Kwestię praw i obowiązków byłych członków zarządu reguluje art. 203 par. 3 kodeksu spółek handlowych. Zgodnie ze wskazanym przepisem były członek zarządu jest uprawniony i obowiązany do złożenia wyjaśnień w toku sporządzania sprawozdania zarządu z działalności spółki i sprawozdania finansowego, obejmujących okres pełnienia przez niego funkcji członka zarządu oraz do udziału w zgromadzeniu wspólników zatwierdzającym te sprawozdania, chyba że uchwała zgromadzenia wspólników stanowi inaczej.
Czytaj też: WSA: Wpis w KRS nie przesądza o odpowiedzialności za długi spółki
Co istotne, aktualna treść przywołanego przepisu obowiązuje od 13 października 2022 r. Na skutek dokonanej wówczas nowelizacji, zawarte w art. 203 par. 3 k.s.h. sformułowanie „odwołany członek zarządu” zastąpiono sformułowaniem „były członek zarządu”. Zmiana ta miała doniosłe znaczenie praktyczne, bowiem od tej pory omawiane uprawnienia uzyskały także osoby, które utraciły status członka zarządu spółki w inny sposób niż tylko poprzez odwołanie z pełnienia funkcji. Zgodnie z aktualnym brzmieniem wskazany przepis dotyczy także osób, które przestały zasiadać w zarządzie np. w związku ze złożoną rezygnacją czy wygaśnięciem mandatu w związku z upływem okresu, na który zostały powołane.
Spółki z o.o. zyskały natomiast na skutek nowelizacji podstawę do żądania określonych wyjaśnień od wszystkich byłych członków zarządu niezależnie od trybu, w jakim zakończyło się pełnienie przez nich funkcji w zarządzie.
Wyjaśnienia składane przez byłych członków zarządu
Jednym z praw i obowiązków byłego członka zarządu jest składanie wyjaśnień w toku przygotowywania sprawozdania z działalności i sprawozdania finansowego, które obejmują okres pełnienia przez daną osobę funkcji członka zarządu. Przez „złożenie wyjaśnień” należy rozumieć ujawnienie przez byłych członków zarządu określonych informacji związanych z działalnością spółki, przedstawienie szczegółowych danych, udzielenie odpowiedzi na zadane pytania, czy też zaprezentowanie własnego stanowiska w określonych kwestiach.
Dzięki temu uprawnieniu byli członkowie zarządu mają możliwość uzasadnienia działań, które podejmowali, gdy zasiadali w zarządzie spółki. Aktualny zarząd ma natomiast szansę na uzyskanie istotnej wiedzy w zakresie sytuacji spółki i zdobycia danych niezbędnych do prawidłowego przygotowania sprawozdań.
Zasady udziału byłego członka zarządu w zgromadzeniu wspólników
Kolejnym uprawnieniem, które przysługuje byłemu członkowi zarządu, jest prawo do udziału w zgromadzeniu wspólników zatwierdzającym sprawozdanie zarządu z działalności spółki i sprawozdanie finansowe, obejmujące okres pełnienia przez niego funkcji członka zarządu. Możliwość udziału byłych członków zarządu w zgromadzeniu wspólników jest okazją do przedstawienia swoich racji wspólnikom, którzy w ramach zgromadzenia decydować będą o udzieleniu lub odmowie udzielenia absolutorium członkom zarządu. Wspólnicy mogą przy tym skonfrontować swoje opinie na temat spraw spółki ze stanowiskiem byłych członków zarządu.
Członkowie zarządu, których mandaty wygasły przed dniem zwyczajnego zgromadzenia wspólników, mają prawo do uczestniczenia w zgromadzeniu, przeglądania sprawozdania zarządu i sprawozdania finansowego, a także przedkładania pisemnej opinii do tych dokumentów. Uprawnień przysługujących byłym członkom zarządu na mocy przywołanego powyżej przepisu nie można w żaden sposób ograniczyć czy wyłączyć. Należy jednak pamiętać, że warunkiem skorzystania z tych uprawnień jest złożenie zarządowi pisemnego żądania w tym zakresie najpóźniej na tydzień przed zwyczajnym zgromadzeniem wspólników.
W praktyce, zachowanie tego terminu przez byłego członka zarządu może być jednak problematyczne. Byli członkowie zarządu zazwyczaj nie wiedzą, kiedy odbędzie się zwyczajne zgromadzenie, a nie można również wykluczyć sytuacji, w której zwyczajne zgromadzenie wspólników będzie się odbywało bez formalnego zwołania. Z tego względu, pragmatycznym rozwiązaniem wydaje się zgłoszenie żądania udziału w tym zgromadzeniu już w momencie wygaśnięcia mandatu, np. bezpośrednio po złożeniu rezygnacji z pełnienia funkcji w zarządzie czy po podjęciu przez zgromadzenie wspólników uchwały w przedmiocie odwołania danej osoby z zarządu. Takie działanie jest sygnałem dla obecnego zarządu spółki, że były członek zarządu powinien zostać zaproszony na zwyczajne zgromadzenie wspólników.
Niewykonywanie obowiązków przez byłych członków zarządu
Problematyczną kwestią z perspektywy spółki jest natomiast możliwość egzekwowania wykonania obowiązków spoczywających na byłych członkach zarządu. Nie ulega wątpliwości, że były członek zarządu zobowiązany jest do spełnienia określonych obowiązków względem spółki, a ich niewykonanie skutkuje powstaniem po jego stronie odpowiedzialności odszkodowawczej. Uchylanie się przez byłego członka zarządu od wykonywania obciążających go obowiązków może być również dodatkowym argumentem za tym, by nie udzielić mu absolutorium.
Z perspektywy spółki zasadne wydaje się natomiast umożliwianie byłym członkom zarządu realizacji przysługujących im uprawnień. Pozwoli to nie tylko poznać ich optykę na określone sprawy, ale również zapobiegnie wytaczaniu bezzasadnych powództw przeciwko byłym członkom zarządu.
Karolina Jezierska-Kowalska - adwokat w PragmatIQ kancelaria prawna Szymkowiak
Paulina Bąk - radca prawny w PragmatIQ kancelaria prawna Szymkowiak
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
