w życie przepisów
Nowe przepisy mają wejść w życie 17.12.2017 r.
Ministerstwo Środowiska poinformowało, że podstawą do określenia kryteriów uznania za pomniki przyrody drzew (obwód pnia) była publikacja „Kryteria wymiarowe dla drzew – kandydatów na pomniki przyrody” (Pietrzak J., Grzywacz A., 2011) oraz zestawienie danych z szeregu innych publikacji z tego zakresu. Z uwagi na fakt, że wymiary dotyczą drzew zasługujących na objęcie szczególną ochroną w postaci pomników przyrody, zastosowano wyższe obwody wskazane w literaturze.
Z projektem rozporządzenia można zapoznać się na stronie: legislacja.rcl.gov.pl/docs//515/12303350/12460202/12460203/dokument309942.pdf
