1. Wstęp

W dniu 30 listopada 2015 r. opublikowano w Dzienniku Ustaw ustawę z dnia 25 września 2015 r. o zawodzie fizjoterapeuty (Dz. U. poz. 1994) - dalej u.z.f. Nowe przepisy wejdą w życie w dniu 31 maja 2016 r. Tym samym Polska dołącza do grupy 27 państw członkowskich UE, w których zawód fizjoterapeuty jest zawodem regulowanym. Podstawowym celem ustawodawcy jest utworzenie takich ram prawnych do wykonywania zawodu, które zapewnią, że fizjoterapeutami zostawać będą tylko osoby o odpowiedniej wiedzy i kwalifikacjach, co stanowić będzie gwarancję bezpieczeństwa pacjenta i zwiększać skuteczność leczenia. Omawiana ustawa określa zasady: wykonywania zawodu fizjoterapeuty, uzyskiwania prawa wykonywania tego zawodu oraz zasady kształcenia zawodowego i podyplomowego fizjoterapeuty i odpowiedzialności zawodowej.

2.Nowy zawód regulowany

Zgodnie z art. 2 u.z.f. zawód fizjoterapeuty staje się samodzielnym zawodem medycznym. Tym samym fizjoterapeuci dołączają do innych zawodów, których przedstawiciele, w polskim systemie opieki medycznej, zapewniają opiekę pacjentom. Zmiana niewątpliwie podnosi status zawodu fizjoterapeuty i daje przedstawicielom tego zawodu możliwość dalszego wzmacniania swojej pozycji. Sam tytuł fizjoterapeuty został poddany ochronie prawnej a prawo posługiwania się nim mają tylko osoby posiadające prawo wykonywania zawodu. Nowa ustawa umożliwi coraz większy udział fizjoterapeutów w procesie leczenia, co wydaje się szczególnie ważne przy uwzględnieniu faktu starzenia się społeczeństwa i wzrastającej ilości schorzeń układu ruchu. Należy jednak zauważyć, że w związku z wprowadzeniem ustawy droga do zawodu stanie się bardziej wymagająca i czasochłonna, zaś prowadzenie działalności fizjoterapeutycznej stanie się bardziej skomplikowane w związku z nowymi obowiązkami nałożonymi na te grupę zawodową.

3.Zasady wykonywania zawodu

Rozdział 2 u.z.f. określa zasady wykonywania zawodu fizjoterapeuty. Podstawową kwestią jest tu wskazanie, jakie czynności składają się na wykonywania zawodu przez fizjoterapeutów. Zgodnie z art. 4 ust. 2 u.z.f. wykonywanie zawodu fizjoterapeuty polega przede wszystkim na udzielaniu świadczeń zdrowotnych obejmujących w szczególności:

1. diagnostykę funkcjonalną pacjenta;

2. kwalifikowanie, planowanie i prowadzenie fizykoterapii, kinezyterapii i masażu;

3. zlecanie wyrobów medycznych;

4. dobieranie wyrobów medycznych i nauczanie posługiwania się nimi;

5. działalność fizjoprofilaktyczną;

6. wydawanie opinii i orzeczeń odnośnie stanu funkcjonalnego osób poddawanych fizjoterapii oraz przebiegu procesu fizjoterapii;

7. nauczanie pacjentów mechanizmów kompensacyjnych.

Zadania fizjoterapeutów opisane w ustawie obejmują więc całość procesu fizjoterapeutycznego. Pierwszym momentem, w którym pacjent może mieć kontakt z fizjoterapeutą są działania fizjoprofilaktyczne polegającej na edukacji i propagowaniu zachowań mających na celu zapobieganie niepełnosprawności. Fizjoterapeuta kwalifikuje też pacjenta do procesu fizjoterapeutycznego, oraz rozplanowuje ten proces i go prowadzi. Może on także zlecać wyroby medyczne, jest odpowiedzialny za ich dobór oraz poinstruowanie pacjenta jak należy się nimi posługiwać. Jeżeli proces leczniczy nie przynosi całkowitej poprawy, lub zmiany są nieodwracalne fizjoterapeuci przedstawiać będą pacjentom mechanizmy kompensacyjne oraz adaptacyjne do zmienionego potencjału organizmu i aktywności. W szczególności warto zwrócić uwagę na uprawnienia formalne jasno wskazane w ustawie tj. zlecanie refundowanych wyrobów medycznych (art. 4 ust. 2 pkt 5 u.z.f.) oraz wydawanie opinii i orzeczeń o stanie funkcjonalnym (art. 4 ust. 2 pkt 9 u.z.f.). Samodzielne wykonywanie wszystkich opisanych powyżej świadczeń będzie wymagało nie tylko posiadania prawa wykonywania zawodu, ale także odpowiedniego doświadczenia wskazanego w art. 4 ust. 4 u.z.f. Wymóg doświadczenia nie będzie dotyczył jedynie tych osób, które studia rozpoczną dopiero po 1 października 2017 r. Taka regulacja zapewne ma odzwierciedlać to, że osoby te obowiązkowo będą musiały przejść praktyki zawodowe i zdać egzamin, co potwierdzi ich zdolność do samodzielnego udzielania świadczeń.

Dodatkowymi sposobami wykonywania zawodu fizjoterapeuty jest także: nauczanie zawodu, prace naukowo-badawcze, kierowanie pracą zawodową fizjoterapeutów oraz zatrudnienie na stanowiskach administracyjnych, związanych z planowaniem, organizowaniem lub nadzorem udzielania świadczeń opieki zdrowotnej.

Podstawowymi zasadami wykonywania zawodu, określonymi w art. 4 ust. 1 u.z.f., jest działanie z należytą starannością, dbałością o bezpieczeństwo pacjenta, z poszanowaniem zasad etyki i praw pacjenta oraz kierowanie się aktualną wiedzą medyczną. Fizjoterapeuta ma obowiązek informować pacjenta o jego prawach, udzielać informacji w zakresie udzielanych świadczeń, prowadzić i udostępniać dokumentację medyczną i zachowywać w tajemnicy wszelkie informacje pacjenta.

Zgodnie z art. 4 ust. 6 u.z.f. fizjoterapeuta, który wykonuje zawód w ramach działalności gospodarczej jest podmiotem leczniczym wykonującym działalność medyczną.

4.Stosunki z innymi zawodami medycznymi

Fizjoterapeuci na mocy ustawy stali się nowym zawodem medycznym posiadającym bardzo szerokie kompetencje w zakresie wykonywanych przez nich świadczeń. Zgodnie z art. 6 ust. 1 u.z.f. jedną z podstawowych zasad wykonywania zawodu jest współpraca z innymi zawodami medycznymi. Fizjoterapeuta, w zakresie niezbędnym mu do udzielenia świadczeń ma prawo wglądu do dokumentacji pacjenta a także uzyskiwania od podmiotów udzielających świadczeń pełnej informacji o stanie zdrowia pacjenta, rozpoznaniu i proponowanych metodach diagnostycznych i leczniczych.

 

\\\\\\\\\\\
\\\

Szerokie kompetencje przyznane fizjoterapeutom potwierdza art. 6 ust. 2 u.z.f. zgodnie, z którym fizjoterapeuta w przypadku wątpliwości z zakresu fizjoterapii dotyczących zleceń wystawionych przez lekarza, może domagać się uzasadnienia potrzeby wykonania tych świadczeń a także ma prawo odmowy ich wykonania.

\\\

Każdą taką odmowę należy uzasadnić w dokumentacji medycznej i przekazać informację lekarzowi. Z drugiej strony przedstawiciele zawodów medycznym, w przypadku naruszenia zasad wykonywania zawodu przez fizjoterapeutę, powinni przekazywać fizjoterapeucie swoje uwagi, a jeżeli fizjoterapeuta dalej postępuje nieprawidłowo, co zagraża zdrowiu lub życiu pacjenta, osoby te powinny informować Rzecznika Dyscyplinarnego.

5.Prawo wykonywania zawodu

Rozdział 3 u.z.f. reguluje prawo wykonywania zawodu fizjoterapeuty. Podstawowymi wymaganiami dla osoby chcącej uzyskać prawo wykonywania zawodu jest pełna zdolność do czynności prawnych, odpowiedni stan zdrowia, znajomość języka polskiego oraz dotychczasowe zachowanie dające rękojmię prawidłowego wykonywania zawodu - nie może być prawomocnie skazana za umyślne przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu, wolności seksualnej i obyczajności oraz przestępstwa z art. 207 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny - dalej k.k. (znęcanie się) oraz 211 k.k. (uprowadzenie małoletniego). Kluczowym wymaganiem jest posiadanie odpowiedniego wykształcenia. Dyplomy uprawniające do ubiegania się o przyznanie prawa wykonywania zawodu fizjoterapeuty określa przede wszystkim art. 13 ust. 3 u.z.f. Najistotniejszy jest punkt 1 określający docelowy stan, który obowiązywał będzie osoby, które rozpoczną studia po 1 października 2017 roku. Wymagane będzie ukończenie jednolitych, 5-letnich studiów wyższych obejmujących 300 punktów ECTS, z których co najmniej 160 punktów w zakresie fizjoterapii i ukończenie 6-miesięcznej praktyki. Osoby takie będą musiały także zdać Państwowy Egzamin Fizjoterapeutyczny. Pozostałe punkty wskazanego artykułu opisują, jakie wymagania stawiane są osobom, które rozpoczynały studia do 1 października 2017. Dokładne omówienie tych kwestii przekracza zakres niniejszego opracowania jednakże należy wskazać, że osoby, które w przeszłości ukończyły odpowiednia studia wyższe, lub szkołę policealną i uzyskały tytuł zawodowy technika fizjoterapii, będą mogły uzyskać prawo wykonywania zawodu.

Wniosek o stwierdzenie prawa wykonywania zawodu składany będzie do Krajowej Rady Fizjoterapeutów, która w ciągu maksymalnie 3 miesięcy od dnia złożenia wniosku stwierdzała będzie prawo do wykonywania zawodu lub odmawiała stwierdzenia tego prawa. Pozytywna uchwała stanowiła będzie podstawę do wpisu danej osoby do Krajowego Rejestru Fizjoterapeutów i do wydania dokumentu „Prawo Wykonywania Zawodu Fizjoterapeuty”.

6.Samorząd zawodowy

Pieczę nad wykonywaniem zawodu fizjoterapeuty wykonywał będzie powoływany na mocy ustawy samorząd zawodowy fizjoterapeutów. Będzie on niezależny w wykonywaniu swoich funkcji i podległy jedynie przepisom ustawy. Przynależność do samorządu, podobnie jak w przypadku innych zawodów medycznych, będzie obowiązkowa. Jednostką organizacyjną samorządu będzie Krajowa Izba Fizjoterapeutów (KIF), której siedzibą będzie Warszawa, i która obejmie fizjoterapeutów wpisanych do Krajowego rejestru fizjoterapeutów. Kompetencje samorządu opisane zostały w rozdziale 6 ustawy. Podstawowymi zadaniami samorządu będzie reprezentacja jego członków i piecza nad wykonywaniem zawodu, ustalanie standardów i działanie na rzecz podnoszenia kwalifikacji zawodowych, ustalanie zasad etyki i dbanie o ich przestrzeganie a także edukacja zdrowotna. Jedną z podstawowych kompetencji samorządu będzie przyznawanie prawa wykonywania zawodu i prowadzenie rejestrów. Samorząd będzie także posiadał szerokie kompetencje z zakresu kształcenia zawodowego przede wszystkim poprzez opiniowanie programów kształcenia Będzie on także odpowiedzialny za kontrolę wykonywania działalności przez fizjoterapeutów i za kwestie dyscyplinarne. Organami samorządu będą: Krajowy Zjazd Fizjoterapeutów, Krajowa Rada Fizjoterapeutów, Komisja Rewizyjna, Wyższy Sąd Dyscyplinarny, Sąd Dyscyplinarny oraz Rzecznik. Członkami tych organów będą mogły być tylko osoby wpisane do rejestru fizjoterapeutów, zaś tę samą funkcję można będzie pełnić nie dłużej niż przez 2 następujące po sobie 4 letnie kadencje.

7.Odpowiedzialność zawodowa

Zasady ponoszenia odpowiedzialności zawodowej opisane zostały w rozdziale 7. Fizjoterapeuci mogą być pociągnięci do odpowiedzialności zawodowej w przypadku tzw. przewinień zawodowych. Zgodnie z art. 85 ust. 1 u.z.f. przewinieniem takim jest naruszenie zasad etyki lub przepisów dotyczących wykonywania zawodu. Pierwszym etapem postepowania są czynności sprawdzające, w ramach których badane są wszelkie okoliczności służące ustaleniu czy należy wszcząć postępowanie wyjaśniające. Następnie, jeżeli jest to uzasadnione, prowadzone jest postepowanie wyjaśniające, którego celem jest stwierdzenie, jakie były okoliczności faktyczne i czy dany czyn może stanowić przewinienie zawodowe. W tej fazie postępowania Rzecznik dyscyplinarny dąży do wyjaśnienia sprawy, może powoływać świadków, biegłych oraz przeprowadzać dowody. W przypadku stwierdzenia, że przewinienie miało miejsce ustalane są osoby obwinione wobec których Rzecznik wydaje postanowienie o przedstawieniu zarzutów oraz powinien być zebrany materiał, który zostanie wykorzystany przed sądem dyscyplinarnym. Postepowanie dyscyplinarne jest dwuinstancyjne - od wyroku Sądu Dyscyplinarnego można odwołać się do Wyższego Sądu Dyscyplinarnego. Natomiast prawomocne orzeczenie Wyższego Sądu Dyscyplinarnego może być zaskarżone poprzez wniesienie kasacji do Sadu Najwyższego. Katalog kar dyscyplinarnych obejmuje upomnienie, naganę, karę pieniężną od 1000 do 10000 zł na cel społeczny, zakaz pełnienia funkcji kierowniczych w podmiotach leczniczych lub funkcji z wyboru w organach samorządu (okres 1-5 lat), oraz ograniczenie na okres od 6 miesięcy do 2 lat zakresu czynności zawodowych. W przypadku poważniejszych przewinień możliwe jest zawieszenie prawa wykonywania zawodu na okres od 1-5 lat a także pozbawienie prawa wykonywania zawodu. Prawomocne orzeczenie tych dwóch ostatnich kar, zgodnie z art. 130 u.z.f., stanowi także podstawę do rozwiązania fizjoterapeucie umowy o pracę bez wypowiedzenia lub umowy cywilnoprawnej. Ostatnią fazą jest postępowanie wykonawcze służące wyegzekwowaniu orzeczonych przez sąd kar. Krajowa Rada Fizjoterapeutów prowadzi rejestr osób ukaranych.

 

\\\\\\\\\\\
\\\

Czytaj również: Odpowiedzialność zawodowa fizjoterapeutów w świetle nowej ustawy o zawodzie fizjoterapeuty

\\\

8.Dokumentowanie prawa wykonywania zawodu

Zgodnie z art. 28 u.z.f. fizjoterapeuta przed przystąpieniem do swoich zadań w danym podmiocie powinien przedłożyć dokument potwierdzający prawo wykonywania zawodu. Natomiast podmiot zamierzający zatrudnić fizjoterapeutę, niezależnie czy na podstawie umowy o pracę czy innej umowy cywilnoprawnej powinien żądać przedłożenia takiego dokumentu. Jest to szczególnie istotne ponieważ każdy kto dopuszcza do udzielania świadczeń przez osobę nieposiadającą uprawnień podlega karze grzywny lub ograniczenia wolności. Wykonanie tego obowiązku może okazać się trudne w pierwszym okresie obowiązywania ustawy kiedy to wielu fizjoterapeutów na mocy przepisów przejściowych będzie zgodnie z prawem posiadało uprawnienia do wykonywania zawodu, nie będą oni natomiast posiadali odpowiedniego, potwierdzającego ten fakt dokumentu. W takiej sytuacji podmiot zmierzając zatrudnić fizjoterapeutę mógłby oczekiwać przedstawienia dyplomów i zaświadczeń albo innych dokumentów potwierdzających posiadane doświadczenie.

9.Kształcenie podyplomowe

Rozdział 5 u.z.f. opisuje zasady szkolenia podyplomowego fizjoterapeutów. Fizjoterapeuta posiadający tytuł magistra, który odbędzie określone ustawą szkolenie specjalizacyjne oraz złoży z wynikiem pozytywnym Państwowy Egzamin Specjalizacyjny Fizjoterapeutów, będzie mógł posługiwać się tytułem zawodowym specjalisty w dziedzinie fizjoterapii. Szkolenia będą mogły prowadzić jednostki akredytowane przez CMKP. Postępowania kwalifikujące do szkolenia specjalizacyjnego prowadzone będzie dwa razy do roku. W przypadku większej liczby chętnych niż przewidziana liczba miejsc postępowanie będzie miało charakter konkursowy.

10.Przepisy karne

Rozdział 8 u.z.f. wprowadza przepisy karne. Udzielanie świadczeń fizjoterapeutycznych bez posiadania uprawnień zagrożone jest grzywną, lub jeżeli było dokonane w celu osiągnięcia korzyści majątkowej także karą ograniczenia wolności. Na grzywnę naraża się także osoba, która bezpodstawnie posługuje się tytułem fizjoterapeuty. Osoby, które dopuszczają do tego aby fizjoterapię prowadziła osoba niemająca prawa wykonywania zawodu w zakresie tych świadczeń także mogą zostać ukarane grzywną lub ograniczeniem wolności. Postepowania o wszelkie przewidziane w ustawie czyny są prowadzone według przepisów ustawy z dnia 24 sierpnia 2001 r. - Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia.

11.Wymagania wobec osób, które już wykonują zawód

Osoby, które w chwili wejścia ustawy będą spełniały wszystkie wymagania niezbędne do wykonywania zawodu fizjoterapeuty automatycznie stają się fizjoterapeutami i przysługuje im prawo wykonywania zawodu. W ciągu 2 lat od wejścia w życie ustawy mogą działać bez wpisu do rejestru fizjoterapeutów, ale w tym terminie osoby te powinny złożyć wniosek o wpis. Dodatkowo w ciągu 30 miesięcy od wejścia w życie ustawy osoby te złożą wniosek o wpis do rejestru podmiotów wykonujących działalność leczniczą. W przypadku nie spełnienia tego wymogu utracą prawo wykonywania zawodu.

12.Wejście w życie

Ustawa wejdzie w życie z upływem 6 miesięcy od daty ogłoszenia - czyli 31 maja 2016 r.