Zalecenie 2008/345/WE w sprawie kodeksu postępowania dotyczącego odpowiedzialnego prowadzenia badań w dziedzinie nanonauk i nanotechnologii

ZALECENIE KOMISJI

z dnia 7 lutego 2008 r.

w sprawie kodeksu postępowania dotyczącego odpowiedzialnego prowadzenia badań w dziedzinie nanonauk i nanotechnologii

(notyfikowana jako dokument nr C(2008) 424)

(2008/345/WE)

(Dz.U.UE L z dnia 30 kwietnia 2008 r.)

KOMISJA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH,

uwzględniając Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską, w szczególności jego art. 211,

a także mając na uwadze, co następuje:

(1) Mając na celu konsolidację i poprawę organizacji europejskiej polityki w dziedzinie badań w styczniu 2000 r. w komunikacie do Rady, Parlamentu Europejskiego, Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów zatytułowanym "W kierunku Europejskiej Przestrzeni Badawczej"⁽¹⁾ Komisja zaproponowała utworzenie Europejskiej Przestrzeni Badawczej. W maju 2007 r. w Zielonej księdze "Europejska Przestrzeń Badawcza: Nowe perspektywy" Komisja wznowiła szeroko zakrojoną debatę instytucjonalno-społeczną na temat działań koniecznych do utworzenia atrakcyjnej, jednolitej Europejskiej Przestrzeni Badawczej, wychodzącej na przeciw potrzebom i oczekiwaniom społeczności badawczej, przedsiębiorstw i obywateli⁽²⁾.

(2) W lutym 2000 r. Komisja przyjęła komunikat w sprawie zasady ostrożności⁽³⁾ w celu osiągnięcia ogólnego porozumienia co do tego, w jaki sposób należy dokonywać ocen i szacunków dotyczących zagrożeń, które w chwili obecnej nie dają się w pełni ocenić z naukowego punktu widzenia, oraz zarządzać tymi zagrożeniami i informować o nich.

(3) W marcu 2000 r. podczas lizbońskiego szczytu Rada Europejska postawiła sobie za cel uczynienie Wspólnoty w ciągu najbliższych dziesięciu lat najbardziej konkurencyjną i dynamiczną gospodarką na świecie, zdolną do zrównoważonego wzrostu gospodarczego i do stworzenia nowych miejsc pracy wysokiej jakości oraz do zapewnienia większej spójności społecznej.

(4) W opublikowanym w 2004 r. komunikacie pt. "Ku europejskiej strategii dla nanotechnologii"⁽⁴⁾ Komisja określiła działania dążące do osiągnięcia wspólnotowej wartości dodanej niezbędnej do dotrzymania kroku konkurencji w sektorze nanotechnologii, przy jednoczesnym zapewnieniu odpowiedzialnego rozwoju. W konkluzjach z dnia 24 września 2004 r.⁽⁵⁾ Rada (ds. konkurencyjności) z zadowoleniem przyjęła zintegrowane, bezpieczne i odpowiedzialne podejście proponowane przez Komisję oraz jej zamiar opracowania planu działań na rzecz nanotechnologii.

(5) Na podstawie wyników konsultacji publicznych Komisja opracowała w 2005 r. plan działań na rzecz nanotechnologii⁽⁶⁾, w którym przewidziano spójne i powiązane działania służące jak najszybszej realizacji zintegrowanej, bezpiecznej i odpowiedzialnej strategii na rzecz nanonauk i nanotechnologii w oparciu o priorytety określone w komunikacie "Ku europejskiej strategii dla nanotechnologii". W obydwu komunikatach wyraźnie uznano potrzebę uwzględnienia aspektów dotyczących ochrony środowiska, zdrowia ludzi i bezpieczeństwa we wszystkich badaniach w dziedzinie nanonauk i nanotechnologii.

(6) W następstwie planu działań na rzecz nanonauk i nanotechnologii w styczniu 2007 r. Europejska Grupa ds. Etyki w Nauce i Nowych Technologiach (EGE) przedstawiła opinię na temat etycznych aspektów nanomedycyny⁽⁷⁾.

(7) Na podstawie uwag uzyskanych w trakcie konsultacji publicznych na temat poprzedniej opinii Komitet Naukowy ds. Pojawiających się i Nowo Rozpoznanych Zagrożeń dla Zdrowia przyjął w marcu 2006 r. zmienioną opinię w sprawie adekwatności istniejących metodologii oceny potencjalnego ryzyka związanego z opracowanymi i przypadkowymi produktami nanotechnologii⁽⁸⁾.

(8) W czerwcu 2006 r. Rada Europejska przyjęła zrewidowaną strategię zrównoważonego rozwoju, dopracowując strategię zrównoważonego rozwoju UE zapoczątkowaną na szczycie w Goeteborgu w czerwcu 2001 r., której głównymi celami były ochrona środowiska i zdrowia ludzi oraz eliminacja ubóstwa.

(9) W konkluzjach⁽⁹⁾ z dnia 23 listopada 2007 r. Rada (ds. konkurencyjności) uznała potrzebę wspierania synergii i współpracy w dziedzinie nanonauk i nanotechnologii między wszystkimi zainteresowanymi podmiotami, w tym państwami członkowskim, Komisją, środowiskiem akademickim, centrami badawczymi, sektorem przemysłu, instytucjami finansowymi, organizacjami pozarządowymi i ogółem społeczeństwa.

(10) W 2007 r. Komisja przedstawiła pierwsze sprawozdanie z realizacji planu działań dla Europy na rzecz nanotechnologii⁽¹⁰⁾. W sprawozdaniu tym Komisja ogłosiła zamiar przyjęcia dobrowolnego kodeksu postępowania w zakresie odpowiedzialnego prowadzenia badań w dziedzinie nanonauk i nanotechnologii.

(11) Niniejsze zalecenie zawiera kodeks postępowania, którego celem jest propagowanie prowadzenia zintegrowanych, bezpiecznych i odpowiedzialnych badań w dziedzinie nanonauk i nanotechnologii w Europie, które przyniosą korzyści dla całego społeczeństwa.

(12) Przedstawione w niniejszym zaleceniu zasady ogólne i wytyczne dotyczące działań, jakie należy podjąć, zostały opracowane przy wykorzystaniu wyników konsultacji publicznych.

(13) Niniejsze zalecenie stanowi dla państw członkowskich instrument służący za podstawę dalszych inicjatyw mających na celu zapewnienie bezpieczeństwa oraz etycznego i zrównoważonego charakteru badań w dziedzinie nanonauk i nanotechnologii w Unii Europejskiej.

(14) Niniejsze zalecenie ma również przyczynić się do właściwej koordynacji działań państw członkowskich w celu zoptymalizowania synergii między podmiotami badawczymi w dziedzinie nanonauk i nanotechnologii na poziomie europejskim i międzynarodowym,

NINIEJSZYM ZALECA:

1) Kierowanie się przez państwa członkowskie ogólnymi zasadami i wytycznymi dotyczącymi działań, które należy podjąć, ustanowionymi w znajdującym się w załączniku kodeksie postępowania dotyczącego odpowiedzialnego prowadzenia badań w dziedzinie nanonauk i nanotechnologii, w procesie opracowywania, przyjmowania i realizacji strategii służących rozwojowi zrównoważonych badań w dziedzinie nanonauk i nanotechnologii (zwanych dalej "NiN"), zgodnie ze strategią Komisji na rzecz nanotechnologii i zgodnie z planem działań.

2) Podejmowanie przez państwa członkowskie wysiłków w celu postępowania zgodnie z tymi ogólnymi zasadami i wytycznymi w procesie realizacji krajowych strategii regulacyjnych i rozwojowych dotyczących badań lub w procesie opracowywania sektorowych i instytucjonalnych norm dotyczących badań i rozwoju, przy uwzględnieniu obowiązujących wytycznych dotyczących NiN, dobrych praktyk lub regulacji.

3) Uznanie przez państwa członkowskie tych ogólnych zasad i wytycznych dotyczących badań za integralną część instytucjonalnego mechanizmu służącego zapewnianiu jakości poprzez uznanie ich za środki służące określeniu kryteriów finansowania stosowanych w ramach krajowych/regionalnych programów finansowania oraz poprzez stosowanie ich w procedurach audytu, monitorowania i oceny przez organy publiczne.

4) Zachęcanie przez państwa członkowskie do dobrowolnego przestrzegania kodeksu postępowania przez odnośne władze krajowe i regionalne, pracodawców, podmioty finansujące badania, naukowców i wszelkie osoby prywatne lub organizacje społeczeństwa obywatelskiego prowadzące badania w dziedzinie NiN lub zainteresowane takimi badaniami, oraz podejmowanie niezbędnych wysiłków służących zagwarantowaniu wkładu tych podmiotów w rozwój i utrzymanie korzystnego środowiska badawczego, sprzyjającego bezpiecznemu, zgodnemu z zasadami etyki i skutecznemu rozwojowi potencjału w dziedzinie NiN.

5) Prowadzenie przez państwa członkowskie współpracy z Komisją w celu dokonywania co dwa lata przeglądu niniejszego zalecenia oraz w celu badania, w jakim zakresie poszczególne zainteresowane podmioty przyjęły kodeks postępowania i przestrzegają jego zasad.

6) Ustanowienie i uzgodnienie z państwami członkowskimi kryteriów służących ocenie stopnia przestrzegania i stosowania kodeksu postępowania w świetle podobnych prac podejmowanych na poziomie Wspólnoty.

7) Należyte uwzględnienie niniejszego zalecenia przez państwa członkowskie w przypadku proponowania strategii badawczych i podejmowania decyzji w ramach dwustronnych umów w sprawie strategii badawczych i działalności badawczej zawieranych z krajami trzecimi oraz podczas występowania w charakterze członków organizacji międzynarodowych, jak również należyte koordynowanie działań z pozostałymi państwami członkowskimi i Komisją.

8) Stosowanie niniejszego zalecenia również jako instrumentu wspierającego - na wszystkich szczeblach administracji - dialog między decydentami politycznymi, naukowcami, przedstawicielami przemysłu, komitetami ds. etyki, organizacjami społeczeństwa obywatelskiego i samym społeczeństwem, w celu poprawy zrozumienia przez ogół społeczeństwa procesu rozwoju nowych technologii oraz w celu zaangażowania go w ten proces.

9) Poinformowanie Komisji przez państwa członkowskie do dnia 30 czerwca 2008 r., a następnie co roku, o wszelkich środkach podjętych w następstwie niniejszego zalecenia, poinformowanie o pierwszych skutkach stosowania zalecenia oraz przedstawienie dobrych praktyk.

Sporządzono w Brukseli, dnia 7 lutego 2008 r.

	W imieniu Komisji
	Janez POTOČNIK
	Członek Komisji

______

⁽¹⁾ COM(2000) 6 z 18.1.2000.

⁽²⁾ COM(2007) 161 z 4.4.2007.

⁽³⁾ COM(2000) 1 z 2.2.2000.

⁽⁴⁾ COM(2004) 338 z 12.5.2004.

⁽⁵⁾ Dokument 12487/04.

⁽⁶⁾ COM(2005) 243 z 7.6.2005.

⁽⁷⁾ Opinia EGE nr 21 z dnia 17 stycznia 2007 r.

⁽⁸⁾ SCENIHR/002/05 z dnia 10 marca 2006 r.

⁽⁹⁾ Dokument 14865/07.

⁽¹⁰⁾ COM(2007) 505 z 6.9.2007.

ZAŁĄCZNIK

Kodeks postępowania dotyczący odpowiedzialnego prowadzenia badań w dziedzinie nanonauk i nanotechnologii

Niniejszy kodeks postępowania stanowi dla państw członkowskich, pracodawców, podmiotów finansujących badania, naukowców oraz, bardziej ogólnie, wszystkich osób i organizacji społeczeństwa obywatelskiego prowadzących badania w dziedzinie nanonauk i nanotechnologii ("NiN") lub zainteresowanych takimi badaniami ("wszystkie zainteresowane podmioty") wytyczne, których celem jest przyjęcie odpowiedzialnego i otwartego podejścia do badań w dziedzinie NiN we Wspólnocie.

Kodeks postępowania stanowi uzupełnienie obowiązujących regulacji. Nie ogranicza on możliwości zapewnienia przez państwa członkowskie większego stopnia ochrony w odniesieniu do badań w dziedzinie NiN niż przewidziano w niniejszym kodeksie postępowania, ani w żaden inny sposób nie wpływa na tę możliwość.

Zainteresowane podmioty przestrzegające niniejszego kodeksu postępowania powinny również przestrzegać, w stosownych przypadkach, zasad określonych w Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej.

Kodeks postępowania będzie regularnie monitorowany i co dwa lata poddawany przeglądowi przez Komisję w celu uwzględnienia rozwoju NiN na świecie oraz postępów w procesie ich integracji w społeczeństwie europejskim.

1. Zakres i cel

Kodeks postępowania zachęca wszystkie zainteresowane podmioty do odpowiedzialnego działania i współpracy, zgodnie ze strategią Komisji na rzecz NiN oraz zgodnie z planem działań, w celu stworzenia bezpiecznych, etycznych i skutecznych ram dla badań w dziedzinie NiN prowadzonych we Wspólnocie, sprzyjających zrównoważonemu rozwojowi gospodarczemu, społecznemu i rozwojowi w zakresie ochrony środowiska.

Kodeks postępowania obejmuje wszelkiego rodzaju badania w dziedzinie NiN prowadzone w ramach Europejskiej Przestrzeni Badawczej.

Przestrzeganie kodeksu postępowania jest dobrowolne. Kodeks zawiera zbiór ogólnych zasad i wytycznych dotyczących działań, jakie powinny podjąć wszystkie zainteresowane podmioty w dziedzinie NiN. Kodeks powinien uprościć i wzmocnić regulacyjne i pozaregulacyjne podejścia określone w planie działań na rzecz NiN dla Europy na lata 2005-2009, doprowadzając do poprawy we wdrażaniu obowiązujących przepisów i ułatwiając rozstrzygnięcie kwestii wątpliwych z naukowego punktu widzenia.

Kodeks postępowania powinien również służyć Europie jako podstawa do prowadzenia dialogu z krajami trzecimi i organizacjami międzynarodowymi.

2. Definicje

Do celów niniejszego kodeksu postępowania stosuje się następujące definicje:

a) "nanoobiekty": w związku z brakiem uznanej międzynarodowej terminologii w całym kodeksie postępowania stosowany jest termin ogólny "nanoobiekt", oznaczający produkty powstałe w wyniku badań w dziedzinie NiN. Termin ten obejmuje nanocząsteczki i ich skupiska w nanoskali, nanosystemy, nanomateriały, materiały o określonej nanostrukturze i nanoprodukty;

b) "badania w dziedzinie NiN": w najszerzej pojętym znaczeniu badania w dziedzinie NiN obejmują wszelkiego rodzaju prace badawcze dotyczące materii w skali nanometrycznej (1 do 100 nm). Obejmują one wszystkie nanoobiekty wytworzone przez człowieka w procesie technologicznym lub uzyskane przypadkowo. Kodeks postępowania nie obejmuje swoim zakresem nanoobiektów występujących naturalnie. Badania w dziedzinie NiN obejmują prace badawcze, począwszy od najbardziej podstawowych badań, poprzez badania stosowane, rozwój technologii do badań prenormatywnych i konormatywnych będących podstawą opinii naukowych, norm i regulacji;

c) "zainteresowane podmioty w dziedzinie NiN": państwa członkowskie, pracodawcy, podmioty finansujące badania, naukowcy oraz, bardziej ogólnie, wszystkie osoby i organizacje społeczeństwa obywatelskiego prowadzący badania w dziedzinie NiN lub zainteresowani takimi badaniami;

d) "organizacje społeczeństwa obywatelskiego": w kontekście kodeksu postępowania za organizacje społeczeństwa obywatelskiego uważa się każdy podmiot prawny pozarządowy, o charakterze niezarobkowym i nieposiadający żadnych interesów gospodarczych, realizujący w interesie publicznym cele służące ogółowi.

3. Zasady ogólne

Podstawą niniejszego kodeksu postępowania jest zbiór ogólnych zasad, z których wynika konieczność podjęcia działań mających na celu zagwarantowanie przestrzegania tych zasad przez wszystkie zainteresowane podmioty.

3.1. Znaczenie

Cel i znaczenie badań w dziedzinie NiN powinny być zrozumiałe dla ogółu społeczeństwa. Badania powinny być zgodne z podstawowymi zasadami, zaś ich opracowywanie, realizacja i rozpowszechnianie ich wyników powinny być prowadzone w interesie jednostki i społeczeństwa.

3.2. Zrównoważony charakter

Badania w dziedzinie NiN powinny być bezpiecznie i zgodne z zasadami etyki oraz powinny wnosić wkład w zrównoważony rozwój, służąc celom Wspólnoty w tej dziedzinie oraz przyczyniając się do realizacji milenijnych celów rozwoju Organizacji Narodów Zjednoczonych⁽¹⁾. Nie powinny szkodzić ludziom, zwierzętom, roślinom ani środowisku, obecnie ani w przyszłości, ani stwarzać dla nich zagrożenia biologicznego, fizycznego lub moralnego.

3.3. Środki ostrożności

Badania w dziedzinie NiN należy prowadzić zgodnie z zasadą ostrożności, przewidując potencjalne skutki tych badań dla środowiska, zdrowia i bezpieczeństwa oraz podejmując należyte środki ostrożności, proporcjonalne do wymaganego poziomu ochrony, jednocześnie wspierając postęp przynoszący korzyści dla społeczeństwa i środowiska.

3.4. Integracja

Podstawą w zarządzaniu badaniami w dziedzinie NiN powinna być zasada otwartości dla wszystkich zainteresowanych podmiotów, zasada jawności i zasada poszanowania uzasadnionego prawa dostępu do informacji.

Udział w procesie decyzyjnym należy umożliwić wszystkim zainteresowanym podmiotom prowadzącym badania w dziedzinie NiN i podmiotom, których badania te dotyczą.

3.5. Doskonałość

Badania w dziedzinie NiN powinny spełniać najbardziej rygorystyczne normy naukowe, także pod względem integralności badań, oraz normy związane z dobrymi praktykami laboratoryjnymi⁽²⁾.

3.6. Innowacyjność

W ramach zarządzania badaniami w dziedzinie NiN należy wspierać w jak największym stopniu kreatywność, elastyczność i umiejętność planowania na rzecz innowacyjności i rozwoju.

3.7. Odpowiedzialność

Naukowcy i organizacje badawcze powinni ponosić odpowiedzialność za skutki społeczne, oraz skutki dla zdrowia ludzi i środowiska, jakie prowadzone przez nich badania w dziedzinie NiN mogą wywrzeć na obecne i przyszłe pokolenia.

4. Wytyczne dotyczące działań, które należy podjąć

Podstawą wytycznych określonych w niniejszym punkcie jest zbiór ogólnych zasad opisanych w pkt 3. Celem wytycznych jest wskazanie, w jaki sposób należy zapewnić właściwe zarządzanie, należyte poszanowanie zasady ostrożności oraz szerokie rozpowszechnianie kodeksu postępowania i właściwe monitorowanie jego stosowania. Poniżej określono główne zakresy odpowiedzialności za poszczególne działania. Do realizacji tych działań powinny jednak przyczyniać się wszystkie zainteresowane podmioty w dziedzinie NiN w największym możliwym zakresie własnych kompetencji.

4.1. Właściwe zarządzanie badaniami w dziedzinie NiN

W ramach właściwego zarządzania badaniami NiN należy uwzględniać potrzeby i gotowość wszystkich zainteresowanych stron, tak by uświadomić sobie konkretne wyzwania i możliwości związane z NiN. Należy rozwinąć "kulturę odpowiedzialności" w obliczu potencjalnych przyszłych wyzwań i możliwości, których nie można przewidzieć w chwili obecnej.

4.1.1. Państwa członkowskie powinny współpracować z Komisją w celu utrzymania otwartego i pluralistycznego forum dyskusyjnego na temat badań w dziedzinie NiN we Wspólnocie, będącego źródłem bodźców dla debaty społecznej na temat tych badań i służącego zidentyfikowaniu i przedyskutowaniu obaw i oczekiwań oraz ułatwieniu podjęcia odpowiednich inicjatyw i znalezienia rozwiązań. Państwa członkowskie powinny zatem w większym stopniu informować na temat korzyści, zagrożeń i wątpliwości związanych z badaniami w dziedzinie NiN. Szczególną uwagę w tym względzie należy zwrócić na informowanie młodych i starszych obywateli.

4.1.2. Państwa członkowskie, podmioty finansujące badania w dziedzinie NiN, organizacje badawcze i naukowców zachęca się - przy należytym poszanowaniu praw własności intelektualnej - do zapewnienia łatwego dostępu do zrozumiałej zarówno dla laików, jak i środowiska badawczego, wiedzy naukowej na temat NiN oraz związanych z nią informacji, takich jak odnośne normy, odniesienia, oznaczenia, prace badawcze na temat skutków, przepisy ustawowe i wykonawcze.

4.1.3. Państwa członkowskie powinny zachęcać laboratoria prywatne i publiczne do dzielenia się najlepszymi praktykami w zakresie badań w dziedzinie NiN, przy należytym poszanowaniu praw własności intelektualnej.

4.1.4. Organizacje badawcze w dziedzinie NiN i naukowcy powinni zapewniać należytą recenzję informacji i wyników naukowych przed ich szerokim rozpowszechnieniem poza środowiskiem badawczym w celu zagwarantowania ich jasności i obiektywnej prezentacji.

4.1.5. Ze względu na potencjał badań w dziedzinie NiN państwa członkowskie i organizacje badawcze powinny zapewnić prowadzenie tego rodzaju badań na najwyższym poziomie integralności naukowej. Należy zwalczać budzące wątpliwości praktyki badawcze (nie tylko plagiatorstwo, fałszowanie i fabrykowanie danych), gdyż mogą one wiązać się z zagrożeniami dla zdrowia, bezpieczeństwa i środowiska, podważać zaufanie społeczne i spowalniać proces rozpowszechniania korzyści płynących z badań w dziedzinie NiN. Osoby sygnalizujące nieprawidłowości w badaniach powinny być chronione przez pracodawców oraz w ramach krajowych lub regionalnych przepisów.

4.1.6. Państwa członkowskie powinny zagwarantować odpowiednie zasoby ludzkie i finansowe niezbędne do stosowania obowiązujących przepisów ustawowych i wykonawczych dotyczących badań w dziedzinie NiN. Organizacje prowadzące badania w dziedzinie NiN powinny wykazać w sposób jawny, że ich działalność jest zgodna z odnośnymi przepisami.

4.1.7. Krajowe i lokalne komitety ds. etyki oraz właściwe organy powinny oceniać zakres stosowalności wymogów dotyczących oceny etycznej w odniesieniu do badań o podwójnym zastosowaniu w dziedzinie nanotechnologii. Powinny one w szczególności zająć się wpływem, jaki wszelkie potencjalne ograniczenia dotyczące świadomej zgody i publikacji wyników badań związanych ze zdrowiem ludzi mogą wywierać na prawa podstawowe.

Wspieranie podejścia kompleksowego

4.1.8. Ogólny kierunek badań w dziedzinie NiN należy określić w sposób kompleksowy, pozwalając wszystkim zainteresowanym podmiotom na udział we wstępnych dyskusjach na temat tego kierunku.

4.1.9. Państwa członkowskie, podmioty finansujące badania w dziedzinie NiN, organizacje badawcze i naukowców zachęca się do rozważenia - na najwcześniejszych etapach i w ramach wspólnie opracowywanych prognoz - przyszłych konsekwencji wynikających ze stosowania technologii lub obiektów będących przedmiotem badania. W ten sposób możliwe byłoby opracowanie rozwiązań pozwalających na uniknięcie potencjalnych negatywnych skutków stosowania nowego obiektu lub nowej technologii na późniejszym etapie. W stosownych przypadkach w ramach operacji prognozowania należy przeprowadzić konsultacje z właściwymi komitetami ds. etyki.

4.1.10. Wszystkim zainteresowanym podmiotom należy umożliwić wniesienie wkładu w badania w dziedzinie NiN. Podmioty te należy informować i wspierać, tak by mogły brać czynny udział w badaniach zgodnie z zakresem swoich obowiązków i uprawnień.

Priorytety

4.1.11. Organy odpowiedzialne za badania oraz organy normalizacyjne powinny podjąć wysiłki zmierzające do przyjęcia znormalizowanej terminologii w dziedzinie NiN w celu ułatwienia przekazywania danych naukowych. Powinny one wspierać stosowanie znormalizowanych procedur pomiarowych oraz odpowiednich materiałów referencyjnych w celu poprawy porównywalności danych naukowych.

4.1.12. Podmioty finansujące badania w dziedzinie NiN powinny poświęcić stosowną część badań w dziedzinie NiN na opracowanie metod i narzędzi służących do oceny ryzyka, udoskonalenie metrologii w nanoskali oraz prace w zakresie normalizacji. W tym kontekście szczególną uwagę należy poświęcić opracowaniu metod oceny ryzyka związanego z czynnymi nanostrukturami drugiej generacji.

4.1.13. Państwa członkowskie, podmioty finansujące badania w dziedzinie NiN i organizacje badawcze powinny zachęcać do prowadzenia badań w dziedzinie NiN w obszarach o możliwie największym pozytywnym potencjale. Priorytetem powinny być badania mające na celu ochronę społeczeństwa, środowiska, konsumentów lub pracowników oraz ograniczenie i udoskonalenie eksperymentów na zwierzętach, bądź ich zastąpienie.

4.1.14. Podmioty finansujące badania w dziedzinie NiN powinny przeprowadzać i publikować - na podstawie najlepszych dostępnych danych naukowych - obiektywne oceny potencjalnych kosztów, zagrożeń i korzyści związanych z obszarami badań kwalifikującymi się do finansowania.

Zakazy i ograniczenia

4.1.15. Podmioty finansujące badania w dziedzinie NiN nie powinny finansować badań prowadzonych w obszarach, w których mogłoby nastąpić naruszenie praw podstawowych lub podstawowych zasad etycznych na etapie badania lub rozwoju (np. sztuczne wirusy o patogennym potencjale).

4.1.16. Organizacje badawcze w dziedzinie NiN nie powinny podejmować badań mających na celu prowadzące do uzależnienia doskonalenie organizmu ludzkiego do celów nieterapeutycznych ani badań mających na celu nielegalne podniesienie wydajności organizmu ludzkiego.

4.1.17. Dopóki nie są dostępne badania dotyczące oceny ryzyka w zakresie długoterminowego bezpieczeństwa należy zrezygnować z badań, w ramach których następuje celowe wprowadzenie nanoobiektów do organizmu ludzkiego, włączenie ich do produktów żywnościowych (zwłaszcza pożywienia dla niemowląt), paszy, zabawek, kosmetyków i innych produktów, które może prowadzić do narażenia ludzi i środowiska.

4.2. Należyte poszanowanie zasady ostrożności

Ze względu na niedostateczną wiedzę na temat wpływu nanoobiektów na zdrowie i środowisko państwa członkowskie powinny stosować przy prowadzeniu badań w dziedzinie NiN zasadę ostrożności w celu ochrony nie tylko naukowców, którzy są w pierwszym rzędzie narażeni na kontakt z nanoobiektami, lecz także innych grup zawodowych, konsumentów, obywateli i środowiska.

4.2.1. Studenci, naukowcy i organizacje badawcze prowadzący badania w dziedzinie NiN powinni stosować specjalne środki ostrożności w zakresie zdrowia, bezpieczeństwa i ochrony środowiska, dostosowane do szczególnych właściwości nanoobiektów, którymi się zajmują. Należy opracować - zgodnie ze wspólnotową strategią na rzecz bezpieczeństwa i higieny pracy na lata 2007-2012⁽³⁾ - szczególne wytyczne dotyczące zapobiegania patologiom wywoływanym przez nanoobiekty.

4.2.2. Organizacje badawcze prowadzące badania w dziedzinie NiN powinny stosować istniejące dobre praktyki w zakresie klasyfikacji i oznaczania. Ponadto ze względu na fakt, że nanoobiekty mogą posiadać szczególne właściwości wynikające z ich rozmiaru, organizacje te powinny dążyć do opracowania systemów (w tym np. specjalnych piktogramów) informowania naukowców i osób, które mogą mieć styczność z nanoobiektami w pomieszczeniach badawczych (np. pracownicy ochrony i służby ratownicze), tak by osoby te mogły podjąć niezbędne i właściwe środki ochrony w ramach pełnionych przez nie obowiązków.

4.2.3. Publiczne i prywatne podmioty finansujące badania w dziedzinie NiN powinny żądać przedstawienia oceny ryzyka wraz z każdym składanym wnioskiem dotyczącym finansowania tego rodzaju badań.

4.2.4. W programach podmiotów finansujących badania w dziedzinie NiN należy przewidzieć monitorowanie przez stosowny czas potencjalnych skutków tych badań dla społeczeństwa, środowiska i zdrowia ludzi.

Stosowanie zasady ostrożności powinno obejmować uzupełnianie braków wiedzy specjalistycznej, a zatem także realizację następujących dalszych działań badawczo-rozwojowych:

4.2.5. Podmioty finansujące badania w dziedzinie NiN powinny poświęcić stosowną część badań w dziedzinie NiN zbadaniu potencjalnych zagrożeń powodowanych przez nanoobiekty - w szczególności w odniesieniu do środowiska i zdrowia ludzi - przy uwzględnieniu ich pełnego cyklu życia, od chwili wytworzenia do zakończenia okresu użytkowania, w tym recyklingu.

4.2.6. Organizacje badawcze i naukowcy prowadzący badania w dziedzinie NiN powinni zapoczątkować i koordynować szczególne badania w tej dziedzinie w celu osiągnięcia lepszego zrozumienia podstawowych procesów biologicznych zachodzących w toksykologii i ekotoksykologii nanoobiektów wytworzonych przez człowieka lub występujących naturalnie. Po należytej walidacji powinni oni szeroko rozpowszechniać dane i wyniki dotyczące pozytywnych, negatywnych oraz neutralnych skutków biologicznych.

4.2.7. Podmioty finansujące badania w dziedzinie NiN powinny zapoczątkować i koordynować szczególne badania w tej dziedzinie w celu osiągnięcia lepszego zrozumienia etycznych, prawnych i społecznych skutków otwarcia nowych obszarów badań w dziedzinie NiN. Szczególną uwagę należy poświęcić technologiom informacyjnym i komunikacyjnym oraz biotechnologii, jak również konwergencji między tymi dziedzinami oraz konwergencji między naukami kognitywnymi i NiN.

4.3. Szerokie rozpowszechnianie oraz monitorowanie stosowania kodeksu postępowania

4.3.1. Państwa członkowskie powinny wspierać szerokie rozpowszechnianie niniejszego kodeksu postępowania, w szczególności przez krajowe i regionalne publiczne podmioty finansujące badania.

4.3.2. Oprócz rozpowszechniania niniejszego kodeksu postępowania podmioty finansujące badania w dziedzinie NiN powinny zagwarantować, że naukowcy prowadzący badania w tej dziedzinie będą zaznajomieni z odnośnymi przepisami oraz etycznymi i społecznymi ramami regulacyjnymi.

4.3.3. Ponieważ stosowanie kodeksu postępowania powinno być monitorowane w całej Wspólnocie, państwa członkowskie powinny współpracować z Komisją w celu opracowania odpowiednich środków służących prowadzeniu takiego monitorowania na szczeblu krajowym oraz w celu zagwarantowania synergii z pozostałymi państwami członkowskimi.

______

⁽¹⁾ Deklaracja Milenijna ONZ, rezolucja Zgromadzenia Ogólnego 55/2 z 8.9.2000.

⁽²⁾ Dyrektywy 2004/9/WE i 2004/10/WE.

⁽³⁾ COM(2007) 62 z 21.2.2007.

• Identyfikator: Dz.U.UE.L.2008.116.46
• Rodzaj: Zalecenie
• Tytuł: Zalecenie 2008/345/WE w sprawie kodeksu postępowania dotyczącego odpowiedzialnego prowadzenia badań w dziedzinie nanonauk i nanotechnologii
• Data aktu: 07/02/2008
• Data ogłoszenia: 30/04/2008
• Data wejścia w życie: 07/02/2008