(ERRS/2019/9)(2019/C 366/06)
(Dz.U.UE C z dnia 30 października 2019 r.)
RADA GENERALNA EUROPEJSKIEJ RADY DS. RYZYKA SYSTEMOWEGO,
uwzględniając Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej,
uwzględniając rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1092/2010 z dnia 24 listopada 2010 r. w sprawie unijnego nadzoru makroostrożnościowego nad systemem finansowym i ustanowienia Europejskiej Rady ds. Ryzyka Systemowego 1 , w szczególności art. 3, art. 16 i art. 18,
a także mając na uwadze, co następuje:
(1) Sektor nieruchomości odgrywa ważną rolę w gospodarce, a zmiany w nim zachodzące mogą mieć istotny wpływ na system finansowy. Wcześniejsze kryzysy finansowe pokazały, że destabilizujące zmiany zachodzące na rynkach nieruchomości mogą mieć poważne konsekwencje dla stabilności systemu finansowego oraz całej gospodarki, co może także prowadzić do przenoszenia się niekorzystnych zjawisk między krajami. Niekorzystne zmiany na rynku nieruchomości w niektórych państwach członkowskich spowodowały w przeszłości duże straty kredytowe lub negatywnie wpłynęły na sferę gospodarki realnej. Skutki te odzwierciedlają ścisłe powiązania pomiędzy sektorem nieruchomości, dostawcami finansowania i innymi sektorami gospodarki. Ponadto silna pętla informacji zwrotnej pomiędzy systemem finansowym a realną gospodarką nasila wszelkie negatywne zmiany.
(2) Powiązania te są ważne, ponieważ oznaczają, że ryzyka mające swoje źródło w sektorze nieruchomości mogą mieć skutki systemowe o charakterze procyklicznym. Podatności systemu finansowego na zagrożenia mają tendencję do kumulowania się w fazie wzrostu cyklu rynku nieruchomości. Postrzegane niższe ryzyko finansowania oraz łatwiejszy dostęp do niego mogą przyczynić się do szybkiej ekspansji akcji kredytowej i inwestycji, wywierając, wraz ze zwiększonym popytem na nieruchomości, presję na wzrost cen nieruchomości. Jako że skutkiem powyższej sytuacji jest wyższa wartość zabezpieczeń, która dodatkowo sprzyja popytowi na kredyty oraz ich podaży, te samonapędzające się procesy mogą powodować potencjalne skutki o znaczeniu systemowym. Natomiast w fazie spadkowej cyklu rynku nieruchomości bardziej restrykcyjne warunki udzielania kredytów, większa niechęć do podejmowania ryzyka i presja zniżkowa w odniesieniu do cen nieruchomości mogą niekorzystnie wpływać na odporność kredytobiorców i kredytodawców, pogarszając tym samym sytuację gospodarczą.
(3) Podatność na zagrożenia związane z nieruchomościami mieszkalnymi może być źródłem ryzyka systemowego i może wpływać na stabilność finansową zarówno bezpośrednio, jak i pośrednio. Skutki bezpośrednie to straty kredytowe z tytułu portfeli hipotecznych z powodu niekorzystnych warunków gospodarczych lub finansowych oraz równoczesnych negatywnych zmian na rynku nieruchomości mieszkalnych. Skutki pośrednie mogą być związane z zmianą poziomu konsumpcji gospodarstw domowych, co może prowadzić do dalszych konsekwencji dla realnej gospodarki i stabilności finansowej.
(4) Zgodnie z motywem 4 rozporządzenia ERRS/2013/1 2 ostatecznym celem polityki makroostrożnościowej jest przyczynianie się do ochrony stabilności systemu finansowego jako całości, w tym poprzez wzmacnianie odporności systemu finansowego i ograniczanie powstawania ryzyk systemowych, a tym samym zapewnianie trwałego wkładu sektora finansowego do wzrostu gospodarczego.
(5) W tym celu organy makroostrożnościowe mogą stosować jeden lub większą liczbę środków makroostrożnościowych opartych na kapitale określonych w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/36/UE 3 i rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 575/2013 4 lub środków makroostrożnościowych ukierunkowanych na kredytobiorców, opierających się wyłącznie na prawie krajowym, w zależności od oceny ryzyk. Środki oparte na kapitale mają na celu przede wszystkim zwiększenie odporności systemu finansowego, natomiast środki ukierunkowane na kredytobiorców mogą być odpowiednie zwłaszcza w celu zapobieżenia dalszemu narastaniu ryzyk systemowych.
(6) Ponadto w zaleceniu ERRS/2013/1 zaleca się, aby państwa członkowskie ustanowiły ramy prawne umożliwiające organom makroostrożnościowym wykonywanie bezpośredniej kontroli lub kompetencji doradczych w odniesieniu do instrumentów makroostrożnościowych wskazanych w tym zaleceniu.
(7) W 2016 r. Europejska Rada ds. Ryzyka Systemowego (ERRS) przeprowadziła ocenę podatności na zagrożenia w sektorze nieruchomości mieszkalnych w całej Unii 5 . Ocena ta umożliwiła ERRS zidentyfikowanie w kilku państwach podatności na zagrożenia w średnim okresie jako źródeł ryzyka systemowego dla stabilności finansowej, co doprowadziło do wydania ostrzeżeń dla ośmiu państwom, w tym Szwecji 6 .
(8) W 2016 r. główne obszary podatności na zagrożenia zidentyfikowane na rynku nieruchomości mieszkalnych w Szwecji były związane ze znaczącym i długotrwałym wzrostem zarówno cen nieruchomości mieszkalnych, jak i kredytów hipotecznych, co doprowadziło do zawyżenia cen nieruchomości mieszkalnych oraz rosnącego zadłużenia gospodarstw domowych.
(9) ERRS zakończyła niedawno systematyczną, prognostyczną ocenę podatności na zagrożenia w sektorze nieruchomości mieszkalnych na całym Europejskim Obszarze Gospodarczym (EOG) 7 .
(10) Jeśli chodzi o Szwecję, ta ostatnia ocena wykazała, że od 2016 r. tempo wzrostu cen nieruchomości mieszkalnych uległo spowolnieniu, a obecnie ceny te są na tym samym poziomie, co w 2016 r. Jednak ceny nieruchomości mieszkalnych są nadal zawyżone, a zadłużenie gospodarstw domowych znacznie wzrosło.
(11) Od 2016 r. szwedzkie organy krajowe zaostrzyły lub wprowadziły szereg środków ukierunkowanych na kredytobiorców i środków opartych na kapitale: W 2016 r. wprowadzono wymogi dotyczące amortyzacji nowych kredytów hipotecznych. Wymogi te były związane ze wskaźnikiem wysokości kredytu do wartości zabezpieczenia (LTV) w odniesieniu do nowych kredytów, i zobowiązywały do amortyzacji o co najmniej 2 % rocznie w przypadku kredytów o wskaźniku LTV powyżej 70 %, oraz o 1 % rocznie w przypadku kredytów o wskaźniku LTV wynoszącym 50 % do 70 %. W 2017 r. wymogi te zostały zaostrzone w odniesieniu do wskaźnika wysokości kredytu do dochodu (LTI) dla nowych kredytów poprzez zwiększenie tych wymogów o 1 punkt procentowy rocznie w odniesieniu do nowych kredytów hipotecznych o wskaźniku LTI powyżej 4.5. W 2018 r. Finansinspektionen (szwedzki urząd nadzoru finansowego) nałożył na wszystkie krajowe instytucje kredytowe stosujące metodę ratingów wewnętrznych, zgodnie z art. 458 rozporządzenia (UE) nr 575/2013, specyficzny dla instytucji kredytowej poziom minimalny wynoszący 25 % w odniesieniu do ważonej ekspozycją średniej wag ryzyka stosowanych do portfela ekspozycji detalicznych wobec dłużników mających miejsce zamieszkania w Szwecji, zabezpieczonych hipotekami na nieruchomościach. Ponadto w 2018 r. Finansinspektionen zwiększył wskaźnik antycyklicznego bufora kapitałowego z 2 % do 2,5 %; wskaźnik ten ma zastosowanie od września 2019 r.
(12) Chociaż przyczyny podatności na zagrożenia zidentyfikowane w Szwecji mają w dużej mierze charakter cykliczny, stoją za nimi także czynniki strukturalne, co skutkuje wyższym poziomem ryzyka systemowego. Tymi czynnikami są: (i) brak podaży mieszkań, co wywiera presję na ceny nieruchomości mieszkalnych i zadłużenie gospodarstw domowych, które decydują się na zakup własnych nieruchomości mieszkalnych, oraz (ii) korzystne rozwiązania podatkowe dotyczące nieruchomości mieszkalnych, np. możliwość odliczenia od podatku odsetek od kredytów hipotecznych, co może sprzyjać wzrostowi cen nieruchomości i stanowić zachętę dla gospodarstw domowych do nadmiernego zadłużania się.
(13) W związku z tym - jakkolwiek ERRS zauważa szeroki zakres środków makroostrożnościowych wprowadzonych w Szwecji - ERRS stwierdza, że choć środki te są odpowiednie, są one jedynie częściowo wystarczające do wyeliminowania zidentyfikowanych zagrożeń dotyczących nieruchomości mieszkalnych, w szczególności zadłużenia gospodarstw domowych i zawyżenia cen nieruchomości mieszkalnych, w perspektywie średnioterminowej. Biorąc pod uwagę fakt, że wymienione podatności na zagrożenia wynikają w pewnym stopniu z czynników strukturalnych, które wykraczają poza politykę makroostrożnościową, konieczne są inne strategie ukierunkowane na uzupełnienie i wsparcie aktualnych środków makroostrożnościowych, tak aby w bardziej skuteczny i efektywny sposób odpowiedzieć na czynniki przyczyniające się do narastania ryzyka systemowego na rynku nieruchomości mieszkalnych w Szwecji, nie powodując nadmiernych kosztów dla systemu gospodarki realnej i szwedzkiego systemu finansowego. Środki zaproponowane w niniejszym zaleceniu mają na celu uzupełnienie istniejących środków makroostrożnościo-wych w Szwecji.
(14) Niniejsze zalecenie ma na celu zarekomendowanie: a) podjęcia szerszych działań w zakresie polityki mających na celu ograniczenie czynników sprzyjających rosnącemu zadłużeniu gospodarstw domowych lub je wspierających; oraz b) zaostrzenia istniejących lub uruchomienia nowych środków makroostrożnościowych w przypadku dalszego wzrostu zagrożeń związanych z zadłużeniem gospodarstw domowych i zawyżeniem cen nieruchomości mieszkalnych wynikającego z uwarunkowań cyklu gospodarczego i finansowego.
(15) Niniejsze zalecenie nie narusza kompetencji banków centralnych Unii w zakresie polityki pieniężnej.
(16) Zalecenia ERRS są publikowane po poinformowaniu Rady Unii Europejskiej o takim zamiarze przez Radę Generalną i umożliwieniu Radzie Unii Europejskiej zajęcia stanowiska w tym zakresie, oraz po poinformowaniu adresatów zaleceń o zamiarze ich opublikowania,
PRZYJMUJE NINIEJSZE ZALECENIE:
Sporządzono we Frankfurcie nad Menem dnia 27 czerwca 2019 r.
|
W imieniu Rady Generalnej ERRS |
|
Szef Sekretariatu ERRS |
|
Francesco MAZZAFERRO |
1 Dz.U. L 331 z 15.12.2010, s. 1.
2 Zalecenie Europejskiej Rady ds. Ryzyka Systemowego z dnia 4 kwietnia 2013 r. w sprawie celów pośrednich i instrumentów polityki makroostrożnościowej (Dz.U. C 170 z 15.6.2013. s. 1).
3 Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/36/UE z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie warunków dopuszczenia instytucji kredytowych do działalności oraz nadzoru ostrożnościowego nad instytucjami kredytowymi i firmami inwestycyjnymi, zmieniająca dyrektywę 2002/87/WE i uchylająca dyrektywy 2006/48/WE oraz 2006/49/WE (Dz.U. L 176 z 27.6.2013, s. 338).
4 Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 575/2013 z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie wymogów ostrożnościowych dla instytucji kredytowych i firm inwestycyjnych, zmieniające rozporządzenie (UE) nr 648/2012 (Dz.U. L 176 z 27.6.2013, s. 1).
5 Zob. "Vulnerabilities in the EU Residential Real Estate Sector", ERRS, listopad 2016 r., dokument dostępny na stronie internetowej ERRS pod adresem www.esrb.europa.eu.
6 Ostrzeżenie Europejskiej Rady ds. Ryzyka Systemowego ERRS/2016/11 z dnia 22 września 2016 r. w sprawie podatności na zagrożenia w sektorze nieruchomości mieszkalnych w Szwecji w średnim okresie (Dz.U. C 31 z 31.1.2017, s. 55).
7 Zob. "Vulnerabilities in the residential real estate sectors of EEA countries", ERRS, 2019 r., dokument dostępny na stronie internetowej ERRS pod adresem www.esrb.europa.eu.
8 Zalecenie Europejskiej Rady ds. Ryzyka Systemowego ERRS/2011/3 z dnia 22 grudnia 2011 r. w sprawie mandatu makroostrożnościowego organów krajowych (Dz.U. C 41 z 14.2.2012, s. 1).
9 Zalecenie Europejskiej Rady ds. Ryzyka Systemowego ERRS/2016/14 z dnia 31 października 2016 r. w sprawie uzupełniania luk w danych dotyczących sektora nieruchomości (Dz.U. C 31 z 31.1.2017, s. 1).