Według założeń normodawcy projektowane działania winny ułatwić dostęp pacjentów do podstawowej opieki zdrowotnej, zwiększyć efektywność podstawowej opieki zdrowotnej sprawowanej nad pacjentem oraz usprawnić proces koordynacji leczenia. Zgodnie z projektowanymi założeniami ustawa o podstawowej opiece zdrowotnej określać będzie zadania, organizację i finansowanie podstawowej opieki zdrowotnej, zasady współdziałania podstawowej opieki zdrowotnej z innymi częściami systemu ochrony zdrowia, kwalifikacje i rozwój zawodowy osób udzielających świadczeń podstawowej opieki zdrowotnej oraz zasady zapewnienia jakości w podstawowej opiece zdrowotnej. Co istotne, już na wstępie projekt przyjmuje, iż prawo do korzystania z podstawowej opieki zdrowotnej przysługiwać będzie pacjentom na zasadach określonych przepisami ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych - dalej u.ś.o.z., z tym jednak zastrzeżeniem, że jego zakres podmiotowy rozszerzony został na wszystkie osoby posiadające obywatelstwo polskie i miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Projekt założeń ustawy o podstawowej opiece zdrowotnej wprowadza kilka definicji legalnych, niezwykle istotnych z punktu widzenia zasad realizacji świadczeń podstawowej opieki zdrowotnej. I tak projekt definiuje podstawową opiekę zdrowotną, jako świadczenia zdrowotne profilaktyczne, diagnostyczne, lecznicze, rehabilitacyjne oraz pielęgnacyjne udzielane w ramach ambulatoryjnej opieki zdrowotnej.
Z kolei przez lekarza podstawowej opieki zdrowotnej projekt nakazuje rozumieć lekarza, z którym Narodowy Fundusz Zdrowia zawarł umowę o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej albo który jest zatrudniony lub wykonuje zawód u świadczeniodawcy, z którym Narodowy Fundusz Zdrowia zawarł umowę o udzielanie świadczeń podstawowej opieki zdrowotnej, posiadającego tytuł specjalisty w dziedzinie medycyny rodzinnej lub odbywającego szkolenie specjalizacyjne w dziedzinie medycyny rodzinnej, lub posiadającego specjalizację II stopnia w dziedzinie medycyny ogólnej, lub posiadającego inną specjalizację lub tytuł specjalisty i udzielającego nieprzerwanie, przez okres nie krótszy niż 5 lat, świadczeń zdrowotnych w zakresie POZ. Podkreślenia w tym miejscu wymaga, iż lekarz nieposiadający odpowiedniej specjalizacji lub lekarz inny niż posiadający nieprzerwany staż pracy w POZ (5 lat), będzie traktowany jako lekarz POZ do dnia 31 grudnia 2022 roku, a po tym okresie jeśli rozpocznie specjalizację w dziedzinie medycyny rodzinnej.
Projekt założeń ustawy o podstawowej opiece zdrowotnej definiuje także pielęgniarkę podstawowej opieki zdrowotnej, przez którą rozumieć należy pielęgniarkę, która ukończyła szkolenie specjalizacyjne w dziedzinie pielęgniarstwa: rodzinnego, pediatrycznego, środowiskowego, środowiskowo-rodzinnego, przewlekle chorych i niepełnosprawnych, opieki długoterminowej, w ochronie zdrowia pracujących, środowiska nauczania i wychowania, zachowawczego, promocji zdrowia i edukacji zdrowotnej lub ukończyła kurs kwalifikacyjny w dziedzinie pielęgniarstwa: rodzinnego, pediatrycznego, środowiskowego, środowiskowo-rodzinnego, przewlekle chorych i niepełnosprawnych, opieki długoterminowej, w ochronie zdrowia pracujących, środowiska nauczania i wychowania, zachowawczego, promocji zdrowia i edukacji zdrowotnej lub odbywa szkolenie specjalizacyjne w dziedzinie pielęgniarstwa: rodzinnego, pediatrycznego, opieki długoterminowej, środowiska nauczania i wychowania, zachowawczego, promocji zdrowia i edukacji zdrowotnej lub odbywa kurs kwalifikacyjny w dziedzinie pielęgniarstwa: rodzinnego, pediatrycznego, opieki długoterminowej, środowiska nauczania i wychowania, zachowawczego, promocji zdrowia i edukacji zdrowotnej lub posiada tytuł zawodowy magistra pielęgniarstwa oraz co najmniej trzyletni staż pracy w podstawowej opiece zdrowotnej, będącą świadczeniodawcą, z którym Narodowy Fundusz Zdrowia zawarł umowę o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej, albo która jest zatrudniona lub wykonuje zawód u świadczeniodawcy, z którym Narodowy Fundusz Zdrowia zawarł umowę o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej. Pielęgniarka, które nie posiada specjalizacji w dziedzinie pielęgniarstwa rodzinnego, jest pielęgniarką POZ do dnia 31 grudnia 2022 roku, a po tym okresie jeśli rozpocznie szkolenie specjalizacyjne w dziedzinie pielęgniarstwa rodzinnego. Z kolei pielęgniarką środowiska nauczania i wychowania będzie pielęgniarka, która ukończyła szkolenie specjalizacyjne w dziedzinie pielęgniarstwa środowiska nauczania i wychowania lub ukończyła kurs kwalifikacyjny w dziedzinie pielęgniarstwa środowiska nauczania i wychowania lub odbywa szkolenie specjalizacyjne w dziedzinie pielęgniarstwa środowiska nauczania i wychowania lub odbywa kurs kwalifikacyjny w dziedzinie pielęgniarstwa środowiska nauczania i wychowania lub posiada tytuł zawodowy magistra pielęgniarstwa oraz co najmniej trzyletni staż pracy w podstawowej opiece zdrowotnej.
Zgodnie wreszcie z definicją położnej podstawowej opieki zdrowotnej, rozumieć przez nią należy położną, która ukończyła szkolenie specjalizacyjne w dziedzinie pielęgniarstwa: rodzinnego, środowiskowego, środowisko-rodzinnego oraz promocji zdrowia i edukacji zdrowotnej lub ukończyła kurs kwalifikacyjny w dziedzinie pielęgniarstwa rodzinnego, środowiskowego, środowiskowo-rodzinnego, promocji zdrowia i edukacji zdrowotnej lub odbywa szkolenie specjalizacyjne w dziedzinie pielęgniarstwa: rodzinnego lub promocji zdrowia i edukacji zdrowotnej, lub odbywa kurs kwalifikacyjny w dziedzinie pielęgniarstwa: rodzinnego lub promocji zdrowia i edukacji zdrowotnej lub posiada tytuł zawodowy magistra położnictwa oraz co najmniej trzyletni staż pracy w podstawowej opiece zdrowotnej udzielającą świadczeń w ramach podstawowej opieki zdrowotnej, będącą świadczeniodawcą, z którym Narodowy Fundusz Zdrowia zawarł umowę o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej albo która jest zatrudniona lub wykonuje zawód u świadczeniodawcy, z którym Narodowy Fundusz Zdrowia zawarł umowę o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej.
Zgodnie z założeniami ustawy o podstawowej opiece zdrowotnej do podstawowych zadań podstawowej opieki zdrowotnej należeć będzie zapewnienie równego dostępu do wszechstronnej i ogólnej opieki zdrowotnej wszystkim obywatelom, podejmowanie działań zmierzających do ochrony zdrowia i życia, w odniesieniu do wszystkich potrzeb i problemów zdrowotnych niezależnie od wieku i płci, z uwzględnieniem nie tylko biomedycznego wymiaru zdrowia, ale także wymiaru psychospołecznego, kulturowego i egzystencjalnego, zwiększenie roli edukacji zdrowotnej i profilaktyki, w tym prowadzonej w ramach programów wczesnego wykrywania chorób, udzielanie bez zbędnej zwłoki pomocy medycznej w stanach ostrych i przewlekłych oraz wielochorobowości zgodnie z aktualnym stanem wiedzy medycznej i możliwościami istniejącymi w POZ, zapewnienie opieki skoncentrowanej na pacjencie, a także współpraca i koordynacja działań z innymi częściami systemu ochrony zdrowia, zapewnienie pacjentom fachowej porady i wsparcia w podejmowaniu decyzji dotyczącej ochrony i poprawy zdrowia oraz korzystania ze świadczeń zdrowotnych, a także ocena potrzeb oraz ustalenie priorytetów zdrowotnych wszystkich osób oraz populacji objętej podstawową opieka zdrowotną, oraz na ich podstawie systemowe wdrażanie działań zapobiegawczych.
Komentowany projekt założeń ustawy o podstawowej opiece zdrowotnej zakłada, iż każdy pacjent objęty zostanie podstawową opieką zdrowotną, realizowaną przez zespół złożony z lekarza oraz współpracujących z nim pielęgniarek i położnych. Działania zespołu podstawowej opieki zdrowotnej, niezależnie od przyjętej formy organizacyjno-prawnej, oparte będą o zasadę niezależności zawodowej jego członków, przy jednoczesnym wyraźnym wskazaniu podziału środków na ich działania i wynagrodzenia. Co istotne, podstawowa opieka zdrowotna sprawowana będzie całodobowo przez siedem dni w tygodniu, z uwzględnieniem rzecz jasna wyodrębnienia świadczeniodawców realizujących świadczenia nocnej i świątecznej opieki zdrowotnej.
Projekt założeń ustawy o podstawowej opiece zdrowotnej zakłada również, w stosunku do obecnie obowiązujących rozwiązań, znaczące zmiany w zakresie finansowania podstawowej opieki zdrowotnej. I tak zgodnie z przyjmowanymi założeniami podstawowa opieka zdrowotna finansowana będzie w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia, jednostek samorządu terytorialnego oraz budżetu państwa. Podstawą finansowania podstawowej opieki zdrowotnej pozostawać będzie tak jak dotychczas stawka kapitacyjna. Obok jednak stawki kapitacyjnej projekt przewiduje element o charakterze motywacyjnym za osiąganie określonych kryteriów jakości opieki, a także dodatek za opiekę nad pacjentami przewlekle chorymi oraz dodatkowe wynagrodzenie za wyniki leczenia pacjentów z niektórymi chorobami przewlekłymi. Projekt zakłada również odrębną część budżetu dedykowanego na realizację wyłącznie badań diagnostycznych i ambulatoryjną opiekę specjalistyczną. Zarówno w jednym, jak i w drugim przypadku, środki finansowe nie będą mogły być wykorzystane na inny cel niż wskazany wyżej.
W tym miejscu wskazania wymaga, iż jednostki samorządu terytorialnego będą miały nadal możliwość finansowania programów polityki zdrowotnej, inwestycji, szkoleń personelu oraz świadczeń dla podmiotów, dla których są podmiotem tworzącym, natomiast z budżetu państwa przekazywana jest dotacja na zadania, o których mowa w art. 97 ust. 3 pkt 2a, 3 i 3b u.ś.o.z.
W ramach udzielania świadczeń opieki zdrowotnej lekarz podstawowej opieki zdrowotnej, pielęgniarka podstawowej opieki zdrowotnej, położna podstawowej opieki zdrowotnej oraz pielęgniarka środowiska nauczania i wychowania działać będą wspólnie w ramach zespołu POZ, w szczególności przez wzajemne konsultacje i wymianę informacji o leczonym pacjencie, a także współdziałanie w celu zachowania zdrowia i profilaktyki chorób, rozpoznawania i leczenia chorób oraz usprawnienia pacjenta.
W ramach koordynacji leczenia pacjenta koniecznym okazać się może pozyskiwanie przez podstawową opiekę zdrowotną informacji o rozpoznaniu, sposobie leczenia, rokowaniu, ordynowanych lekach, środkach spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego i wyrobach medycznych, w tym okresie ich stosowania i sposobie dawkowania oraz wyznaczonych wizytach kontrolnych w innych zakresach świadczeń, w tym w ambulatoryjnej opiece specjalistycznej i w leczeniu szpitalnym.
Podkreślić również należy, iż lekarz podstawowej opieki zdrowotnej, pielęgniarka podstawowej opieki zdrowotnej, położna podstawowej opieki zdrowotnej oraz pielęgniarka środowiska nauczania i wychowania współpracować będą z innymi specjalistami w obszarze zdrowia publicznego (np. dietetykiem, psychologiem), z przedstawicielami organizacji i instytucji działających na rzecz zdrowia oraz dyrektorami szkół, i to w zakresie zachowania zdrowia i profilaktyki chorób na poziomie populacji, w tym edukacji zdrowotnej i promocji zdrowia, oraz identyfikacji czynników ryzyka oraz zagrożeń zdrowotnych.
Projekt założeń ustawy o podstawowej opiece zdrowotnej zakłada dwukierunkowy system kształcenia personelu medycznego w dziedzinie medycyny rodzinnej. W ramach pierwszego toru, system zapewniać ma odpowiedni do potrzeb poziom rekrutacji absolwentów wydziałów lekarskich i pielęgniarskich do szkolenia podyplomowego. W ramach drugiego toru, system winien gwarantować uzyskiwanie właściwych kompetencji przez lekarzy, pielęgniarki i położne, udzielające obecnie świadczeń w ramach podstawowej opieki zdrowotnej. W tym celu ustawa wspierać ma rozwój akademickiej medycyny rodzinnej, wojewódzkich ośrodków kształcenia w medycynie rodzinnej oraz reorganizację Instytutu Medycyny Wsi im. Witolda Chodźki w Lublinie.
Projekt ustawy o podstawowej opiece zdrowotnej zakłada również szereg działań na rzecz poprawy jakości w podstawowej opiece zdrowotnej. Działanie te realizowane będą nade wszystko w ramach ogólnopolskiego programu poprawy jakości (akredytacja). Ponadto ustawa zakłada, iż świadczenia podstawowej opieki zdrowotnej realizowane będą z uwzględnieniem wytycznych i zaleceń postępowania diagnostyczno-terapeutycznego, jak również mierników i wskaźników jakości opieki. Projektowana ustawa umożliwi także monitorowanie satysfakcji pacjentów ze świadczeń POZ.