Dotacje w działalności gospodarczej na przykładach

Uzyskiwane w ramach prowadzonej działalności gospodarczej dofinansowania stanowią często podstawę finansową podjęcia takiej działalności, jak również jej rozwoju. Podatkowe regulacje dotacji zmierzają ku neutralności takiego rodzaju dofinansowania, jednakże nie w każdym przypadku dotacje pozostają bez wpływu na wynik podatkowy.

Przepisy podatkowe nie definiują pojęcia dotacji. Zgodnie jednak z regulacjami o finansach publicznych dotacje są to środki z budżetu państwa, budżetu jednostek samorządu terytorialnego oraz z państwowych funduszy celowych podlegające szczególnym zasadom rozliczania, przeznaczone na podstawie ustaw lub umów międzynarodowych na finansowanie lub dofinansowanie realizacji zadań publicznych.
W zakresie działalności gospodarczej przedsiębiorców dotacje mogą być przeznaczone na finansowanie:
– zadań ustawowych, w tym zadań z zakresu mecenatu państwa nad kulturą, realizowanych przez jednostki inne niż jednostki samorządu terytorialnego,
– zadań zleconych do realizacji organizacjom pozarządowym,
– kosztów realizacji inwestycji,
– dopłat do oprocentowania kredytów bankowych w zakresie określonym w odrębnych ustawach,
– programów pomocy technicznej i programów finansowanych z udziałem środków pochodzących z obowiązujących w latach 2004–2009 programów poakcesyjnych – Norweskiego Mechanizmu Finansowego i Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego,
– zadań realizowanych ze środków agencji wykonawczych, państwowych funduszy celowych, innych, niekomercyjnych państwowych lub samorządowych osób prawnych,
– realizacji programów finansowanych z udziałem środków europejskich,
– wyprzedzające finansowanie Wspólnej Polityki Rolnej.
Dotacja zatem jest pewnego rodzaju świadczeniem nieodpłatnym ze strony państwa ponoszonym w celu realizacji jego ustawowych obowiązków, przeniesionych na inne podmioty czy to na podstawie przepisu prawa, czy umowy. Zakres przedmiotowy dotacji dla przedsiębiorców może być zatem bardzo szeroki. Niemniej jednak można sprecyzować kilka ogólnych zasad, które dotyczą wszystkich rodzajów takiego finansowania.
Wbrew jednak powszechnemu mniemaniu dotacje nie obejmują najszerzej obecnie występującej pomocy finansowanej ze środków europejskich np. w ramach programów operacyjnych (POKL „Kapitał Ludzki"). Należy tu zauważyć, że dawniej środki te rzeczywiście przyznawane były w ramach dotacji rozwojowych, ale przepisy ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 885 z późn. zm.), zniosły regulacje dotyczące dotacji rozwojowych, a dofinansowania unijne rozliczane są jako płatności na realizację projektów w ramach programów finansowanych z udziałem środków europejskich, również zwolnione z podatku, o ile nie przypadają wykonawcom.

1. Dotacje jako przychód z działalności gospodarczej
Już ogólna definicja przychodu powoduje, że dotacje powinny powiększać przychody z działalności gospodarczej. Przepisy stanowią jednak wprost, że za przychód uznaje się również dotacje otrzymane na pokrycie kosztów albo jako zwrot wydatków.
Przykład 1
Przedsiębiorca transportowy uzyskał dotację do przewozów pasażerskich w zakresie objętym ulgami ustawowymi. Dotacja ta będzie stanowiła przychód podatnika, jak jednak dalej zobaczymy przychód ten będzie zwolniony od podatku.
2. Dotacje wyłączone z przychodów z działalności gospodarczej
Przepisy podatkowe wyłączają jednocześnie z przychodów dotacje związane z otrzymaniem, zakupem albo wytworzeniem we własnym zakresie środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych, od których dokonuje się odpisów amortyzacyjnych.
Przykład 2
Przedsiębiorca prowadzący klub dziecięcy zakupił z dotacji celowych budżetu państwa środek trwały – zmywarkę. Dotacja ta nie będzie stanowiła przychodu podatkowego.
3. Dotacje zwolnione od podatku
3.1. Dotacje budżetowe
Zwolnieniu od podatku podlegają przede wszystkim wszelkie dotacje otrzymane z budżetu państwa lub budżetu jednostki samorządu terytorialnego. W połączeniu ze zwolnieniami przewidzianymi dla środków europejskich skutkuje to opodatkowaniem jedynie nielicznych dotacji pochodzących z agencji wykonawczych, państwowych funduszy celowych i innych, niekomercyjnych państwowych lub samorządowych osób prawnych. Nawet jednak te dotacje mogą skorzystać z dalej idących zwolnień od podatku.
Przykład 3
Przedsiębiorca wykonał przyłącze kanalizacyjne, zastępując dotychczas wykorzystywany zbiornik bezodpływowy, ze środków własnych (w 50%) i z dotacji celowych gminy (w 40%). Otrzymana dotacja będzie stanowiła przychód z działalności gospodarczej, ale jednocześnie zwolniona będzie od podatku.
3.2. Środki na podjęcie działalności
Zwolnione z podatku zostały również jednorazowe środki przyznane przez starostę (ewentualnie prezydenta danego miasta) bezrobotnemu na podjęcie działalności gospodarczej. Trzeba pamiętać, że środki te pochodzą z Funduszu Pracy, choć zwykle przyznawane są łącznie z pewną pulą środków pochodzących ze środków europejskich.
Przykład 4
Przedsiębiorca rozpoczynający działalność gospodarczą uzyskał z Funduszu Pracy za pośrednictwem starosty dotację na rozpoczęcie działalności gospodarczej, którą przeznaczył zgodnie z umową na zakup środków trwałych i wyposażenia. W części finansującej środki trwałe dotacja ta nie będzie przychodem, zaś w części finansującej wyposażenie zwolniona będzie od podatku dochodowego.

3.3. Dotacje na cele rolnicze
Dotacje otrzymane na cele związane z działalnością rolniczą zwolnione są od podatku. Zwolnienie to związane jest oczywiście z opodatkowaniem całości działalności rolniczej podatkiem rolnym.
Przykład 5
Przedsiębiorca prowadzący działalność rolniczą zawiera ubezpieczenie upraw rolnych objęte dotacją do składki (40%). Dotacja ta zwolniona jest z podatku dochodowego.
3.4. SAPARD
Dotacje z budżetu państwa związane z przedakcesyjnym programem SAPARD (Special Accession Programme for Agriculture and Rural Development) zwolnione były od podatku, program ten jednak został zakończony w 2006 r.
Przykład 6
Przedsiębiorca prowadzący działalność rolniczą uzyskał w 2003 r. dotację z programu SAPARD. Dotacja w 75% pochodziła ze środków unijnych, w 25% z współfinansowania krajowego. Zarówno dotacja unijna, jak i współfinansująca dotacja krajowa zwolniona jest z podatku dochodowego.
3.5. Dotacje na współfinansowanie programów finansowanych ze środków europejskich
Współfinansowanie czy finansowanie pomostowe programów operacyjnych budziło w przeszłości poważne wątpliwości – wywodzono bowiem, że w części finansowanej z budżetu przekazywanych beneficjentom środków nie można było traktować jako środków pochodzących ze źródeł unijnych, a zatem nie mogły one korzystać ze zwolnienia przewidzianego wówczas dla środków zagranicznych. Ponieważ finansowanie programów unijnych polegało dawniej jedynie na prefinansowaniu wydatków ze Skarbu Państwa, organy podatkowe wywodziły, że środki te powinny być opodatkowane. Naczelny Sąd Administracyjny wielokrotnie jednak stwierdził, że prefinansowanie, stanowiące w istocie pożyczkę rozliczaną później z wykorzystaniem środków uzyskiwanych z rozliczenia środków europejskich, nie pozbawia prawa do zwolnienia (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 6 października 2011 r., II FSK 576/10). Stąd też obecnie całość świadczeń w ramach programów operacyjnych korzysta ze zwolnienia od opodatkowania, w tym część ewentualnego dofinansowania w formie dotacji.
Przykład 7
Przedsiębiorca, w ramach hipotetycznego unijnego programu operacyjnego z udziałem środków europejskich, uzyskał dofinansowanie prowadzonej działalności, na które składały się w 50% środki europejskie (prefinansowane z Funduszu Pracy) i w 50% dotacja ze środków budżetu gminy. Wszystkie te środki będą korzystały ze zwolnienia od opodatkowania.