Czy zasadnym jest opodatkowywanie podatkiem VAT zwracanych kosztów dojazdu?

Prowadzę kancelarię adwokacką, jestem płatnikiem podatku VAT. W ramach dział. świadczę także usługi na rzecz Sądu lub Prokuratury. W sytuacji gdy strona nie jest w stanie wynająć pełnomocnika z wyboru, składa wniosek do Sądu o ustanowienie pełnomocnika z urzędu. Sąd rozstrzyga czy faktycznie sprawa wymaga pomocy i czy strona rzeczywiście nie jest w stanie ponieść kosztów wynajęcia pełnomocnika. Pełnomocnik/obrońca czyli ja adwokat, działa wówczas w imieniu strony podczas postępowania sądowego czy też jeszcze na etapie postępowania przygotowawczego w Prokuraturze. Za czynności pełnomocnika / obrońcy z urzędu Skarb Państwa uiszcza dla mnie wynagrodzenie. O jego wysokości decydują przepisy Rozporządzenia Min. Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie ....

W Rozporządzeniu tym jest § 19 mówiący, że "Koszty nieopłaconej pomocy prawnej ponoszone przez Skarb Państwa obejmują: 1) opłatę w wysokości nie wyższej niż 150% stawek minimalnych, o których mowa w rozdziałach 3-5 oraz 2) niezbędne, udokumentowane wydatki adwokata." Na te właśnie udokumentowane wydatki składają się wszelkie koszty uzasadnione i poniesione w związku ze sprawą a więc koszty dojazdów do Zakładów Karnych, Sądu na rozprawę itp. Stąd też wniosek o przyznanie kosztów oraz spis kosztów przedkładam do Sądu/Prokuratury na koniec postępowania w celu zwrotu poniesionych kosztów. Na jego podstawie Sąd wydaje postanowienie, w którym zasądza wnioskowane koszty adwokata. W wyroku jest to sformułowane mniej więcej tak: "przyznaje adwokatowi Pani ... od Skarbu Państwa kwotę .. powiększoną o należny podatek VAT tytułem opłaty za obronę sprawowaną z urzędu oraz kwotę .... tytułem np. zwrotu kosztów dojazdu. Ja wówczas wystawiam F-rę gdzie ostateczna kwota brutto stanowi sumę wynagrodzenia za obronę+koszty dojazdu.

Pytanie:
Czy zasadnym jest opodatkowywanie podatkiem VAT zwracanych kosztów dojazdu?
Czy na te koszty mogłabym wystawiać notę obciążeniową bez naliczania VAT, a f-re tylko za obronę?

Odpowiedź:
W przypadku realizowania przez podatnika świadczenia złożonego (w rozpatrywanym przypadku obejmuje ono usługę pomocy prawnej świadczoną z urzędu, jako świadczenie główne oraz koszty dojazdów, jako element pomocniczy) do podstawy opodatkowania właściwej dla świadczenia głównego należy doliczyć koszt świadczenia dodatkowego.

Uzasadnienie:
Zgodnie z art. 29a ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług - dalej u.p.t.u. - podstawą opodatkowania jest wszystko, co stanowi zapłatę, którą usługodawca otrzymał lub ma otrzymać z tytułu sprzedaży od usługobiorcy lub osoby trzeciej, włącznie z otrzymanymi dotacjami, subwencjami i innymi dopłatami o podobnym charakterze mającymi bezpośredni wpływ na cenę towarów dostarczanych lub usług świadczonych przez podatnika.
Z ust. 6 ww. artykułu wynika, że podstawa opodatkowania obejmuje:
1) podatki, cła, opłaty i inne należności o podobnym charakterze, z wyjątkiem kwoty podatku;
2) koszty dodatkowe, takie jak prowizje, koszty opakowania, transportu i ubezpieczenia, pobierane przez dokonującego dostawy lub usługodawcę od nabywcy lub usługobiorcy.
Wydatki te stanowią świadczenia pomocnicze związane bezpośrednio z dokonywany przez podatnika na rzecz danego klienta świadczeniem usług. Innymi słowy wydatki te są ponoszone przez podatnika we własnym imieniu. W takiej sytuacji kwota zwracanych wydatków stanowi w istocie element kalkulacyjny wynagrodzenia z tytułu świadczenia usługi zasadniczej, jaką w niniejszym przypadku jest usługa prawna.
Każdy koszt bezpośrednio związany ze świadczeniem usług, którym usługodawca obciąża klienta powinien być włączony do podstawy opodatkowania. Zasada włączenia tych świadczeń do podstawy opodatkowania oznacza, że wartości tego typu kosztów, których ciężar przerzucany jest na nabywcę, nie wykazuje się jako odrębnego świadczenia, lecz traktuje, jako element świadczenia zasadniczego, z zastosowaniem stawki podatku właściwej dla świadczenia zasadniczego.
W konsekwencji w mojej ocenie na wystawionej fakturze należy wskazać jako tytuł świadczenia np. określenie "usługa prawna – obrona z urzędu", zaś jako kwotę netto podać sumę przyznanego rzez Sąd wynagrodzenia za obronę w kwocie netto i kosztów dojazdu w kwocie netto. Tę ostatnią wartość należy wyliczyć pomniejszając koszty dojazdu o kwotę VAT (według stawki właściwej dla usługi zasadniczej, czyli 23%). Natomiast wysokość podatku należy ustalić wg wzoru: (kwota brutto x stawka podatku) / (100 + stawka podatku).
Nic nie stoi na przeszkodzie, aby na wystawionej fakturze podatnik zawarł informacje na temat tego, jakie elementy składają się na wartość usługi zasadniczej. Obok danych na temat rodzaju usługi i jej łącznej kwocie może wskazać, że obejmuje świadczenie zasadnicze obejmuje wynagrodzenia za obronę i podać ich wartość netto i kwotę VAT oraz wartość kosztów przejazdów i odpowiadająca im kwotę netto i podatku VAT.
Organy podatkowe stoją na stanowisku, że podmiot zobowiązany do wystawienia faktury powinien precyzyjnie określić rodzaj "fakturowanej" czynności, tj. podać nazwę (rodzaj) towaru lub usługi. Źródłem tego obowiązku jest art. 106e ust. 1 pkt 7 u.p.t.u.
Ich zdaniem – w sytuacji gdy podatnik obciąża swojego kontrahenta kosztami dodatkowymi (np. kosztami transportu) – na fakturze dokumentującej dane świadczenie (a precyzyjniej rzecz ujmując, w tej jej części, która odzwierciedla elementy obligatoryjne w świetle przepisów prawa) powinna widnieć tylko jedna pozycja. Oczywiście w pozycji tej – co należy również wywodzić z treści art. 29a ust. 1 w zw. z ust. 6 u.p.t.u. – powinna być zsumowana wartość świadczenia głównego oraz świadczenia pomocniczego.
Jak stwierdził Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy w interpretacji indywidualnej z dnia 23 czerwca 2014 r., ITPP3/443-172/14/MD cel fiskalny realizowany poprzez obligatoryjne fakturowanie niektórych zdarzeń gospodarczych, nie wyklucza prywatnoprawnego charakteru faktury. Może to mieć szczególnie znaczenie dla stron transakcji, gdy jest to jedyny dokument sporządzony dla jej potrzeb. Zatem nic nie stoi na przeszkodzie, aby – po wypełnieniu obowiązków nałożonych przez powszechnie obowiązujące przepisy prawa podatkowego – podatnik mógł, niezależnie od podania jednolitej pozycji obejmującej wartość świadczenia głównego oraz świadczenia pomocniczego, umieścić na dokumencie faktury albo w dowolnym załączniku do niej dowolne informacje skierowane do kontrahenta. Przykładowo, może wyszczególnić elementy składowe danego świadczenia wraz z informacją o wartościach tych elementów.
[Uwaga! Odpowiedź na to pytanie jest już nieaktualna od 1 I 2016 r.]