Telemedycyna powinna być narzędziem badania a nie pośrednikiem

Telemedycyna nie jest w pełni wykorzystana przez lekarzy do udzielania konsultacji, gdyż uniemożliwia wystawianie recept. Według eksperta Instytutu Zdrowia i Demokracji wystarczyłoby uznać system teleinformatyczny za takie samo narzędzie badania jak stetoskop czy ciśnieniomierz. Obecnie jest mowa o pośrednictwie, co ogranicza możliwości telemedycyny.

- Z nowelizacji ustawy o systemie informacji w ochronie zdrowia z października 2015 roku wynika, że ramach pierwszorazowej konsultacji realizowanej z pomocą systemów teleinformatycznych lub łączności lekarz może orzec o stanie zdrowia pacjenta, czyli może go zbadać, dokonać rozpoznania choroby, wydać zalecenia zapobiegające jej wystąpieniu lub rozwojowi, prowadzić leczenie i rehabilitację, udzielić porady lekarskiej, ale nie może wystawić recepty bez uprzedniego osobistego zbadania pacjenta – wyjaśnia Robert Mołdach z Instytutu Zdrowia i Demokracji.

Nowelizacja ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty 22 lipca 2014 roku opisała warunki zaocznego wystawiania recept. W jej ramach art. 42, wymagający od lekarza uprzedniego osobistego zbadania pacjenta przed wydaniem orzeczenia o stanie zdrowia, został rozbudowany poprzez dodanie ust. 2 do 5. Opisały one warunki wystawienia recepty oraz zlecenia na zaopatrzenie w wyroby medyczne „bez dokonania osobistego badania pacjenta”.

- Taka możliwość została ograniczona tylko do sytuacji niezbędnych do kontynuacji leczenia lub zaopatrzenia, jeśli jest to uzasadnione stanem zdrowia pacjenta odzwierciedlonym w dokumentacji medycznej. Mimo kolejnej nowelizacji w 2015 roku, otwierającej pole dla rozwoju telemedycyny, zasadniczy sens tego zapisu pozostał niezmieniony – dodaje Robert Mołdach.

- Przeniesienie rozwiązania o zaocznym wystawianiu recepty na pole telemedycyny jest w mojej ocenie nazbyt ostrożnościowe. Nie dość, że hamuje jej rozwój, to jeszcze nie wspiera dostatecznie interesu pacjenta. Nie mogę zgodzić się ze twierdzeniem, że broni jego bezpieczeństwa, gdyż to wiedza lekarska, a nie ustawa powinna powstrzymywać lekarza od wątpliwej ordynacji leków w ramach konsultacji telemedycznej – wyjaśnia Mołdach.

Paradoksalnie to właśnie nowelizacja ustawy o systemie informacji w ochronie zdrowia oraz innych ustaw z października 2015 roku wprowadziła zmiany systemowe w szeregu ustaw mające na celu właśnie rozwój telemedycyny.

 [-OFERTA_HTML-]

- Dostosowano treść ustawy o działalności leczniczej tworząc warunki dla udzielania świadczeń zdrowotnych za pośrednictwem systemów teleinformatycznych lub systemów łączności. Podobnie, w ustawie o zawodach pielęgniarki i położnej, zapisano, że pielęgniarka i położna mogą wykonywać zawód za pośrednictwem systemów teleinformatycznych lub systemów łączności. Także w ustawie o izbach aptekarskich wyjaśniono, że usługi farmaceutyczne mogą być udzielane przez farmaceutę za pośrednictwem systemów teleinformatycznych lub systemów łączności. Aby nie było wątpliwości, w kluczowej ustawie o zawodach lekarza i lekarza dentysty zapisano, że wykonywanie zawodu lekarza, w tym badanie stanu zdrowia, rozpoznawanie chorób, zapobieganie im, leczenie i rehabilitacja chorych, udzielanie porad lekarskich, a także wydawanie opinii i orzeczeń lekarskich także może być wykonywane za pośrednictwem systemów teleinformatycznych lub systemów łączności. Zapis ten zasadniczo powtórzono, aby nie było już cienia wątpliwości, w krytycznym dla rozwoju telemedycyny art. 42 ust. 1 dodając, że lekarz orzeka o stanie zdrowia po uprzednim zbadaniu pacjenta także za pośrednictwem systemów teleinformatycznych lub systemów łączności. W tym kontekście brak nowelizacji art. 42 ust. 2, odnoszącego się do zaocznego wystawiania recepty, bardziej przypomina przeoczenie niż przemyślane działanie, niemniej jednak obowiązuje. Koniec końców, z perspektywy wystawiania recepty na leki, badanie telemedyczne pozostaje badaniem zaocznym, a ministerstwo zdrowia podtrzymuje, że jest to rozwiązanie celowe – dodaje Robert Mołdach.

Według eksperta Instytutu Zdrowia i Demokracji można to było rozwiązać dużo prościej i  zamiast przeciwstawiać w art. 42 ust. 1 badanie osobiste badaniu „za pośrednictwem” systemów teleinformatycznych lub systemów łączności, uznać, że takie badanie jest badaniem osobistym – wykonuje je osoba lekarza i uczestniczy w nich osoba pacjenta.

- Niefortunnie, choć może w tym zachowawczym podejściu celowo, użyto słów „za pośrednictwem”, a nie „z wykorzystaniem”. Lekarz wykorzystuje system teleinformatyczny, a nie system teleinformatyczny pośredniczy w badaniu. Lekarz wykorzystuje go w taki sam sposób jak stetoskop, ciśnieniomierz, czy lampę szczelinową. Należy ufać wiedzy lekarskiej, a nie ograniczać ustawowo uprawnienia lekarzy na gruncie fałszywej inspiracji bezpieczeństwem pacjenta, czy interesem finansów publicznych. Argumentacja ministerstwa zdrowia, że tylko po osobistym zbadaniu lekarz może w sposób wystarczający poznać stan zdrowia, aby wystawić receptę na leki, stoi w sprzeczności z odpowiedzialnością zawodu lekarskiego i podważa kompetencje lekarzy. Czas z tym skończyć – stwierdza Mołdach i postuluje, aby zrównać w ustawie o zawodach lekarza i lekarza dentysty badanie osobiste z telemedycznym, pozostawiając lekarzom decyzję, co do ewentualnej potrzeby odbycia klasycznej wizyty lekarskiej w celu wystawienia recepty.

 [-DOKUMENT_HTML-]

W dobie utrudnionego dostępu do lekarzy, rosnącego tempa życia, starzejącego społeczeństwa, którego mobilność maleje, a wreszcie faktycznej koncentracji świadczeń, rozwój telemedycyny, oparty na zaufaniu do zawodu lekarskiego, powinien być jednym z priorytetów ministra zdrowia – dodaje.