Lekarz udzielający świadczeń zdrowotnych pacjentowi może to zrobić tylko za jego zgodą. Reguluje to ustawa o zawodzie lekarza i lekarza dentysty z 5 grudnia 1996 r., a także ustawa o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta z 6 listopada 2008 r. Pacjent, przed wyrażeniem zgody, powinien być poinformowany przez lekarza o swoim stanie, rozpoznaniu i proponowanych oraz możliwych metodach diagnostycznych i leczniczych. Powinien także dowiedzieć się o następstwach ich zastosowania albo zaniechania i rokowaniach. Świadoma zgoda pacjenta musi opierać się na zrozumieniu i akceptacji zabiegu i jego następstw.

Czytaj w LEX: Formularz zgody pacjenta na udzielenie świadczenia zdrowotnego - zasady tworzenia >>

Lekarz ma obowiązek w pełni poinformować pacjenta

- Kwestia odpowiedniego poinformowania pacjenta przez lekarza jest również zasadą wynikającą z Kodeksu Etyki Lekarskiej. Artykuł 13 Kodeksu stanowi, że: „Obowiązkiem lekarza jest respektowanie prawa pacjenta do świadomego udziału w podejmowaniu podstawowych decyzji lekarskich dotyczących jego zdrowia. Informacja udzielona pacjentowi powinna być sformułowana w sposób dla niego zrozumiały. Lekarz powinien poinformować pacjenta o stopniu ewentualnego ryzyka zabiegów diagnostycznych i leczniczych i spodziewanych korzyściach związanych z wykonywaniem tych zabiegów, a także o możliwościach zastosowania innego postępowania medycznego – przypomina adwokat Anna Krankowska z Kancelarii Krankowska Plewnicka Adwokaci.

Zgoda, która nie spełnia tych wymagań i nie została poprzedzona udzieleniem pacjentowi kompleksowej informacji, jest tzw. zgodą blankietową. Formularz, na którym pacjent udziela zgody, powinien zawierać wszelkie informacje w zakresie możliwych ryzyk i komplikacji. - Zgoda blankietowa sprawia, że działanie lekarza staje się bezprawne. Nawet w przypadku prawidłowego procesu leczenia i zgodnego ze sztuką lekarską – dodaje adw. Krankowska.

Czytaj w LEX: Zgoda rodziców na udzielenie świadczenia zdrowotnego małoletniemu pacjentowi >>>

Czytaj w LEX: Charakter prawny zgody pacjenta małoletniego na czynność medyczną >>>

Zgoda od rodzącej tuż przed zabiegiem - niedopuszczalna

Radca prawny Małgorzata Hudziak z kancelarii Lazer & Hudziak Adwokaci i Radcowie Prawni podkreśla, że często naruszanym prawem pacjenta jest właśnie prawo do wyrażenia zgody na udzielanie świadczeń zdrowotnych. - Najbardziej bulwersujące są sytuacje odbierania zgody od rodzących tuż przed zabiegiem cięcia cesarskiego, kiedy wiadomo, że ostatnią rzeczą jaką rodząca jest w stanie zrobić, to skupienie się na treści podpisywanego pośpiesznie dokumentu – mówi mec. Hudziak.

Czytaj w LEX: Cesarskie cięcie na życzenie pacjentki >>

Dodaje, że trzeba pamiętać, że brak świadomej zgody na zabieg może pociągać za sobą nie tylko naruszenie praw pacjenta, ale też odpowiedzialność cywilną i karną personelu medycznego.

Czytaj w LEX: Sprzeciw pacjenta wobec zabiegu i sprzeciw na przyszłość (pro futuro) >>

Czytaj w LEX: Ustalenie woli nieprzytomnego pacjenta >>

- Nierzadko zdarza się, że szpitale posługują się złymi formularzami zgody tzw. blankietowej. Trzeba pamiętać, że nie wystarczy w zgodzie napisać, ze pacjent zgadza się na „wszelkie” powikłania. Takie sformułowanie narusza prawa pacjenta, bowiem pacjent nie jest poinformowany na co wyraża zgodę. Za brak zgody na zabieg sądy zasądzają nawet 20 tys. złotych – dodaje mec. Hudziak.

Rzecznik Praw Obywatelskich już w 2018 r. zwracał uwagę na nieprzestrzeganie praw kobiet ciężarnych poprzez nieodpowiednie formy wyrażania zgód na zabiegi w trakcie porodu.

Czytaj w LEX: Problematyka odbierania zgody na leczenie od osób starszych >>

- Z otrzymanych pism  wynikało, że kobiety rodzące są nakłaniane do wyrażania zgody na przeprowadzenie zabiegu już w trakcie porodu, gdy zmagając się z bólem i zmęczeniem, nie mogą w pełni świadomie podjąć takiej decyzji. Wówczas RPO zwrócił uwagę, że zgoda musi być wyrażona świadomie tj. pacjent musi zrozumieć, na jakich zasadach zabieg zostanie przeprowadzony oraz jakie będą jego następstwa. Powyższej zasady nie spełnia tzw. zgoda blankietowa, łącznie na kilka zabiegów, pobierana m.in. od pacjentki ciężarnej podczas rejestracji w szpitalu, przed przyjęciem na oddział. Uzyskana w ten sposób akceptacja stanowi naruszenie praw pacjenta do świadomej zgody – pisał Rzecznik. Fundacja Rodzić po Ludzku podaje, że 54 proc. kobiet doświadcza nadużyć lub przemocy w szpitalu, 51 proc. kobiet ma nacinane krocze podczas porodu, a co trzecia nie była pytana o zgodę. 18 proc. kobiet uważa, że poród to traumatyczne lub negatywne doświadczenie.

Naruszenie praw pacjenta jest podstawą do żądania zadośćuczynienia

Tymczasem warto pamiętać, że sam fakt naruszenia praw pacjenta jest podstawą do żądania zadośćuczynienia. - Nie trzeba tu wykazywać zaistnienia szkody, choć w większości przypadków naruszenie praw pacjenta pociąga za sobą także szkodę w postaci konkretnego uszczerbku na zdrowiu, np. gdy w wyniku spóźnionej decyzji o cięciu cesarskim, dziecko urodzi się niedotlenione, a następnie u dziecka rozwinie się mózgowe porażenie dziecięce. W takim wypadku naruszenie prawa pacjenta skutkowało też wywołaniem u dziecka szkody – utraty zdrowia, którą sąd będzie potem przeliczał na zadośćuczynienie pieniężne – mówi adwokat Joanna Lazer z kancelarii Lazer & Hudziak Adwokaci i Radcowie Prawni.  

Czytaj w LEX: Szkoda wyrządzona pacjentowi podczas leczenia – pojęcie i rodzaje szkód >>>

Gdy zgoda pacjenta miała charakter blankietowy, i dostał on rozstroju zdrowia wskutek błędu lekarskiego w czasie zabiegu medycznego, zachodzi odpowiedzialność deliktowa lekarza z art. 415 k.c.

- W takiej sytuacji musi co do zasady, zachodzić adekwatny związek przyczynowy (art. 361 par. 1 k.c.) pomiędzy zachowaniem lekarza, a szkodą (uszczerbkiem na zdrowiu) pacjenta. Należy jednak podkreślić, iż doktryna dopuszcza ustalenie odpowiedzialności lekarskiej nawet w sytuacji, gdy brak jest możliwości ścisłego udowodnienia związku przyczynowo-skutkowego pomiędzy danym naruszeniem zasad sztuki medycznej, a szkodą w postaci rozwoju choroby. Wówczas wystarczy wykazanie wysokiego stopnia prawdopodobieństwa wystąpienia rozstroju zdrowia na skutek błędu lekarskiego (wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 8 lipca 2016 r. sygn. akt I ACa 360/16). Wówczas pacjent może dochodzić odszkodowania na podstawie art. 444 par. 1 k.c., a także zadośćuczynienia pieniężnego na podstawie art. 445 par. 1 k.c. – podsumowuje adw. Anna Krankowska.

Czytaj w LEX: Przegląd spraw sądowych w kontekście najczęściej spotykanych błędów medycznych >>>

 

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.