Zakres podmiotowy umowy o udzielanie świadczeń zdrowotnych w świetle ustawy o działalności leczniczej

Ustawa o działalności leczniczej należy do tej kategorii aktów prawnych, które rewolucjonizują dotychczasowe instytucje prawne. Przedmiotem niniejszego opracowania jest instytucja umowy o udzielanie świadczeń zdrowotnych, która dotychczas podlegała regulacji przepisów ustawy o zakładach opieki zdrowotnej. Wzmiankowana instytucja doznała może nie tyle zmian rewolucyjnych, ile została uporządkowana i wyjaśniona. Treść przepisów ustawy o działalności leczniczej dotyczących instytucji umowy o udzielanie świadczeń zdrowotnych w wielu obszarach rozwiewa wątpliwości istniejące dotychczas w praktyce na gruncie zawierania tego typu umów. Tytułem przykładu wskazać można na problem w ustaleniu, czy zakres świadczeń nabywanych od innego podmiotu musiał być objęty statutem (wpisem do rejestru) podmiotu zamawiającego świadczenia. Problematyczne także było określenie dopuszczalnego katalogu podmiotów zdolnych do przyjęcia zamówienia na udzielanie świadczeń zdrowotnych od innego świadczeniodawcy.

1. Regulacja prawna umowy o udzielanie świadczeń zdrowotnych

W dotychczas obowiązującym stanie prawnym umowa o udzielanie świadczeń zdrowotnych podlegała regulacji art. 35 i 35a ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 14, poz. 89 z późn. zm.) – dalej u.z.o.z. Katalog podstaw prawnych dopełniał jeszcze akt wykonawczy w postaci rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 13 lipca 1998 r. w sprawie umowy o udzielenie zamówienia na świadczenia zdrowotne (Dz. U. Nr 93, poz. 592) – dalej r.u.z. Na gruncie przepisów ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz. U. Nr 112, poz. 654) – dalej u.dz.l. – odstąpiono od konieczności odwołania się do aktów wykonawczych, całość rozwiązań zamykając w katalogu przepisów ustawy. Instytucję umowy o udzielanie świadczeń zdrowotnych regulują art. 26 i art. 27 u.dz.l. Podobnie jak w ustawie o zakładach opieki zdrowotnej, ustawa o działalności leczniczej rezerwuje na potrzeby umowy dwa artykuły. Już bliższa lektura pozwala jednak ocenić, że przepisów ustawowych dotyczących przedmiotowej umowy jest więcej. Oto bowiem już część wstępna art. 26 ust. 1 u.dz.l. odsyła do przepisów art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 113, poz. 759 z późn. zm.) – dalej p.z.p. Warto także wskazać, że art. 26 ust. 4 u.dz.l., odsyłając do wielu przepisów ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027 z późn. zm.) – dalej u.ś.o.z. – pozostawia znaczący obszar regulacji prawnej decyzji osoby kierującej podmiotem występującym w roli zamawiającego. Wynika to z odesłania zawartego w art. 26 ust. 4 u.dz.l., ale nade wszystko ze stwierdzenia, że prawa i obowiązki Prezesa Funduszu i dyrektora oddziału wojewódzkiego Funduszu zastrzeżone przepisami ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, do których odsyła ustawa o działalności leczniczej, wykonuje kierownik podmiotu leczniczego udzielającego zamówienia. Oznacza to między innymi, że kierownik określa zgodnie z treścią odesłania do art. 146 u.ś.o.z.:

1. przedmiot postępowania w sprawie zawarcia umowy o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej;
2. kryteria oceny ofert;
3. warunki wymagane od przyjmującego zamówienie.

2. Strony umowy o udzielanie świadczeń zdrowotnych

Umowa o udzielanie świadczeń zdrowotnych, mimo że zawierana między podmiotami leczniczymi, jest faktycznie skonstruowana jako umowa trójstronna. Twierdzenie to nie znajduje oparcia w żadnym przepisie prawa pozytywnego i nie jest także żadną kategorią prawną. Stanowisko autorki odzwierciedla jedynie cel i sens umowy o udzielanie świadczeń zdrowotnych w rozumieniu art. 26 u.dz.l. Umowa o świadczenia zdrowotne, mimo że zawarta między dwoma świadczeniodawcami, jest adresowana do beneficjenta będącego pacjentem zamawiającego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 czerwca 2004 r., sygn. akt I CK 706/03, LEX nr 188476).

3. Zakres podmiotowy instytucji umowy o udzielanie świadczeń zdrowotnych – udzielający zamówienia

Wspomniany art. 3 ust. 1 p.z.p. z mocy odesłania z art. 26 u.dz.l. określa cechy adresata norm – udzielającego zamówienia. Artykuł 26 ust. 1 u.dz.l. stanowi bowiem, że adresatem przepisów dotyczących instytucji umowy o udzielanie świadczeń zdrowotnych jest podmiot leczniczy spełniający przesłanki określone w art. 3 ust. 1 p.z.p. W ocenie autorki to postanowienie jest zbyt obszerne, albowiem w katalogu art. 3 ust. 1 p.z.p. znajdują się między innymi podmioty, które udzielają zamówienia w celu wykonywania jednego z rodzajów działalności, o której mowa w art. 132 p.z.p., a działalność ta jest wykonywana na podstawie praw szczególnych lub wyłącznych. Katalog art. 132 p.z.p. obejmuje m.in. poszukiwanie, rozpoznawanie lub wydobywanie gazu ziemnego, ropy naftowej oraz jej naturalnych pochodnych, węgla brunatnego, węgla kamiennego i innych paliw stałych. Autorka stoi na stanowisku, że odesłanie z art. 26 u.dz.l. powinno być zawężone do art. 3 ust. 1 pkt 1–3 p.z.p. Pozostała treść art. 3 ust. 1 p.z.p. odnosi się do podmiotów prowadzących działalność lub zamówień na dostawy i usługi spoza obszaru ochrony zdrowia. Mimo tego drobnego niedociągnięcia autorka pozytywnie ocenia powołaną regulację, albowiem regulacja ta wyklucza niezwykle częsty – a jednocześnie rażący – błąd, jaki popełniano na gruncie art. 35 u.z.o.z. poprzez stosowanie niewłaściwych procedur i poprzez wadliwe ustalanie statusu prawnego zamawiającego. Obecna regulacja zakresu podmiotowego instytucji umowy o udzielanie świadczeń zdrowotnych jest jednorodna i jednoznaczna. Nie dokonuje bowiem podziału na zamawiających zobowiązanych do stosowania procedury konkursowej opisanej przepisami z zakresu regulacji rynku ochrony zdrowia (art. 35 u.z.o.z.) i na zobowiązanych do stosowania zasad udzielania zamówień publicznych (prawa zamówień publicznych).
(...)