Zakres warunków kontraktowych FIDIC

Miejsce Warunkw Kontraktowych FIDIC w przygotowaniu inwestycji. Przygotowanie warunków kontraktowych stanowiących jedno z ogniw procesu inwestycyjnego wymaga prac poprzedzających. Prace te rozpoczynają się od określenia intencji zamawiającego, który zamierza daną inwestycję realizować.Inwestor winien sobie określić:- przedmiot zamówienia, możliwości zbytu przewidywanych produktów czy usług, także usług publicznych, w razie potrzeby sposobu dystrybucji i sprzedaży,- opłacalność jej realizacji,- źródła finansowania,- możliwość wykonania / pozyskanie terenu, zapewnienie zgodności z wymaganiami środowiskowymi miejsca realizacji, zapewnienie dostaw materiałów i mediów, zapewnienie zatrudnienia/- sposób realizacji projektu,- wymagania do dokumentacji projektowej i formalnej, jaką powinien przygotować,- tryb postępowania i zapewnienie odpowiednich zezwoleń i uzgodnień.Bez wcześniejszego określenia tych wymagań przygotowanie warunków kontraktowych napotka na nieuniknione zahamowania.

Przygotowania te konkretyzują się w określonych dokumentach, których zakres jest ustalany na podstawie przepisów prawnych lub opracowań metodycznych. W działalności tej następuje wyraźny wzrost unormowań prawnych. Unormowania te pojawiają się jako ustawy, np. Prawo zamówień publicznych, Prawo budowlane, Prawo budżetowe, Prawo finansowe, ustawa o partnerstwie publiczno- prywatnym, a zwłaszcza rozporządzenia wykonawcze wydawane na podstawie tych ustaw. Opracowania te muszą być także zgodne z Kodeksem cywilnym. Wykazy aktów prawnych, jakie winny być uwzględniane w przygotowywanych opracowaniach są bardzo obszerne.

Pamiętając, że wszystkie dokumenty i opracowania dotyczące danego zamierzenia inwestycyjnego muszą być wewnętrznie spójne, to bezpośrednio z przygotowaniem warunków kontraktowych przez zamawiającego będą związane ustalenia dotyczące:

• warunków prowadzenia robót,
• formy przetargu,
• sposobu finansowania nakładów i rozliczeń,
• podziału odpowiedzialności za jakość i terminowość robót oraz poniesione koszty budowy,
• sposobu zapewnienia nadzoru inwestorskiego,
• gwarancji prawidłowego wykonania i trwałości obiektów,
• sposobu rozwiązywania sporów.

Wszechstronność Warunków Kontraktowych FIDIC pozwala na stosowanie ich dla większości robót, dostaw i usług jednak podstawowym jest stosowanie ich do robót. Wyjątkiem jest „Biała Książka” dotycząca usług związanych z budownictwem.

Obszary działania poszczególnych Warunków Kontraktowych FIDIC.

Poszczególne wzory Warunków kontraktowych zostały dostosowane do odpowiednich sposobów realizacji projektów.

„Czerwona Książka”. Warunki Kontraktowe dla Budowy - dla Robót Inżynieryjno-budowlanych Projektowanych przez Zamawiającego / Conditions of Contract for Building and Engineering Works Designed by the Employer/

Opracowanie to przewidziane jest, zgodnie z tytułem, dla robót zaprojektowanych przez Zamawiającego. Obowiązek dostarczenia dokumentacji technicznej przez Zamawiającego nie musi jednak dotyczyć wszystkich elementów projektu.

Dostarczenie dokumentacji przez Zamawiającego powoduje, że obciąża go ryzyko uzyskania zamierzonego efektu inwestowania, a Wykonawca odpowiada jedynie za wykonanie robót zgodne z dokumentacją.

W imieniu Zamawiającego występuje Inżynier, który administruje Kontraktem, kontroluje jakość wykonania, potwierdza ilość i wartość wykonanych robót.

Zamawiający jest informowany na bieżąco o postępie prac, może w związku z tym dokonywać elastycznych zmian w realizowanym projekcie.

Warunki te mogą być stosowane dla dwóch rodzajów rozliczeń.

Podstawowym sposobem rozliczeń jest rozliczenie obmiarowe na podstawie dokumentów ustalających rzeczywistą ilość wykonanych robót. W systemie tym zakres i ilość robót ustalona w dokumentach przetargowych Zamawiającego służy do porównania ofert i wyboru Wykonawcy. Podstawą rozliczeń są ceny jednostkowe ustalone w ofercie Wykonawcy. W tym przypadku FIDIC proponuje uwzględnienie w kwocie umownej tzw. Kwot tymczasowych na roboty nieprzewidziane i niewycenione. Ryzyko niewłaściwego obmiaru robót w dokumentacji technicznej i przetargowej jest po stronie Zamawiającego.

Warunki te mogą też być stosowane przy realizacji zamierzenia inwestycyjnego rozliczanego ryczałtowo za całość robót. W takim przypadku kwota umowna zostaje podzielona na poszczególne odcinki robót, po zakończeniu których następują częściowe rozliczenia za każdy z odcinków. Większość ryzyka niewłaściwego obmiaru przechodzi na Wykonawcę. Wykonawca może starać się uchronić od ryzyka w zakresie zdarzeń, „co do których nie można w racjonalny sposób oczekiwać aby doświadczony Wykonawca im skutecznie przeciwdziałał”.

Warunki „Czerwonej Ksiązki” stosujemy do dużych inwestycji, także etapowanych, o ile ich zakresowi nie grożą duże zmiany w trakcie realizacji.

„Żółta Książka” Warunki Kontraktowe dla Urządzeń oraz Projektowania i Budowy - dla Urządzeń Elektrycznych i Mechanicznych oraz Robot Inżynieryjnych i Budowlanych Projektowanych przez Wykonawcę / Conditions of Contract for Plant and Design-Build for Electrical and Mechanical Works Designed by the Contractor/

Warunki te generalnie są przewidziane dla Robót, które na podstawie wytycznych Zamawiającego projektuje i wykonuje Wykonawca. Uwzględniają one założenie, że Wykonawca może lepiej znać wymagania w stosunku do Robót objętych tymi Warunkami, niż Zamawiający. Podobnie jak przypadku „Czerwonej Książki” zasada ta nie jest bezwzględnie obowiązująca i Zamawiający może w części przygotowywać dokumentację projektową.

Zamawiający zapewnia sobie zgodność wykonywanego zamierzenia inwestycyjnego ze swoimi potrzebami przez dokładne ustalenie wymagań. Wymagania te mogą być określone w formie np. studium wykonalności, programu funkcjonalno-użytkowego, projektu budowlanego, specyfikacji technicznych, itp.

Nie wyklucza to, że zadaniem wykonawcy robót może być także sporządzenie projektu budowlanego i uzyskanie pozwolenia na budowę.

Dokumenty te winny szczegółowo określać parametry, których osiągnięcie będzie potwierdzało spełnienie wymagań Zamawiającego.

Do nadzoru nad wykonaniem robót Zamawiający angażuje Inżyniera, który najczęściej nadzoruje również proces projektowania, aby spełniał on oczekiwania Zamawiającego.

Nadzór nad projektem jest szczególnie istotny, gdyż po ustaleniu ogólnych wymagań i określeniu ceny Wykonawca zawsze będzie dążył do realizacji zamierzenia inwestycyjnego jak najniższym nakładem środków i mniej będzie zwracał uwagę na przyszłe koszty eksploatacji, trwałość rozwiązań, łatwość obsługi przez przyszłego użytkownika, itp.

Rozliczenie projektowania i robót w tej formule Warunków kontraktowych odbywa się na zasadzie ceny ryczałtowej podzielonej na projekt lub jego fazy oraz na poszczególne odcinki robót.

Warunki „Żółtej Książki” stosujemy do inwestycji złożonych, trudnych do wykonawstwa, w którym prowadzenie obmiarów robót byłoby bardzo utrudnione i często dyskusyjne. Dotyczy to połączonych technologii robót mechanicznych, elektrycznych, inżynieryjnych itp.

Obecna redakcja „Żółtej książki „ z 1999 r. zastępuje dwie książki z poprzedniej edycji Warunków FIDIC - „Żółtą Książkę” z 1987 r. i „Pomarańczową Książkę „ z 1995 r.

„Srebrna Książka” - Warunki Kontraktu na Realizację EPC/ pod klucz/ / Conditions of Contract for EPC/Turkney Projects/

Jak podano we wstępie do pierwszego wydania tych warunków kontraktu podstawową ideą przygotowania „Srebrnej Książki” było zapewnienie wykonania zamierzenia inwestycyjnego w określonym czasie za niezmienną cenę. Konieczność wykonania zamierzenia w takim czasie może być dla Zamawiającego na tyle istotna, że gotów jest zapłacić wyższą cenę niż byłoby to możliwe przy zawarciu kontraktu na podstawie innych wzorów kontraktów pod warunkiem jednak, że cena ta nie będzie przekroczona.

Przyjmując taki kontrakt Wykonawca bierze na siebie większość ryzyka wykonania przedsięwzięcia oraz osiągnięcia żądanego przez Zamawiającego rezultatu, natomiast Zamawiający ma ograniczony wpływ na ostateczny kształt realizowanego projektu. Za całość realizacji odpowiada Wykonawca, a Zamawiający nie powołuje nadzoru inwestorskiego, czyli Inżyniera.

Kontrakty tego typu są stosowane na przykład przy wykonywaniu części większego przedsięwzięcia, od której zależy powodzenie jego realizacji w całości.

Kontrakty te mogą być przydatne w przypadku realizacji zamierzeń typu BOT/Build-Operate- Transfer ; czyli Buduj, Eksploatuj, Przekaż /, nazywanych w polskim prawie zamówień publicznych koncesjami dotyczyć to może także przedsięwzięć publiczno-prywatnych.

Autorzy tego wzoru kontraktu sugerują, że w przypadkach inwestycji budżetowych zamiast dokonywać głębokich zmian w „Czerwonej Książce” i „Żółtej Książce” w celu przerzucenia na Wykonawcę większości ryzyk, właściwiej byłoby zastosować wzór zawarty w „Srebrnej Książce”.

Wymagania polskiego prawa budowlanego mówiące o obowiązkowym działaniu Zamawiającego przy uzgadnianiu i zatwierdzaniu dokumentacji budowlanej i konieczności ustanowienia nadzoru budowlanego powodują, że wzorzec zawarty w „Srebrnej Książce” może mieć w Polsce bardzo ograniczone zastosowanie.

„Zielona Książka” - Krótka forma Umowy / Short Form of Contract /

Na podstawie wzoru umowy dla małych / do 500.000 USD/ i krótkotrwałych / do 6 miesięcy/ oraz prostych i powtarzalnych robót opracowanego przez FIDIC - SIDIR przygotował polską wersję Krótkiej formy umowy. Opracowanie to jest zgodne z wytycznymi FIDIC, która zaleciła aby na podstawie jej wytycznych stowarzyszenia krajowe opracowały własne, dostosowane do warunków miejscowych wzorcowe warunki umowy. Opracowanie zostało opublikowane w języku polskim i zawiera oprócz tekstu umowy część proceduralną i wzorce dokumentów umownych /Akt Umowy, Oferta, Zatwierdzenia/ stanowiące załączniki do warunków umownych. Cennym uzupełnieniem są „Wskazówki dla korzystania” zwracające uwagę na wymagania stawiane takim dokumentom przez prawo polskie oraz wzór umowy z Rozjemcą. Uzupełnienia wprowadzone przez SIDIR zostały w tekście specjalnie zaznaczone, co umożliwia prześledzenie proponowanych zmian.

Zakres robót przewidziany w tego typu umowie uzasadniał rezygnację z powoływania nadzoru inwestorskiego w formie Inżyniera, o ile jednak Zamawiający uzna za celowe jego wprowadzenie, można do tego odpowiednio wzór umowy dostosować.

Ten wzór umowy w zasadzie przewidziany jest do stosowania w warunkach krajowych, chociaż w przypadku stwierdzenia przez Zamawiającego, że wskazanym byłoby zastosować go do kontraktu międzynarodowego - można posiłkować się tekstem angielskim.

„Biała Książka” - Wzór umowy o usługach Klient/Konsultant / Client/ Consultant Model Services Agreement

Wzór umowy o usługach Klient/Konsultant z 1992 r. został uaktualniony przez FIDIC w 1998 r. O ile poprzednie wydawnictwa zawierają wytyczne co do sposobu ich dostosowania do potrzeb danego Kontraktu, to „Biała Ksiązka „ posiada odrębny „Przewodnik do Białej Książki” zwracający uwagę na potrzebę wyartykułowania ustaleń zapewniających bezkonfliktową współpracę Zamawiającego i Konsultanta.

„Biała Książka” pozwala zawrzeć umowę na wszystkie usługi intelektualne związane z programowaniem, wykonywaniem Studiów Wykonalności, projektowaniem technicznym, nadzorem architektonicznym i budowlanym, zarządzaniem budową itp.