Ustawa o zmianie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz niektórych innych ustaw z 4 listopada 2016 roku znosi uchwalony przepisami ustawy o zmianie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi z 24 lipca 2015 roku - z.u.ś.o.z., obowiązek finansowania przez Narodowy Fundusz Zdrowia zakupu dla ubezpieczonych szczepionek służących do przeprowadzania obowiązkowych szczepień ochronnych.
Zgodnie bowiem z art. 3 z.u.ś.o.z., Narodowy Fundusz Zdrowia miał być po raz pierwszy zobowiązany, począwszy od 1 stycznia 2017 roku, do sfinansowania zakupu szczepionek służących do przeprowadzenia obowiązkowych szczepień ochronnych dla ubezpieczonych. Tym samym ustawa o zmianie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz niektórych innych ustaw z 4 listopada 2016 roku odtwarza dotychczasową konstrukcję, zgodnie z którą finansowanie zakupu szczepionek służących do przeprowadzenia obowiązkowych szczepień ochronnych dla ubezpieczonych należy bezpośrednio do budżetu państwa.
W odniesieniu do zasad realizacji szczepień ochronnych, komentowana ustawa przyjmuje także zasadę, iż Główny Inspektor Sanitarny ogłaszał będzie w formie komunikatu, w dzienniku urzędowym ministra właściwego do spraw zdrowia, Program Szczepień Ochronnych na dany rok, ze szczegółowymi wskazaniami dotyczącymi stosowania poszczególnych szczepionek, i to w terminie do 31 października roku poprzedzającego realizację tego programu.
Dotychczas, zgodnie z art. 17 ust. 11 ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi z 5 grudnia 2008 roku - u.z.z.z., program ten ogłaszany był w terminie do 31 marca roku poprzedzającego realizację tego programu.
Warto też podkreślić, że ustawa z 4 listopada 2016 roku o zmianie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz niektórych innych ustaw, w brzmieniu nadanym jej przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, zrezygnowała, w porównaniu z pierwotną treścią projektu, z konieczności zmiany przepisów Prawa farmaceutycznego z 6 września 2001 roku - p.f.
Przypomnieć należy, iż projektowana pierwotnie zmiana, która nie została jednak ostatecznie uchwalona, zakładała, że za obrót detaliczny nie uznaje się bezpośredniego zastosowania u pacjenta przez lekarza szczepionek używanych do wykonywania szczepień wymienionych w wykazie zalecanych szczepień ochronnych.
Tym samym finalnie utrzymany został obecnie obowiązujący zakaz nabywania a następnie sprzedaży przez podmioty wykonujące działalność leczniczą szczepionek wykorzystywanych do wykonywania szczepień wymienionych w wykazie zalecanych szczepień ochronnych.
2.Prawo do świadczeń podstawowej opieki zdrowotnej
Komentowana ustawa o zmianie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz niektórych innych ustaw z 4 listopada 2016 roku dokonuje fundamentalnych zmian w zakresie zasad uiszczania kosztów świadczeń opieki zdrowotnej udzielonych pacjentowi pomimo braku prawa do świadczeń opieki zdrowotnej.
Ustawa przyjmuje założenie, iż obowiązek zwrotu kosztów świadczenia opieki zdrowotnej udzielonego pacjentowi, któremu nie przysługiwało prawo do korzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej, o którym to obowiązku mowa w art. 50 ust. 16 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych z 27 sierpnia 2004 roku - u.ś.o.z., nie dotyczy pacjentów korzystających ze świadczeń podstawowej opieki zdrowotnej (w tym także ze świadczeń nocnej i świątecznej opieki zdrowotnej).
Co istotne jednak, rezygnacja z dochodzenia przez Narodowy Fundusz Zdrowia kosztów udzielonych świadczeń z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej nie dotyczy kosztów leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych dostępnych w aptece na receptę wystawioną przez lekarza podstawowej opieki zdrowotnej. Te ostatnie koszty dochodzone będą bowiem na dotychczasowych zasadach.
Zaznaczyć należy, iż rezygnacja z dochodzenia przez Narodowy Fundusz Zdrowia kosztów udzielonych świadczeń z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej w żaden sposób nie zwalnia świadczeniodawcy z obowiązku potwierdzania uprawnień pacjenta do korzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej świadczeń. Dopełnieniem zaś powyższych regulacji dotyczących tak naprawdę uprawnień pacjentów do korzystania ze świadczeń podstawowej opieki zdrowotnej jest reguła, zgodnie z istotą której z dniem wejścia w życie przepisów ustawy o zmianie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz niektórych innych ustaw z 4 listopada 2016 roku, w zakresie świadczeń podstawowej opieki zdrowotnej, umorzone zostaną wszystkie postępowania mające na celu wydanie decyzji administracyjnych ustalających obowiązek poniesienia kosztów świadczeń opieki zdrowotnej i ich wysokość oraz postępowania egzekucyjne w administracji dotyczące należności z tytułu kosztów świadczeń opieki zdrowotnej, prowadzone na podstawie decyzji dyrektora oddziału wojewódzkiego Narodowego Funduszu Zdrowia ustalającej obowiązek poniesienia kosztów i ich wysokość oraz termin płatności.
Ustawa o zmianie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz niektórych innych ustaw z 4 listopada 2016 roku przyjmuje także, iż obowiązek uiszczenia kosztów świadczeń nie będzie ciążył na osobie, która w chwili przedstawienia innego (niż dokument elektroniczny uzyskany z wykorzystaniem systemu eWUŚ) dokumentu potwierdzającego prawo do świadczeń opieki zdrowotnej albo złożenia pisemnego oświadczenia o przysługującym jej prawie do świadczeń opieki zdrowotnej działała w usprawiedliwionym błędnym przekonaniu, że posiada prawo do świadczeń opieki zdrowotnej.
Dotychczas zwolnienie to dotyczyło wyłącznie osób składających oświadczenie o przysługującym im prawie do świadczeń opieki zdrowotnej, zaś nie sposób wykluczyć, że pacjent przy potwierdzaniu prawa do świadczeń opieki zdrowotnej posługiwać się może dokumentem otrzymanym choćby od płatnika, który to dokument potwierdza stan odmienny od stanu rzeczywistego.
Komentowana ustawa o zmianie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz niektórych innych ustaw z 4 listopaa 2016 roku zakłada także, iż przepisów o obowiązku zwrotu kosztów udzielonego świadczenia nie stosuje się w tych przypadkach, gdy pacjent zgłosił się lub został zgłoszony do ubezpieczenia zdrowotnego w terminie 30 dni od dnia udzielenia świadczenia albo w terminie 30 dni od dnia poinformowania przez Narodowy Fundusz Zdrowia o wszczęciu postępowania zmierzającego do ustalenia obowiązku poniesienia kosztów, jeżeli pierwotną przyczyną braku prawa do świadczeń opieki zdrowotnej było niezgłoszenie do ubezpieczenia zdrowotnego mimo podlegania takiemu zgłoszeniu.
W takim przypadku, czyli w sytuacji następczego nawet zgłoszenia pacjenta do ubezpieczenia zdrowotnego, poniesione koszty świadczeń opieki zdrowotnej nie będą podlegać zwrotowi. Także i tutaj, jeśli pacjent najpóźniej w terminie 90 dni od dnia wejścia w życie ustawy z 4 listopada 2016 roku został zgłoszony do ubezpieczenia zdrowotnego (a materialnoprawne przesłanki do objęcia ubezpieczeniem zdrowotnym istniały już w chwili udzielania świadczeń opieki zdrowotnej), dyrektor oddziału wojewódzkiego Narodowego Funduszu Zdrowia nie będzie wszczynał postępowań zmierzających do ustalenia obowiązku poniesienia kosztów, zaś postępowania wszczęte zostaną umorzone.
Ustawa o zmianie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz niektórych innych ustaw z 4 listopada 2016 roku znosi również obowiązek wynikający z przepisu art. 23a ust. 2 u.ś.o.z., zgodnie z treścią którego świadczeniodawca przekazywać miał dane zawarte na listach oczekujących na udzielenie świadczenia do systemu informacji w ochronie zdrowia.
Jak wynika z treści uzasadnienia do ustawy z 4 listopada 2016 roku przedmiotowa zmiana znajduje swoje oparcie w zmienionej koncepcji wdrażania Elektronicznej Platformy Gromadzenia, Analizy i Udostępniania Zasobów Cyfrowych o Zdarzeniach Medycznych (Projekt P1), a co za tym idzie także w korekcie reguł uruchamiania poszczególnych usług na tej platformie (w szczególności przesunięcia terminu udostępnienia użytkownikom e-skierowań).
Ustawodawca za konieczne uznał tym samym zwolnienie świadczeniodawców z obowiązku przekazywania danych na listach oczekujących do systemu informacji w ochronie zdrowia, przynajmniej do czasu, kiedy to w ramach Elektronicznej Platformy Gromadzenia, Analizy i Udostępniania Zasobów Cyfrowych o Zdarzeniach Medycznych udostępnione zostaną wszystkie funkcjonalności, w szczególności zaś te, związane z elektronicznymi skierowaniami.