Ustalenie definicji, nazw i oznaczeń jednostek miar.

ZARZĄDZENIE

PREZESA POLSKIEGO KOMITETU NORMALIZACJI I MIAR

z dnia 5 stycznia 1976 r.

w sprawie ustalenia definicji, nazw i oznaczeń jednostek miar.

Na podstawie art. 3 ust. 3 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o miarach i narzędziach pomiarowych (Dz. U. z 1966 r. Nr 23, poz. 148 i z 1972 r. Nr 11, poz. 83) oraz § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 17 października 1975 r. w sprawie ustalenia legalnych jednostek miar (Dz. U. Nr 35, poz. 192) zarządza się, co następuje:

§ 1. Ustala się:

1) definicje i oznaczenia legalnych jednostek miar,

2) pochodne jednostki miar wybranych wielkości należące do układu SI,

3) pochodne jednostki miar nie należące do układu SI, a określone jako legalne w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 17 października 1975 r. w sprawie ustalenia legalnych jednostek miar (Dz. U. Nr 35, poz. 192)

- wymienione w wykazie legalnych jednostek miar stanowiącym załącznik nr 1,

4) jednostki miar wybranych wielkości dopuszczone przejściowo do stosowania jako legalne bez ograniczenia zakresu ich stosowania lub w ograniczonym zakresie - wymienione w załączniku nr 2 do zarządzenia,

5) zasady wyrażania dziesiętnych wielokrotności i podwielokrotności jednostek miar - określone w załączniku nr 3 do zarządzenia,

6) wytyczne w sprawie stosowania oraz zasad budowy i pisowni nazw i oznaczeń jednostek miar - wymienione w załączniku nr 4 do zarządzenia.

§ 2. Traci moc zarządzenie Prezesa Centralnego Urzędu Jakości i Miar z dnia 21 grudnia 1966 r. w sprawie ustalenia definicji i oznaczeń legalnych jednostek miar oraz ustalenia pochodnych jednostek miar i jednostek miar dopuszczonych przejściowo do stosowania jako legalne (Monitor Polski z 1966 r. Nr 74, poz. 356 i z 1971 r. Nr 25, poz. 160).

§ 3. Zarządzenie wchodzi w życie z dniem 15 lutego 1976 r.

ZAŁĄCZNIKI

..................................................

Notka Redakcji Systemu Informacji Prawnej LEX

Grafiki zostały zamieszczone wyłącznie w Internecie. Obejrzenie grafik podczas pracy z programem Lex wymaga dostępu do Internetu.

Załącznik nr 1 zmieniony przez § 1 i 2 zarządzenia z dnia 20 grudnia 1984 r. (M.P.85.1.9) zmieniającego nin. zarządzenie z dniem 1 lutego 1985 r. Zmiany nie zostały naniesione na tekst.

..................................................

ZAŁĄCZNIK Nr  1

WYKAZ LEGALNYCH JEDNOSTEK MIAR

grafika

ZAŁĄCZNIK Nr  2

  ¹ JEDNOSTKI MIAR WYBRANYCH WIELKOŚCI DOPUSZCZONE PRZEJŚCIOWO DO STOSOWANIA JAKO LEGALNE BEZ OGRANICZENIA ZAKRESU ICH STOSOWANIA LUB W OGRANICZONYM ZAKRESIE

Nr poz.	Wielkość	Jednostka miary		Relacje między jednostkami	Uwagi
		nazwa	oznaczenie
1	Długość, odległość	mila morska	n mile	1 n mile = 1.852 m	Do stosowania w żegludze.*
2	Prędkość liniowa	węzeł	kn	1.852 1 kn = 1 n mile : 1 h = ------ m/s 3.600	Do stosowania w żegludze.*
3	Prędkość obrotowa	obrót na sekundę	r/s1), obr/s	1 r/s = 1s-1	Stosowana jest również nazwa: częstość obrotów
4		obrót na minutę	r/min1), r/min	1 1 r/min = -- s-1 60	1) Oznaczenie międzynarodowe
5	Masa liniowa włókien, półwyrobów i wyrobów przędzalniczych	tex	tex	1 tex = 1 mg/m = 10-6 kg/m
6	Poziom (bezwzględny) mocy elektrycznej, poziom (bezwzględny) napięcia elektrycznego	neper1)	Np		Jednostkę neper stosuje się także odpowiednio do wyrażania tłumienności, wzmocności itp.
				grafika	P - moc elektryczna
				grafika	U - napięcie elektryczne
				1 Np = (2 log10e) B » 0,868 589 0 B 1 Np = (20 log10e) dB » 8,685 890 dB	1) Dla narzędzi pomiarowych wywzorcowanych w tych jednostkach do czasu zużycia tych narzędzi.

* Wielokrotności i podwielokrotności dziesiętnych nie wyraża się według zasad określonych w § 2 załącznika nr 3 do zarządzenia.

ZAŁĄCZNIK Nr  3

ZASADY WYRAŻANIA DZIESIĘTNYCH WIELOKROTNOŚCI I POWIELOKROTNOŚCI JEDNOSTEK MIAR

§ 1. Dziesiętne wielokrotności i powielokrotności jednostek miar można wyrażać przez dołączanie (odpowiednio) do nazw lub oznaczeń jednostek miar przedrostków lub ich oznaczeń wyrażających mnożniki dziesiętne. Zestawienie tych przedrostków i oznaczeń zawiera poniższy wykaz.

Przedrostek	Oznaczenie	Mnożnik
eksa	E	1018 = 1.000.000.000.000.000.000
peta	P	1015 = 1.000.000.000.000.000
tera	T	1012 = 1.000.000.000.000
giga	G	109 = 1.000.000.000
mega	M	106 = 1.000.000
kilo	k	103 = 1.000
hekto	h	102 = 100
deka	da	101 = 10
decy	d	10-1 = 0,1
centy	c	10-2 = 0,01
mili	m	10-3 = 0,001
mikro	µ	10-6 = 0,000.001
nano	n	10-9 = 0,000.000.001
piko	p	10-12 = 0,000.000.000.001
femto	f	10-15 = 0,000.000.000.000.001
atto	a	10-18 = 0,000.000.000.000.000.001

§ 2. Zasady ogólne stosowania przedrostków i oznaczeń wymienionych w § 1 są następujące:

1) przedrostek (oznaczenie) dołącza się do nazwy prostej (oznaczenia) jednostki miary, umieszczając go bezpośrednio przed nazwą (oznaczeniem) jednostki miary (bez przerwy oddzielającej, kropki lub tp.),

2) do nazwy prostej (oznaczenia) jednostki miary dołącza się tylko jeden przedrostek (oznaczenie),

np.: 10^-9 m = 1 nm, a nie 1 mµm,

10^-3 kg = 1 g, a nie 1 mkg,

3) przedrostki (oznaczenia) pisze się w druku czcionką prostą,

4) mnożnik wyrażony przedrostkiem (oznaczeniem) odnosi się do jednostki miary w potędze pierwszej.

Wykładnik potęgowy odnoszący się do jednostki miary dotyczy również mnożnika wyrażonego przedrostkiem (oznaczeniem) dołączonym do nazwy (oznaczenia) jednostki miary,

np.: 1 cm³ = 1 x (10^-2 m)³ = 1 x 10^-6 m³,

1 ms^-1 = 1/ms = 1 x (10^-3 s)^-1 = 1 x 10³ s^-1,

5) wielokrotności i podwielokrotności dziesiętne kilograma wyraża się przez dołączenie przedrostków (oznaczeń) do słowa gram (oznaczenia - g),

np.: 10^-2 kg = 1 dag,

10^-3 kg = 1 g,

6) nazwy i oznaczenia dziesiętnych wielokrotności i podwielokrotności jednostek miar utworzone zgodnie z pkt 1 i 2 mogą być użyte do budowy złożonych nazw i oznaczeń,

np.: 1 kW/(m² x K) = 10³ W/(m² x K),

1 km/h = 10³ m/h,

1 kg/dm³ = 10³ kg/m³,

1 g/ml = 1 kg/l,

1MeV/(cm² x s) = 10¹⁰ eV/(m² x s).

§ 3. Zasad określonych w § 2 nie stosuje się do jednostek miar nie należących do układu SI zaznaczonych gwiazdką w załączniku nr 1 część II i w załączniku nr 2,

np.: h, min.

ZAŁĄCZNIK Nr  4

WYTYCZNE W SPRAWIE STOSOWANIA ORAZ ZASAD BUDOWY I PISOWNI NAZW I OZNACZEŃ JEDNOSTEK MIAR

§  1.

1. Nazwy i oznaczenia jednostek miar podane w załącznikach nr 1 i 2 do zarządzenia należy stosować jako obowiązujące w zakresie określonym w art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o miarach i narzędziach pomiarowych (Dz. U. z 1966 r. Nr 23, poz. 148 i z 1972 r. Nr 11, poz. 83).

2. Do wyrażania legalnej jednostki miary stosuje się pełną nazwę jednostki lub jej oznaczenie.

3. Do wyrażania legalnej jednostki miary, dla której nie zostało ustalone oznaczenie, należy stosować nazwę jednostki w pełnym brzmieniu.

4. Oznaczenia, o których mowa w ust. 1, i zasady określone w § 2-7 nie obowiązują w odniesieniu do automatycznych środków łączności i przetwarzania informacji.

§ 2. Nazwy i oznaczenia jednostek miar ze względu na ich budowę dzieli się na:

1) proste,

np.: metr m

kelwin K

weber Wb

stopień Celsjusza °C

metr kwadratowy m²

2) złożone,

np.: niutonometr N x m

kaloria na centymetr kwadratowy, sekundę i kelwin cal/(cm² x s x K)

§  3.

1. Nazwy jednostek miar pisze się małymi literami (minuskułą), jeżeli ogólne reguły pisowni polskiej nie stanowią inaczej; w druku - czcionką prostą.

2. Nazwy jednostek miar odmienia się według zasad deklinacji polskiej.

3. Nazwy jednostek miar pochodzenia obcojęzycznego pisze się fonetycznie lub spolszczone,

np.: niuton, kelwin, wat, kiur, dżul.

§  4.

1. Nazwy proste jednostek miar występujące w nazwie złożonej łączy się za pomocą łączników wyrażających odpowiednio mnożenie lub dzielenie.

2. Mnożenie w nazwie wyrażającej iloczyn jednostek miar lub w części nazwy stanowiącej licznik ułamka wyraża się przez: "o" lub "razy", przy czym łącznik "razy" stosuje się tylko wtedy, gdy zastosowanie łącznika "o" prowadzi do niejednoznaczności lub nie jest pożądane ze względów fonetycznych,

np.: niutonometr

kulombometr

woltoamperosekunda

kulomb razy metr kwadratowy na wolt

kilogram-siła razy metr.

3. Dzielenie wyraża się przez: "na",

np.: metr na sekundę

dżul na kelwin.

4. Mnożenie występujące po dzieleniu (w mianowniku ułamka) wyraża się przez:

1) "i" - gdy poprzedza ostatnią nazwę prostą występującą w nazwie złożonej (również gdy w mianowniku występują tylko 2 nazwy proste jednostek miar),

2) "," (przecinek) rozdzielający kolejne nazwy proste występujące w mianowniku, z wyjątkiem wypadku wymienionego w pkt 1,

3) "o" - gdy przez zastosowanie tego łącznika uzyskuje się złożoną nazwę jednostki miary utworzoną zgodnie z zasadą określoną w ust. 2,

np.: dżul na kilogram i kelwin,

kaloria na metr, sekundę i kelwin,

kilogram na kilowatogodzinę.

§  5.

1. Oznaczenie jednostki miary pisze się bez kropki na końcu, w druku - czcionką prostą.

2. Oznaczenie jednostki miary, której nazwa pochodzi od imienia własnego, pisze się (rozpoczyna) wielką literą (majuskułą),

np.: N; Wb; Oe.

3. Oznaczenia innych jednostek miar pisze się małą literą (minuskułą),

np.: m; s; cal.

§ 6. Oznaczenia złożone można wyrażać:

1) w postaci zwykłego ułamka z kreską ułamkową skośną; w tym wypadku mianownik zawierający więcej niż jedno oznaczenie proste jednostki miary ujmuje się w nawias,

np.: m/s²; N x s/m²; J/(kg x K);

2) w postaci zwykłego ułamka z kreską ułamkową poziomą,

m N x s J

np.: ---; --------; ---------;

s² m² kg x K

3) w postaci iloczynu potęg jednostek miar, z zachowaniem kolejności oznaczeń według nazwy jednostki miary,

np.: m x s^-2; Pa x s; J x kg^-1 x K^-1.

§ 7. W oznaczeniu złożonym mnożenie oznacza się kropką rozdzielającą oznaczenia składowe proste.

§ 8. Oznaczenia wymienione w części II załącznika nr 1 i w załączniku nr 2 do zarządzenia, których budowa lub pisownia nie odpowiada zasadom określonym w § 5-7, są następujące:

jednostka astronomiczna długości AU, UA

tona rejestrowa RT

koń mechaniczny KM

elektronowolt eV

kilogram-siła kG

milimetr słupa wody mmH₂O

milimetr słupa rtęci mmHg

stopień _---°

minuta _---'

sekunda _---"

grad _---^g

rok r.

stopień Celsjusza °C

stopień Englera °E

angstrem A

procent %

promil ‰

1 Załącznik nr 2 zmieniony przez § 3 zarządzenia z dnia 20 grudnia 1984 r. (M.P.85.1.9) zmieniającego nin. zarządzenie z dniem 1 lutego 1985 r.

• Identyfikator: M.P.1976.4.19
• Rodzaj: Zarządzenie
• Tytuł: Ustalenie definicji, nazw i oznaczeń jednostek miar.
• Data aktu: 05/01/1976
• Data ogłoszenia: 09/02/1976
• Data wejścia w życie: 15/02/1976