(ERRS/2021/11)(2022/C 122/02)
(Dz.U.UE C z dnia 17 marca 2022 r.)
RADA GENERALNA EUROPEJSKIEJ RADY DS. RYZYKA SYSTEMOWEGO,
uwzględniając Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej,
uwzględniając rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1092/2010 z dnia 24 listopada 2010 r. w sprawie unijnego nadzoru makroostrożnościowego nad systemem finansowym i ustanowienia Europejskiej Rady ds. Ryzyka Systemowego 1 , w szczególności art. 3 ust. 2 lit. b) i d) oraz art. 16 i art. 18,
uwzględniając decyzję Europejskiej Rady ds. Ryzyka Systemowego ERRS/2011/1 z dnia 20 stycznia 2011 r. ustanawiającą regulamin Europejskiej Rady ds. Ryzyka Systemowego 2 , w szczególności art. 18,
a także mając na uwadze, co następuje:
(1) Sektor nieruchomości odgrywa ważną rolę w gospodarce, a zmiany w nim zachodzące mogą mieć istotny wpływ na system finansowy. Wcześniejsze kryzysy finansowe pokazały, że destabilizujące zmiany zachodzące na rynkach nieruchomości mogą mieć poważne konsekwencje dla stabilności systemu finansowego oraz całej gospodarki, co może także prowadzić do przenoszenia się niekorzystnych zjawisk między krajami. Niekorzystne zmiany na rynku nieruchomości w niektórych państwach członkowskich spowodowały w przeszłości duże straty kredytowe lub negatywnie wpłynęły na sferę gospodarki realnej. Skutki te odzwierciedlają ścisłe powiązania pomiędzy sektorem nieruchomości, dostawcami finansowania i innymi sektorami gospodarki. Ponadto silna pętla informacji zwrotnej pomiędzy systemem finansowym a realną gospodarką nasila wszelkie negatywne zmiany.
(2) Powiązania te są ważne, ponieważ oznaczają, że zagrożenia mające swoje źródło w sektorze nieruchomości mogą mieć skutki systemowe o charakterze procyklicznym. Podatności systemu finansowego na zagrożenia mają tendencję do kumulowania się w fazie wzrostu cyklu rynku nieruchomości. Postrzegane niższe ryzyko finansowania oraz łatwiejszy dostęp do niego mogą przyczynić się do szybkiej ekspansji akcji kredytowej i inwestycji, wywierając, wraz ze zwiększonym popytem na nieruchomości, presję na wzrost cen nieruchomości. Jako że skutkiem powyższej sytuacji jest wyższa wartość zabezpieczeń, która dodatkowo sprzyja popytowi na kredyty oraz ich podaży, te samo- napędzające się procesy mogą powodować potencjalne skutki o znaczeniu systemowym. Natomiast w fazie spadkowej cyklu rynku nieruchomości bardziej restrykcyjne warunki udzielania kredytów, większa niechęć do podejmowania ryzyka i presja zniżkowa w odniesieniu do cen nieruchomości mogą niekorzystnie wpływać na odporność kredytobiorców i kredytodawców, pogarszając tym samym sytuację gospodarczą.
(3) Podatność na zagrożenia związane z nieruchomościami mieszkalnymi może być źródłem ryzyka systemowego i może wpływać na stabilność finansową zarówno bezpośrednio, jak i pośrednio. Skutki bezpośrednie to straty kredytowe z tytułu portfeli hipotecznych spowodowane przez niekorzystne warunki gospodarcze lub finansowe oraz równoczesne negatywne zmiany na rynku nieruchomości mieszkalnych. Skutki pośrednie mogą być związane ze zmianą poziomu konsumpcji gospodarstw domowych, co może prowadzić do dalszych konsekwencji dla gospodarki realnej i stabilności finansowej.
(4) Zgodnie z motywem 4 rozporządzenia Europejskiej Rady ds. Ryzyka Systemowego ERRS/2013/1 3 ostatecznym celem polityki makroostrożnościowej jest przyczynianie się do ochrony stabilności systemu finansowego jako całości, w tym poprzez wzmacnianie odporności systemu finansowego i ograniczanie powstawania ryzyk systemowych, a tym samym zapewnianie trwałego wkładu sektora finansowego do wzrostu gospodarczego.
(5) W tym celu organy makroostrożnościowe mogą stosować jeden lub większą liczbę środków makroostrożnościo- wych opartych na kapitale określonych w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/36/UE 4 i rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 575/2013 5 lub środków makroostrożnościowych ukierunkowanych na kredytobiorców, opierających się wyłącznie na prawie krajowym, w zależności od oceny ryzyk. Podczas gdy środki oparte na kapitale mają na celu przede wszystkim zwiększenie odporności systemu finansowego, środki ukierunkowane na kredytobiorców mogą być odpowiednie zwłaszcza w celu zapobieżenia dalszemu narastaniu ryzyk systemowych.
(6) W 2016 r. Europejska Rada ds. Ryzyka Systemowego (ERRS) przeprowadziła ocenę podatności na zagrożenia w sektorze nieruchomości mieszkalnych w całej Unii 6 . Ocena ta umożliwiła ERRS zidentyfikowanie w kilku państwach podatności na zagrożenia w średnim okresie będących źródłem ryzyka systemowego dla stabilności finansowej, co doprowadziło do wydania ostrzeżeń dla ośmiu państw, w tym Austrii 7 .
(7) W 2016 r. głównymi obszarami podatności na zagrożenia na rynku nieruchomości mieszkalnych w Austrii były dynamiczny wzrost cen nieruchomości mieszkalnych i kredytów hipotecznych oraz ryzyko dalszego rozluźnienia standardów kredytowania.
(8) Aby zapewnić ostrożne standardy kredytowania austriackie organy krajowe korzystają od 2018 r. z narzędzi komunikacji wspieranych przez wzmocnione działania w zakresie nadzoru makroostrożnościowego. W swoim sprawozdaniu z działań następczych dotyczącym państw, które otrzymały ostrzeżenia w sprawie podatności na zagrożenia w sektorze nieruchomości mieszkalnych w średnim okresie w 2016 r 8 ., ERRS uznała, że środki wprowadzone przez austriackie władze krajowe mogą skutecznie przeciwdziałać przede wszystkim ujawniającym się słabościom. ERRS zauważyła jednak również, że austriackie organy krajowe zostały w 2017 r. uprawnione do wprowadzenia prawnie wiążących środków ukierunkowanych na kredytobiorców, które mogłyby być zastosowane w przypadku przyspieszenia powstawania podatności na zagrożenia.
(9) ERRS zakończyła niedawno systematyczną, prognostyczną ocenę podatności na zagrożenia w sektorze nieruchomości mieszkalnych w całym Europejskim Obszarze Gospodarczym. W tym kontekście ERRS określiła źródła podatności na zagrożenia powodujące powstanie ryzyka systemowego dla stabilności finansowej, co do których nie podjęto dotychczas wystarczających działań.
(10) Wybuch pandemii COVID-19 w 2020 r. i związany z nią kryzys nie doprowadziły do cyklicznego spadku na rynkach nieruchomości mieszkalnych. Przeciwnie, po okresie stopniowego wzrostu i przy niskich stopach procentowych realny wzrost cen nieruchomości mieszkalnych i wzrost akcji kredytowej w wielu państwach jeszcze bardziej przyspieszyły, znacznie przewyższając wzrost dochodów gospodarstw domowych. Aby złagodzić skutki pandemii i wynikającą z niej niepewność gospodarczą, wdrożono różne środki i polityki, takie jak moratoria i gwarancje publiczne. W tym szerokim kontekście politycznym w niektórych państwach tymczasowo złagodzono wcześniej zaplanowane środki makroostrożnościowe lub opóźniono ich uruchomienie. Zaobserwowana obecnie poprawa sytuacji gospodarczej pozwala na dostosowanie polityki makroostrożnościowej w tych państwach, w których podatności na zagrożenia związane z nieruchomościami mieszkalnymi nadal narastają.
(11) W odniesieniu do Austrii ta niedawna ocena wykazała, że po okresie umiarkowanego wzrostu realnych cen nieruchomości mieszkalnych wzrost ten przyspiesza, przewyższając wzrost realnego dochodu do dyspozycji. Ponadto stale rośnie skala udzielanych kredytów dla gospodarstw domowych. Z oceny ERRS wynika również, że od września 2019 r. wzrost realnych cen nieruchomości mieszkalnych przyspieszył w pierwszym kwartale 2021 r., przewyższając wzrost realnego dochodu do dyspozycji w tym samym okresie. W tym samym nurcie, zgodnie z szacunkami Oesterreichische Nationalbank, w pierwszym kwartale 2021 r. nastąpił dalszy wzrost w odniesieniu do zawyżonej wyceny nieruchomości mieszkalnych. Od 2019 r. realny wzrost kredytów dla gospodarstw domowych na zakup nieruchomości mieszkalnych stale rośnie. W komunikacie austriackiej Rady Stabilności Rynku Finansowego z czerwca 2021 r 9 . wskazano, że standardy kredytowania dla kredytów hipotecznych w zakresie wskaźnika wysokości kredytu do wartości zabezpieczenia (LTV) i wskaźnika obsługi zadłużenia do dochodu (DSTI) w ostatnim czasie nadal rosły w stosunku do średniej pięcioletniej, a udział kredytów z wysokimi wartościami tych wskaźników był znaczny.
(12) Obecną kombinację środków politycznych uważa się za jedynie częściowo właściwą i częściowo wystarczającą do przeciwdziałania narastającym podatnościom na zagrożenia. Ponadto Austria nie wykorzystuje w większym stopniu środków opartych na kapitale w celu przeciwdziałania istniejącym podatnościom na zagrożenia i wzmocnienia stabilności finansowej. Co więcej, podatności na zagrożenia zidentyfikowane w sektorze nieruchomości mieszkalnych w Austrii nie zostały w pełni odzwierciedlone w wagach ryzyka dla kredytów hipotecznych stosowanych przez instytucje kredytowe opierające się na metodzie ratingów wewnętrznych (IRB) do obliczania wymogów kapitałowych.
(13) W świetle tych niedawnych zmian ERRS uznała, że uruchomienie prawnie wiążących środków ukierunkowanych na kredytobiorców zwiększyłoby skuteczność środków już wdrożonych w zakresie właściwego przeciwdziałania pod- atnościom na zagrożenia w średnim okresie w sektorze nieruchomości mieszkalnych w Austrii. Ilekroć takie wiążące środki ukierunkowane na kredytobiorców zostaną ocenione jako niewystarczająco skuteczne w przeciwdziałaniu podatnościom na zagrożenia w średnim okresie, powinno się rozważyć wdrożenie środków opartych na kapitale, takich jak instrumenty mające na celu zwiększenie wag ryzyka obliczanych według metody IRB dla ekspozycji związanych z nieruchomościami mieszkalnymi, sektorowy bufor ryzyka systemowego lub antycykliczny bufor kapitałowy. Środki te zwiększyłyby odporność sektora bankowego w Austrii na zagrożenia, które mogły narosnąć, takie jak utrzymujące się zawyżenie cen nieruchomości mieszkalnych oraz dosyć liberalne standardy kredytowania w odniesieniu do kredytów hipotecznych udzielanych w ostatnich latach,
PRZYJMUJE NINIEJSZE ZALECENIE:
Sporządzono we Frankfurcie nad Menem dnia 2 grudnia 2021 r.
|
W imieniu Rady Generalnej ERRS |
|
Francesco MAZZAFERRO |
|
Szef Sekretariatu ERRS |
1 Dz.U. L 331 z 15.12.2010, s. 1.
2 Dz.U. C 58 z 24.2.2011, s. 4.
3 Zalecenie Europejskiej Rady ds. Ryzyka Systemowego z dnia 4 kwietnia 2013 r. w sprawie celów pośrednich i instrumentów polityki makroostrożnościowej (Dz.U. C 170 z 15.6.2013. s. 1).
4 Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/36/UE z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie warunków dopuszczenia instytucji kredytowych do działalności oraz nadzoru ostrożnościowego nad instytucjami kredytowymi, zmieniająca dyrektywę 2002/87/WE i uchylająca dyrektywy 2006/48/WE oraz 2006/49/WE (Dz.U. L 176 z 27.6.2013, s. 338).
5 Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 575/2013 z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie wymogów ostrożnościo- wych dla instytucji kredytowych oraz zmieniające rozporządzenie (UE) nr 648/2012 (Dz.U. L 176 z 27.6.2013, s. 1).
6 Zob. "Vulnerabilities in the EU residential real estate sector", ERRS, listopad 2016 r., dokument dostępny na stronie internetowej ERRS pod adresem www.esrb.europa.eu.
7 Ostrzeżenie Europejskiej Rady ds. Ryzyka Systemowego ERRS/2016/05 z dnia 22 września 2016 r. w sprawie podatności na zagrożenia w sektorze nieruchomości mieszkalnych w Austrii w średnim okresie (Dz.U. C 31 z 31.1.2017, s. 43).
8 Zob. dokument pt. "Follow-up report on countries that received ESRB warnings in 2016 on medium-term vulnerabilities in the residential real estate sector", ERRS, wrzesień 2019 r., dostępny na stronie internetowej ERRS pod adresem www.esrb.europa.eu.
10 Zalecenie Europejskiej Rady ds. Ryzyka Systemowego ERRS/2016/14 z dnia 31 października 2016 r. w sprawie uzupełniania luk w danych dotyczących sektora nieruchomości (Dz.U. C 31 z 31.1.2017, s. 1).