1. Kryteria normatywne inwestycji budowlanych wyjętych spod regulacji legalizacyjnych ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane

Zgodnie z art. 103 ust. 2 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawa budowlane - dalej pr. bud. przepisu art. 48 pr. bud. nie stosuje się do obiektów, których budowa została zakończona przed dniem wejścia w życie ustawy lub w stosunku do których przed tym dniem zostało wszczęte postępowanie administracyjne. Do takich obiektów stosuje się przepisy dotychczasowe. W tym miejscu należy zaznaczyć, że po myśli art. 48 pr. bud. w brzmieniu obowiązującym w dniu wejścia w życie obowiązującej ustawy właściwy organ nakazywał w drodze decyzji, rozbiórkę obiektu budowlanego lub jego części, będącego w budowie albo wybudowanego bez wymaganego pozwolenia na budowę albo zgłoszenia, bądź też pomimo wniesienia sprzeciwu przez właściwy organ.

Powyższy przepis wprowadzał zatem bezwzględną sankcje administracyjną pod postacią nakazu rozbiórki samowoli budowlanej, co było w stosunku do poprzednich rozwiązań prawnych zdecydowanym zaostrzeniem odpowiedzialności administracyjnej z tytułu popełnienia samowoli budowlanej. Stąd też ustawodawca zdecydował w stosunku do wszystkich tego rodzaju deliktów popełnionych przed dniem wejścia w życie ustawy pr. bud., że mają mieć zastosowanie nadal przepisy dotychczasowe, a więc te wynikające z ustawy z dnia 24 października 1974 r. - Prawo budowlane - dalej s. pr. bud.

Oznacza to, że niezależnie od tego, czy samowola budowlana powstała przed wejściem w życie ustawy – Prawo budowlane z 1974 r., czy też w czasie obowiązywania tej ustawy, to zgodnie z art. 103 ust. 2 pr. bud. do jej legalizacji stosuje się przepisy s. pr. bud. – zob. wyrok NSA z dnia 13 października 1999 r., IV SA 1364/97, wyrok NSA z dnia 22 listopada 2006 r., II OSK 1384/05. W rezultacie zastosowanie podczas procedury legalizacyjnej przepisów niewłaściwej ustawy pr. bud. stanowić może podstawę do stwierdzenia rażącego naruszenia prawa w tym postępowaniu – zob. wyrok. NSA z dnia 20 kwietnia 2006 r., II OSK 768/05. Aby powyższego uniknąć istotne jest dokonanie prawidłowej kwalifikacji prawnej konkretnego przypadku.

W tym celu warto przypomnieć, że na potrzeby prowadzonego postępowania legalizacyjnego dla udowodnienia faktu popełnienia samowoli budowlanej wymagane jest wykazanie bezprawności wykonywania robót budowlanych oraz związku przyczynowo-skutkowego pomiędzy tymi robotami a ich przedmiotem, czyli istniejącą substancją budowlaną, która ma być zalegalizowana.

Przy czym ocena bezprawności, a więc naruszenia przepisów dotyczących obowiązku uzyskania pozwolenia na budowę lub zgłoszenia, musi być dokonywana na podstawie prawa obowiązującego w czasie rozpoczęcia robót budowlanych, co też rodzi konieczność ustalenia daty przystąpienia do realizacji badanej inwestycji budowlanej oraz stwierdzenia niedopełnienia powyższego obowiązku w świetle prawa obowiązującego w dacie rozpoczęcia kwestionowanych robót budowlanych – por. wyrok WSA w Warszawie z dnia 4 lutego 2005 r., sygn. aktIV SA 3775/03.

W konsekwencji powyższego dla zastosowania procedury legalizacyjnej uregulowanej w ustawie z 1974 r. niezbędnym jest wykazanie, iż samowola budowlana została popełniona najpóźniej w okresie obowiązywania ustawy s. pr. bud., a ponadto w świetle regulacji obowiązujących w dniu jej popełnienia była bezprawnie wykonywana, a więc bez wymaganego prawem pozwolenia na budowę lub zgłoszenia. W uzupełnieniu analizowanego problemu należy wskazać, że w okresie obowiązywania regulacji z 1974 r. za wyjątkiem rozbiórek, regulowane prawem budowlanym inwestycje można było rozpocząć wyłącznie po uzyskaniu pozwolenia na budowę (zob. art. 28 ust. 1 s. pr. bud.). Wobec czego przypadki samowoli budowlanej popełnionych w okresie obowiązywania s. pr. bud. odnoszą się wyłącznie do budów wykonanych bez wymaganego prawem pozwolenia na budowę

(...)